Тутун (производ)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Тутун[1][2] — повеќе од 70 видови растенија од семејството на родот, како и производи направени од сушени листови тутун, како што се пури и цигари, тутун за луле, тутун за џвакање и ароматичен тутун за наргиле. Тутунот се користи и во растителниот биоинженеринг и како украс, а хемиските компоненти од тутунот се користат за производство на некои пестициди и лекови.[3]
Се смета дека главниот комерцијален вид по потекло е од тропска Америка, како и сите растенија од родот Nicotiana, но се одгледува толку долго што е непознат во дивината. Вид кој давал брзогоречки лисја, бил вид тутун кој првично се одгледувал во Вирџинија, но денес главно се одгледува во Турција, Индија и Русија. Адиктивниот алкалоид никотин се смета за најкарактеристична состојка на тутунот, но штетните последици од употребата на тутунот може да се добијат од илјадници други соединенија кои се создаваат во чадот, како што се полицикличните ароматични јаглеводороди (на пример, бензопирен), формалдехид, кадмиум, никел, арсен, тутунски нитросамини, фенили и многу други.[4] Тутунот содржи и бета-карболински алкалоиди кои ја инхибираат моноаминската оксидаза.[5]
Одгледувањето тутун е слично на одгледувањето на други земјоделски производи. Семето се сее во ладни рамки или жаришта за да се спречат нападите од инсекти, а потоа се пресадуваат на полињата. Тутунот е едногодишно растение, кое се бере механички или рачно. По бербата, тутунот се складира за сушење, или со обесување, групирање или ставање во големи купови со цевчести отвори за да се овозможи топлината да излегува од средиштето. Сушењето овозможува бавна оксидација и разградување на каротеноидите. Ова му овозможува на тутунот да ги стекне одликите што обично се припишуваат на „мазноста“ на чадот. После тоа, тутунот се пакува во зависност од видот на употреба, што вклучува пушење, џвакање, шмркање итн. Повеќето цигари користат тутун сушен во специјални капацитети со контролирана циркулација на воздухот (сушари), што го прави чадот поблаг и полесен за вдишување. Употребата на сув тутун со низок коефициент на киселост што може да се вдишува е главната причина зошто пушењето предизвикува рак на белите дробови и други болести поврзани со вдишување чад.[4]
Тутунот најчесто се користи во облик за пушење, џвакање и шмркање. Тутунот долго време се користел како ентеоген во Америка, но по доаѓањето на Европејците во Северна Америка, набрзо станал важна трговска стока и дрога. Оваа популарност довела до развој на американска економија на Југот заснована на тутун, сè додека тој не му отстапил местото на памукот. По Американската граѓанска војна, промената на побарувачката и техниките на производство овозможиле создавање на цигари. Овој нов производ брзо довел до развој на тутунската индустрија.
Употребата на тутун е активност која денес ја практикуваат околу 1,1 милијарда луѓе и повеќе од една третина од возрасната популација.[6] Нивото на пушење е стабилизирано или опаѓа во развиените земји, но продолжува да расте во земјите во развој.[7]
Според Светската здравствена организација, тутунот е далеку најчеста причина за смрт која може да се спречи во светот. Во извештајот од 2008 година, СЗО процени дека тутунот предизвикува 5,4 милиони смртни случаи годишно.[8] Тутунот најчесто предизвикува болести кои влијаат на срцето, црниот дроб и белите дробови, а пушењето е главен фактор на ризик за срцеви напади, мозочни удари, хронична опструктивна белодробна болест (вклучувајќи хроничен бронхитис ) и рак (особено рак на белите дробови, рак на гркланот и рак на панкреасот). Исто така, поради силните зависни својства на тутунот, се развива толеранција и зависност.[9][10]