From Wikipedia, the free encyclopedia
Ny eskatôlôjia kristiana dia lahateny kristiana momba ny fiafaran' izao tontolo. Mahakasika ireo lohahevitra mifandray amin' ny andro farany toy ny amin' ny Mesia na ny vanim-potoana mesianika sy ny zavatra hiseho aorian' ny fahafatesana ary ny amin' ny fanahin' olombelona koa ny eskatôlôjia. Misy ny foto-pampianarana milaza fa ny mpivavaka voafidy na mendrika ny finoana marina dia hovonjena na hafahana amin' ny fitsaran' Andriamanitra sy ny fahatezerany amin' ny ho avy. Ho any am-paradisa izy ireo aloha na mandritra na aorian' io fitsarana io, arakaraka ny fampianarana.
Ny eskatôlôjia kristiana dia sampana kely amin' ny fandalinana ao anatin' ny teôlôjia kristiana izay miresaka momba ny fotopampianaran' ny fisehoan-javatra farany, indrindra ny fiavian' i Kristy fanindroany, atao hoe parousia. Ny eskatôlôjia - izay teny avy amin' ny fototeny grika roa midika hoe "farany" (ἔσχατος / eskhatos) sy "fandalinana" (-λογία / logia) - dia ahitana ny fandalinana ny fiafaran' ny fiainan' ny tsirairay, ny fiafaran' ny fotoanandro, ny fiafaran' izao tontolo izao, na ny toetry ny Fanjakan' Andriamanitra. Amin' ny ankapobeny, ny eskatôlôjia kristiana dia mifantoka amin' ny fiafaran' ny fanahin' ny olona tsirairay sy ny fiafaran' ny lamina manontolo noforonina, mifototra indrindra amin' ny lahatsoratry ny Testamenta Taloha sy ny Testamenta Vaovao ao amin' ny Baiboly.
Ny eskatôlôjia kristiana dia mandalina sy miady hevitra momba ny lohahevitra toy ny fahafatesana sy ny fiainana any ankoatra, ny lanitra sy ny helo, ny fiavian’ i Jesoa fanindroany, ny fitsanganan' ny maty, ny fampakarana ny fiangonana, ny fahoriana lehibe, ny arivo taona, ny fiafaran' izao tontolo izao, ny fitsarana farany, ary ny lanitra vaovao sy ny tany vaovao any amin' ny tontolo ho avy.
Hita any amin' ny toerana maro ao amin' ny Baiboly ny andalan-teny momba eskatôlôjika, na ao amin' ny Testamenta Taloha izany na ao amin' ny Testamenta Vaovao. Misy ihany koa ohatra maro ivelan' ny Baiboly momba ny faminaniana eskatôlôjika, ary koa ireo lovam-pampianarana ara-pivavahana ivelan' ny Baiboly mifandraika amin' io lohahevitra io.
Ahitana andalana momba ny eskatôlôjia ny ao amin' ny Testamenta Taloha, indrindra ny ao amin' ny Bokin' i Isaia (Is. 24-27; 56-66), ao amin' ny Bokin' i Jôela (na Jôely) ary ny Bokin' i Zakaria (Zak. 9-14), ao amin' ny Bokin' i Daniela (na Daniely) ary ao amin' ny Bokin' i Mika (na Mikea) sy ny Bokin' i Amôsa sy ny Bokin' i Zefania (na Sôfônia) ary ny Bokin' ny Salamo.
Ao amin' ny Testamenta Taloha, ny eskatôlôjia dia miompana amin' ny fiandrasana ny Mesia. Ny fiverenany ety an-tany dia hiaraka amin' ny fitsarana farany sy ny famonjena an' i Israely sy i Jodà. Hisy famaizan' Andriamanitra hahazo ireo tsy nanaraka ny didiny. Hitsara ny vahoakany Andriamanitra (Salamo 96.13; Mikà 6.1-3; Isaia 43.1-6) nefa izy ihany koa no mpanjakany (Isaia 51.11) sy mpiandry (Mikà 4.6) ary mpanavotra azy (Isaia 51.11). Amin' ny Andron' i Iahveh (na Andron' i Jehovah na Andron' ny Tompo) (Zefania 1.14-16) no hanovana izao rehetra izao sady hiavian' ny paradisa. Izany Andron' i Iahveh izany dia andro maizina (Amôsa 5.18-49). Misy olo-marina vitsy ho vonjena amin' ny fahatezeran' Andriamanitra izay ho mponina ao amin' i Israely vaovao (Amôsa 3.12; Isaia 28.5). Amin' ny lahatsoratra hafa dia amin' io Andron' i Iahveh io no hiverenan' i Mosesy (na Môizy) na i Davida na i Elia indray.
Ao amin' ny Testamenta Vaovao dia betsaka ihany koa ny andalan-tsoratra masina mahakasika ny eskatôlôjia, indrindra ny ao amin' ny Vaovao Mahafaly araka an' i Matio sy ao amin' ny Apôkalipsan' i Joany. Isan' izany ny fanoharana ny amin' ny Ondry sy ny Osy (Mat. 24). Ireo epistily koa dia miresaka ny amin' ny andro farany.
Ao amin' ny Testamenta Vaovao dia miendrika fiambenana ny fiandrasana eskatôlôjika. Tokony hiambina sy hivavaka ny mpanara-dia an' i Jesoa Kristy satria akaiky ny fitsarana. Ao amin' ny Testamenta Vaovao amin' ny teny grika dia fampiasa ny teny hoe ἔσχατος / eskhatos hiresahana ny fiavian' i Kristy ety an-tany fanindroany izay ho fanombohan' ny farany. Nampianatra i Jesoa nandritra ny fotoana nanatanterahany ny asany sy tamin' ny fotoana niakarany tany an-danitra fa hiverina indray ka hitsara ny velona sy ny maty. Ny Apôkalipsan' i Joany dia manoritsoritra tanteraka ny fiafaran' izao tontolo izao, ny adin' ny Tsara amin'ny herin' ny Ratsy, sy ny hiverenan' i Jesoa Kristy ary ny fitsarana farany.
Mbola miafina amin' izao ny Fanjakan' Andriamanitra (Matio 13). Hoavy indray i Jesoa hitsara ny velona sy ny maty ka izany no atao hoe parosia (fisehoana fenon' Andriamanitra amin' ny olona rehetra)[1]. Handrasana izany andro hiavian' ny mpamonjy sady Tompo izany (Filipiana 3.20).
Ho an' ny Kristiana dia misy zava-mitranga telo izay tokana ihany amin' Andriamanitra, dia:
Hita ao amin' ny Testamenta Vaovao izany hevitra maron' ny andro farany izany. Ohatra ny ao amin' ny Filazantsaran' i Matio (Mat. 24.37-42) izay iresahan' i Jesoa ny hiverenany amim-boninahitra any amin' ny andro farany. Voaresaka ao koa ny fahafatesan' ny lehilahy sy vehivavy iray.
Voaresaka ao amin' ny Filazantsaran' i Lioka ny amin' ny hahatongavan' i Jesoa toy ny mpangalatra amin' ny andro farany (Lio. 12.39-40).
Ny Kristiana tamin' ny taonjato voalohany dia nihevitra fa hitranga fahavelon' izy ireo ny fiafaran' izao tontolo izao. Ampitahain' i Jesoa amin' ny fahararian' ny vehivavy efa hiteraka ny fiafaran' izao tontolo izao, izay midika fa efa bevohokan' ny fandravana azy izao tontolo, nefa Andriamanitra irery ihany no mahalala ny hisehoan' izany, araka ny voasoratra ao amin' ny Evanjelin' i Marka (Marka 13.8). Rehefa nenjehin' ny Rômana ny Kristiana tao Tesalônika dia nino fa tonga ny andro farany. Nefa ny tsy fahafantarana ny tena marina dia nitohy hatramin' ny taona 90 taor. J.K. ka nanambara i Jostino Martira fa nahemotr' Andriamanitra ny fiafaran' izao tontolo izao mba hahatonga ny fivavahana kristiana hahenika an' izao tontolo izao. Tamin' ireo taona 250 dia nanoratra i Kipriano avy any Kartago fa ny fahotan' ny Kristiana tamin' izany andro izany dia fambara mialoha lalana ny fahantomotry ny andro farany.
Araka ny tantara dia tsy nitovy hevitra ny teôlôjiana ny amin' ny fisian' ny fanjakana arivo taonan' ny Kristy eto an-tany mandritra ireo andro farany[2].
Tamin' ny taonjato faha-3 anefa dia nino ny ankamaroan' ny Kristiana fa hitranga aorian' ny taranaka misy azy ireo ny andro farany; nihevitra izy ireo fa tsy neken' i Jesoa ny fanandroana hamantatra ny hoavy, hamantarana "ny fotoana sy fizaràn-taona", ary izany fanao izany dia norarana na dia nisy daty voafaritra mazava fa hitrangan' ny andro farany araka ny lovantsofina jiosy araka ny fetrandro enin' izao tontolo izao. Ireo izay nampiasa izany fanisana izany dia nahita fa amin' ny taona 202 ny andro farany. Nefa rehefa lasa io fotoana io dia novana ho amin' ny taona 500.
Taorian' ny taona 500 dia noheverina fa tsy zava-dehibe ho an' ny finoana kristiana ny andro farany, na dia misy ireo izay mbola manamafy izany amin' ny fotoan' ny Advento.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
