From Wikipedia, the free encyclopedia
I Damaskôsy na Damasy[1] dia renivohitr' i Siria sady tanàna lehibe indrindra ao Siria, any atsimo-andrefana amin' ilay firenena, eo am-pototry ny tapany atsinanana amin' i Antilibàna, eo amin' ny sisin' ny taniefitr’ i Siria, akaikin' ny sisin-tanin' i Libàna, eo amin' ny renirano Barada. Izy koa no tanàna antitra indrindra mbola misy mponina. Misy mponina 2,6 tapitrisa izy tamin' ny taona 2004[2]. Atao hoe مشق / Dimashq, izy amin' ny teny arabo.
I Damakôsy dia renivohitry ny kalifaty omaiada tamin' ny taonjato faha-7 hatramin' ny taonjato faha-8. Taorian' ny fandresen' ny dinastia abasida, dia nafindra tany Bagdad ny renivohitra. Nandritra ny taonjato faha-13, dia lasa renivohitry ny kalifaty mamalòka, izay nahatonga azy ho tanàna lehibe ary manan-karena amin' ny lafiny ara-kolontsaina ao amin' ny faritra misy azy (Azia Andrefana). Nandritra ny taona nanjakan' ny Fanjakambe ôsmana, dia nihakely ny lanjan' i Damaskôsy. Amin' izao fotoana izao, i Damaskôsy no renivohitr' i Siria. Ary noho ny hareny ara-kolontsaina, izy io no voafidy ho renivohitra ara-kolontsain' ny Arabo tamin' ny taona 2008.[3]
Tanàna lehibe indrindra ao Siria i Damaskôsy izay foibe ara-barotra lehibe, indrindra ho an' ny vokatry ny fambolena (voankazo nohamainina, voamadinika, divay), ny lamba (landy, rongony fotsy madinika (lin), volon' ondry), ary koa ivontoerana lehibe ho an’ ny taozavabaventy (taozavabaventy momba ny mekanika). Ny lazan' ny tanàna amin' ny asa tanana, izay nifototra taloha tamin' ny fanamboarana sy fanondranana lelan-tsabatra vita amin' ny vy manify sy mafy ary mateza, dia mitohy miaraka amin' ny asa nentim-paharazana hafa, toy ny fanenomana landy, ny asa hoditra sy varahina, ny fanamboarana zavatra miedrika kofehy vita amin' ny volamena sy volafotsy.
I Damaskôsy dia iray amin' ny tanàna masin' ny finoana silamo, iorenen' ny môskea maro, ka ny tena maiavaka dia ny môskean' ny Omaiada, atao hoe Môskea Lehibe, naorin' ny kalifa Al-Walid I teo anelanelan' ny taona 706 sy 715. Naorina teo amin' ny toerana nisy ny tempolin' ny mpanompo sampy io môskea io, izay nosoloina ny basilika kristianan' i Masindahy Joany Batista, tamin' ny faran' ny taonjato faha-4, ilay Môskea Lehibe, izay imbetsaka nopotehin' ny afo ary naverina amin’ ny laoniny amin’ ny ampahany be tamin' ny taonjato faha-19, dia iray amin' ny môskea tranainy indrindra, ary iray amin' ny môskea lehibe indrindra eo amin' ny tontolo mozilmana.
Akoatr' io môskea malaza io, izay nisy akony lehibe teo amin' ny maritrano mozilmana, i Damaskôsy dia manana lova lehibe (ny lapa Azem, namboarina nanomboka tamin' ny tapaky ny taonjato faha-18, ny tranobe fonenan’ ny mpitondra fivavahana an' i Suleiman (couvent), ny fasan' i Saladin, sns.) ary toerana fampandrosoana ny kolontsaina isan-karazany (oniversite, Tranombako-pirenena siriana, Tranombokim-pirenena).
I Damaskôsy dia iray amin' ny tanàna tranainy indrindra eran-tany. Efa nisy tamin’ ny taonjato faha-16 tal. J.K. izay anisan’ ny Empira Ejipsiana. Renivohitry ny Fanjakana Arameana niady tamin’ ny Fanjakan' i Israely izy, ary azon’ ny Asiriana tamin’ ny taona 732 tal. J.K., teo ambany fitarihan’ i Teglata Falasara III (Teglath-Phalasar III). Tafiditra tao amin’ ny Empira Persiana izy, avy eo azon’ i Aleksandra Lehibe tamin’ ny taona 333-332 tal. J.K., lasan’ ny Fanjakan' ny Seleokida i Damaskôsy rehefa maty i Aleksandra Lehibe.
Azon’ i Pômpeio tamin’ ny taona 65 tal. J.K. i Damaskôsy izay, tany am-piandohan’ ny kristianisma, nitorian’ i Paoly ny Evanjely (dia i Paoly izay niova fo teo amin’ ny “lalana ho any Damaskôsy”) ary nanorenana evekea na episkôpata.
Tamin' ny taona 635, i Damaskôsy dia teo ambany fitondran' ny Arabo ary lasa fonenan' ny kalifa omaiada (661-750), izay nanaingo sy nanamafy azy io. Lasa toeran-draharaham-barotra lehibe nalaza noho ny asa tanana sy ny fanenoman-damba, namidy nanerana ny tany tandrefana, izy avy eo.
Azon' i Saladin i Damaskôsy (taona 1176) ary lasa foibe nitoeran’ ny tafiny nandritra ny Kroazada fahatelo nataon' ny Kristiana avy any Andrefana. Norobain’ i Tamerlan i Damaskôsy (taona 1401), nefa naverina naorina haingana indray.
Tamin' ny taona 1516 dia nalain' ny Tiorka Ôtômana tamin' ny Egiptiana ity tanàna ity, ary tafiditra tao amin' ny Empira Ôtômana hatramin' izay ka hatramin’ ny taona 1918 - afa-tsy teo anelanelan' ny taona 1832 sy 1840, vanim-potoana nahazoan' i Mehmed Ali, mpanjaka-lefitr’ i Egipta azy. Tamin' ny taona 1860, ny fandripahana ny Kristiana vitsy anisa sy mavitrika nataon' ny Mozilmana tao amin' io tanàna io dia nahafaty olona 5 000 any ho any.
Nandritra ny Ady Lehibe I, ny tafika alemana-tiorka dia nampiasa an' i Damaskôsy ho toby hanatontosana ny asa fanafihany ny Lakandranon' i Suez. Tamin' ny taona 1918, ny i Damaskôsy dia azon' ny tafika britanika teo ambany fibaikoan' ny jeneraly Allenby, izay nampikambanina tamin' ny tafik' ilay mpitarika arabo atao hoe Faisal (Fayçal) (Faisal I, mpanjakan' i Iràka taty aoriana). Niezaka nanao an’ i Damaskôsy ho renivohi-panjakana arabo mahaleo tena i Faisal ary nanambara ny tenany ho mpanjakan’ i Siria tao tamin’ ny Marsa 1920.
Ny Frantsay, rehefa nahazo fahefana hitantana ilay firenena (Avrily 1920), dia nametraka ny miaramilan' ny jeneraly Gouraud tao amin’ ilay tanàna hibodo azy tamin' ny 25 Jolay 1920. Tamin’ ny taona 1925 dia nofaizin’ izy ireo mafy ny fikomian' ny Droza. Nandritra ny Ady Lehibe Faharoa, ny Britanika sy ny Tafika Frantsay Afaka (Forces françaises libres) dia nahazo an’ i Damaskôsy (Jona 1941), izay toerana nisy ny manam-pahefana frantsay nitantana an’ i Siria, izay nankasitrahan’ ny governemanta Vichy. Tsy niala tao Damaskôsy ny miaramila frantsay raha tsy tamin’ ny Avrily 1946, ary lasa renivohitr’ i Siria mahaleo tena i Damaskôsy.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
