Lingua Sanscrita

Lingua Sanscrita^[1] (Devanagari संस्कृतम् saṃskṛtam) est antiquissima lingua Indoeuropaea familiae Indoiranicae,^[2] divisionis Indicae sive Indoaryanae. Hodierni sermones Indoiranici, inter quos Hindicus et Bengalicus, e Sanscrito oriuntur.

Lingua Sanscrita संस्कृत
Taxinomia:	lingua Indoeuropaea e familia Indoiranica
Status:	status fere antiquissimus linguarum Indicarum; parens proxima multarum recentiorum
Sigla:	1 sa, 2 san, 3 san
Usus
Aevum:	saec. X a.C.n. (fortasse antea) – saec. IV p.C.n.
Situs:	India septentrionalis hodie lingua culturalis; officialis Indiae; lingua sollemnis Hinduismi
Litterae:	Litterae Sanscritae
Scriptura:	Devanagari aliaeque scripturae fere omnes Asiae meridionalis
Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae

Fuit lingua maximi momenti in historia subcontinentis Indicae antiquae, abhinc annorum 3500 coepti,^[3][4] cum primariă Hinduismi lingua sacra et sermo plurimorum operum philosophiae Hinduicae^(d) ac nonnullorum praecipuorum Buddhismi et Iainismi textuum esset.

Per multas variationes dialectosque, fuit lingua franca Indiae antiquae et mediaevalis.^[5][6][7] Primo millennio ineunte, cum Buddhismus et Hinduismus ad Asiam Meridio-Orientalem,^[8] Orientalem,^[9] et Mediam^[10] migravissent, lingua altae culturae^(d) et regalis illorum locorum facta est.^[11][12]

Liber Sanscrite saeculo decimo manu scriptus Nepalensis.

Haec lingua, etiamnunc a nonnullis adhibita, una est e duobus et viginti sermonibus Indiae schedulo enumeratis, atque una ex quattuor linguis classicis hucusque a gubernatione Indica laureatis. E scriptoribus litterarum Sanscritarum enumerari merent poëta Kālidāsa et grammaticus Pāṇini, sed opera maxima nominibus auctorum incertis et fortasse fictis traduntur, exempli gratia carmina epica Mahābhārata et Rāmāyaṇa, necnon collectanea lyrica antiquissima Ṛgveda, Sāmaveda, Yajurveda, et Atharvaveda.

Lingua Sanscrita hodie characteribus devanagari saepius scribitur et divulgatur, at in India et Asia Meridiorientali multi alii abecedarii e scriptura antiqua Brahminica^(d) orti etiam adhibentur. Et abecedario Latino philologi Europaei Americanique, translitterationem "IAST" consecuti, utuntur.

Lingua oralis

Lingua Sanscrita (Vedica et classica) per longum spatium temporis numquam scribebatur, sed exstabat et solum memoriae tradebatur, et Vedae partim, antequam Arii Indiam ingressi sunt, compositi sunt. Fuit lingua culta a grege doctorum virorum, quibus nomen Sanscrite pandita, inde ab aetate antiqua usque ad dies nostros. Opera maximi momenti hac lingua composita sunt (sed serius exarata) aetate qua vulgus ea non iam loquebatur (fortasse periodo Vedica excepta).

Historia

Origo explicatioque

Lingua Sanscrita membrum generis linguarum Indo-Iranicarum ex familia linguarum Indo-Europearum est. Linguae cognatae quibus proxima est sunt illae Iranicae Avestan et Persica Vetus. 

Multi scholastici proposuerunt hypotheses migrationis ad qualitates Sanscritae et multis aliis linguis Indo-Europaeis communes explicandas, locutores nativos linguae Sanscritae futurae in hodiernam Indiam et Pakistan ex septentrione occidentali aliqua tempestate recentis secundi millennii AD advenisse adfirmantes. Indicia ad talem theoriam defendendam sunt, inter alia, relatio propinqua inter linguas Indo-Iranicas et linguas Balticasque Slavicasque, commercium vocabulorum cum linguis Uralicis (quae non sunt Indo-Europeanae), et natura vocabulorum Indo-Europeorum quibus floraque animaliaque videntur olim denotari. 

Textus recentissimi linguae Sanscritae videntur textus Brahmanici Rigvedae esse, qui creduntur permansisse ex medio secundi millennii. Nulla narratio scripta attamen habita ex ea tempestate antiqua est, etiamsi scriptura ad Sanscritam scribendam ea tempestate adfuisset. Scholastici nihilominus adcredunt transmissionem textuum supra dictorum oralem fidam esse. Hi texti erant litterae sollemnes, integritas quorum pronuntiatus ad pietatem exsequendam valde intererat. 

Ex Rigveda usque ad Pāṇini tempestatem (quarti saeculi) explicatio recentis linguae Vedicae per alios textus Vedicos perspici potest: Samaveda, Yajurveda, Atharvaveda, Brahmana, Upanishadque. Etiamsi in hoc tempore, linguae fama, utilitas, pietasque, atque molimentum enunciationis rectae inhibuissent Sanscritam linguam facile mutari secundum processus normales mutationis linguisticae, explicatio linguae quinque graduum ex Rigveda ad Upanishadan et recentissimas Sutrah (e.g., Baudhayana) praestat. 

Hodie

Rigveda manuscriptionis in Devanagari, tempore saeculo 19.

Verbum 'lingua Sanscrita' (संस्कृतम्) in Devanagari scripta.

Idem ac lingua Latina, lingua Sanscrita adhuc hodie longe lateque usurpatur velut lingua viva; non solum extant commentaria, emissiones radiophonicae, et universitates studiorum quae eam colant, sed Unio Indiana eam constitutione inter linguas nationum agnovit, quarum sunt viginti duae (vide Index linguarum sollemnium Indiae). Omnes chartae nummariae inscriptiones habent his viginti duabus linguis, Sanscrita addita.^[13] Census anno 1991 habitus numeravit 49 736 hominum quibus patrius sermo est Sanscritus.^[14]

Nam cum lingua Sanscrita sit sacra Hinduistis, quidam parentes eam usurpant loquendo cum liberis. Quod ad circulos vel institutiones linguae Sanscritae vivae attinet, unam saltem laudare sufficit, cui nomen est Samskrita Bharati^[15] qui commentarium vulgat, cui index Sambhasanah sandeśah est. Quanto lingua Sanscrita simillima sit Graecae linguae, Latinaeque aliisque linguis Indoeuropaeis clarissime patet cum paucis verbis oculos intendamus:

Familia
मातृ mātṛ	पितृ pitṛ	दुहितृ duhitṛ	सूनु sūnu	भ्रातृ bhrātṛ	स्वासृ svāsṛ	श्वशऊर śvaśura	विधवा vidhavā
mater	pater	filia anglice: daughter graece: θυγάτηρ (thygátēr) theodisce: Tochter	filius anglica: son theodisca: Sohn	frater	soror	socer	vidua

Corpus
दन्त danta	नासा nāsā	पाद pāda	कर​ kara	केश keśa	हृद्/हृदय​ hṛd/hṛdaya
dēns (dentis)	nasus	pēs (pedis)	manus, hir graece: χείρ (chīr)	capillus, caesaries	cor (cordis) anglice: heart theodisce: Herz

Dei
देव​ deva	द्यौष्पितृ Dyauṣpitṛ́
deus	Iuppiter

Pronomina
अहम् aham	त्वम् tvam	आवाम् āvām	युवाम् yuvām	वयम् vayam	यूयम् yūyam
ego	tū	nōs ambō	vōs ambō	nōs	vōs

Numeri
एक eka	द्व​​ dva	त्रि tri	चतुर् catur	पञ्च​ pañca	षष् ṣaṣ	सप्त​ sapta	अष्ट​ aṣṭa	नव​ nava	दश​ daśa	शतम् śatam
ūnus	duo	trēs	quattuor	quīnque	sex	septem	octō	novem	decem	centum

Verbum sum
अस्मि asmi	असि asi	अस्ति asti	स्वः svaḥ	स्थः sthaḥ	स्तः staḥ	स्मः smaḥ	स्थ stha	सन्ति santi
sum	es	est	ambō sumus	ambō estis	ambō sunt	sumus	estis	sunt

et alia.

Morphologia

Verbum

Lingua Sanscrita multas declinationis ac coniugationis formas possidet. E. g., systema verbi Sanscritici ex his constat:

• personae tres (bharā-mi "fero" vs. bhara-si "fers" vs. bhara-ti "fert")
• numeri tres(bhara-ti "fert" vs. bharā-mas "ambo ferimus" vs. bhara-tha "fertis")
• verbi genera duo (activum, sanscrite: Parasmaipada vs. mediopassivum, sanscrite: Ātmanepada; bharā-mas "ferimus" vs. bharā-mahe "ferimur")
• modi tres (vel, exnumerando altero, quattuor)(Indicativus, Optativus, e. g., bhavem "feram", Imperativus, e. g. bhara-tu "ferto" et Precativus)
• tempora (praesens et imperfectum, perfectum, aoristum, condicionale, futurum)

Textus exempli

Commentatione prima Universae Iurum Humanorum Declaratio (a Consociatione Nationum) cum translitteratione Latina:

सर्वे मानवाः स्वतन्त्राः समुत्प्न्नाः वर्तन्ते अपि च, गौरवदृशा अधिकारदृशा च समानाः एव वर्तन्ते । एते सर्वे चेतना-तर्क-शक्तिभ्यां सुसम्पन्नाः सन्ति । अपि च, सर्वेऽपि बन्धुत्व-भावनया परस्परं व्यवहरन्तु ।

Sarvē mānavāḥ svatantrāḥ samutpannāḥ vartantē api ca, gauravadr̥śā adhikāradr̥śā ca samānāḥ ēva vartantē. Ētē sarvē cētanā-tarka-śaktibhyāṁ susampannāḥ santi. Api ca, sarvē’pi bandhutva-bhāvanayā parasparaṁvyavaharantu.

Translatus Sanscrite ab Arvind Iyengar. E situ Omniglot.

Omnes homines dignitate et iure liberi et pares nascuntur, rationis et conscientiae participes sunt, quibus inter se concordiae studio est agendum.

E situ United Nations Human Rights - Office of the High Commissioner for Human Rights.

Nexus interni

• Sanscritismus

Notae

1. Christianus Lassen, Institutiones linguae Pracriticae (Bonnae, 1837) (Textus apud Google Books) pp. 31–36, al.
2. Woodard, Roger D. (2008). The Ancient Languages of Asia and the Americas. SUNY Buffalo. pp. 1. ISBN 9780521684941 
3. Murray 2007: v–vi, 1–18, 31–32, 115–116.
4. Coward 1990: 3–12, 36–47, 111–112.
5. Keown et Prebish 2013: 15.
6. Deshpande 2011: 218–220.
7. Ruppel 2017: 1–2, 102–104.
8. Majumdar 1974: 1–4.
9. Charles Orzech; Henrik Sørensen; Richard Payne (2011). Esoteric Buddhism and the Tantras in East Asia. BRILL Academic. pp. 985–996. ISBN 978-90-04-18491-6 ; Upendra Thakur (1992). India and Japan, a Study in Interaction During 5th Cent.-14th Cent. A.D.. Abhinav Publications. pp. 53–61. ISBN 978-81-7017-289-5 .
10. Banerji 1989: 595–96.
11. Howard 2012: 21.
12. Pollock 2009: 14.
13. Chartae nummariae Europaeae duas habent voces, EURO Graecis Latinisque typis. Si volumus euro, euronis accipere, affirmare possumus linguam Latinam quoque inscriptionem chartas nostras habere!
14. (Fons).
15. (Fons).

Bibliographia

Laeva: hypothesis Kurgan de migrationibus Indoeuropaeorum inter 4000 et 1000 a.C.n.. Dextra: distributio geographica linguarum Indoeuropaearum, Sanscrita in subcontinente Indica.

• Banerji, Sures. 1989. A companion to Sanskrit literature: spanning a period of over three thousand years, containing brief accounts of authors, works, characters, technical terms, geographical names, myths, legends, and several appendices. Delli: Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0063-2.
• Burrow, T., The Sanskrit language. Londinii: Faber, 1973. Reimpressum Calcuttae: Motilal Banarsidass, 2001 ISBN 81-208-1767-2
• Pollock, Sheldon I. (2006), The language of the gods in the world of men: Sanskrit, culture, and power in premodern India. University of California Press, ISBN 9780520245006.
• Salomon, Richard. 1998/ Indian epigraphy: a guide to the study of inscriptions in Sanskrit, Prakrit, and the other Indo-Aryan languages. Novi Eboraci: Oxford University Press, ISBN 0195099842.
• van Gulik, Robert. 1956. Siddham; an essay on the history of Sanskrit studies in China and Japan. Nagpur: International Academy of Indian Culture, ISBN 8177420380.

Res philologicae

• Abhyankar, Kashinath V. (1986), A dictionary of Sanskrit Grammar. Gaekwad's Oriental Series, 134, Baroda: Oriental Institute
• Bopp, Franciscus. Grammatica critica Linguae Sanscritae. 1832 (Latine) Textus apud google.books
• Franciscus Bopp, Ausführliches Lehrgebäude der Sanskrita-Sprache. Berolini, 1828 (Theodisce) Textus interretialis
• Berthold Delbrück. 1876. Altindische Tempuslehre. ISBN 1421246880.
• Berthold Delbrück. 1888. Altindische Syntax. Halle. Nachdruck: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1988, ISBN 3534041054.
• Masica, Colin. 1991. The Indo-Aryan Languages. Cantabrigiae: Cambridge University Press, ISBN 978052129944-2.
• Mayrhofer, Manfred. 1978. Sanskrit-Grammatik mit sprachvergleichenden Erläuterungen. Berolini: Walter de Gruyter. ISBN 9783110071771.
• Oberlies, Thomas. 2003. A Grammar of Epic Sanskrit. Walter de Gruyter. ISBN 3110144484.
• Wackernagel, Jacob, et Albert Debrunner. Altindische Grammatik. 3 voll. Goettingae, 1896-1954

Lexica

• Mayrhofer, Manfred. 2001. Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen. 3 vol. ISBN 3-8253-1477-4.
• Monier-Williams, Monier. 1898. A Sanskrit-English Dictionary.
• Mylius, Klaus. 2005. Sanskrit–Deutsch, Deutsch–Sankrit: Wörterbuch. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 3-447-05143-4.

Artes grammaticae

• Bartholomaeus, Paulus. Vyacarana (1904) Textus apud archive.org
• Coulson, M. 2003. Teach Yourself Sanskrit. Londinii: Teach Yourself, ISBN 0-340-85990-3
• Goldman, Robert P. 1999. Devavāṇīpraveśikā: An Introduction to the Sanskrit Language. Berkeley: Center for South Asia Studies, University of California, ISBN 0-944613-40-3.
• Kielhorn, Franz. 1888. Grammatik der Sanskrit-Sprache. Berolini: Dümmler.
• Maurer, Walter Harding. 2000. The Sanskrit Language: An Introductory Grammar and Reader. Richmond, Surrey: Curzon Press, ISBN 0700713824.
• Morgenroth, Wolfgang. 1973. Lehrbuch des Sanskrit: Grammatik, Lektionen, Glossar. Lipsiae: Verlag Enzyklopädie
• Shastri, Vagish. 2000. Conversational Sanskrit. Varanasi: Vāgyoga Chetanāpitham, ISBN 81-85570-12-4.
• Stenzler, Adolf Friedrich. Elementarbuch der Sanskrit-Sprache. Zahlreiche Auflagen (Die 7. Auflage 1902, und auch die 9. Auflage 1915 (Theodisce) Textus interretialis
• Stiehl, Ulrich. Sanskrit-Kompendium. Ein Lehr-, Übungs- und Nachschlagewerk. Devanagari-Ausgabe. 4. überarbeitete und erweiterte Auflage. Hüthig Jehle Rehm, Heidelberg 2007, ISBN 978-3-87081-539-4 Textus interretialis
• Whitney, William Dwight. 1889. Sanskrit Grammar: Including both the Classical Language and the Older Dialects. Breitkopf & Härtel
• Williams, Monier. 1846. An elementary grammar of the Sanscrit language. Londinii: W. H. Allen. (Anglice) (Textus apud Google Books)

Nexus externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad linguam Sanscritam spectant.

• Lexicon Anglicum-Sanscritum et vice versa apud spokensanskrit.de dictionary
• Lingua Sanscita apud encyclopaedia Omniglot
• Index litterarum Sanscritarum in interrete repertarum
• Numeri Sanscrite apud Vicipaedia Veda

Wikipedia

Vicipaedia in Lingua Sanscrita