ser

 Binêre herwiha: sêr, şer, û şêr

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /sɛɾ/
• Deng (Wan)^ⓘ
• Kîtekirin: ser

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	ser	ser
Îzafe	serê	serên
Çemandî	serî	seran
Nîşandera çemandî	wî serî	wan seran
Bangkirin	sero	serino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	serek	serin
Îzafe	serekî	serine
Çemandî	serekî	serinan

Serê mirovekî

ser nêr

1. Parçeya jorîn ya leşê mirovan û candarên din (yê mejî, çav, guh, gep, dev û difin lê ne).
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
2. Parçeya herî jorîn ya leşê mirovan û candarên din ya por ango pirç lê şên dibe.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
3. Cihê giring, aliyê giring yê tiştekî.

   Axa li ser odeyê rûniştî bû.

4. Aliyê tûj yê tiştekê/î.

   Serê qelemê xwe tûj kiribû.

5. Bilindtirîn cihê tiştekê/î yan derekê.

   Serê çiyayî.

6. lib, heb, dane

   100 ser bizin.

7. destpêk, pêşî

   Di serê pirtûka xwe de dibêje ku...

8. (kolankî/bo dijûn) kîr, xirr

   serê di ciyê berê xisto — (tirşik.net, posta 39 → here lînkê [arşîv])

9. Rexê jorîn yê tiştekî.

   Li ser banê xanî.

10. Cihê destpêkirinê.

    Kes nizane ka serê vî çemî li kû derê ye!

11. Cihê bidawîhatinê.

    Em ta serê giravî çûn.

12. cem, nik, ba, alî
    • Apê Qaso, ma tu ji nexweşiya xwe çawa bû? Min bihîst tu çûbû ser doktor — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)

Ji wêjeya klasîk

• Muhbetê hingavt û şeq bû ew qelem
  Ma li ser lewhê nivîsî dem bi dem
  Serxweş û şukranê Wî navê şêrîn — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: سه‌ر‎
• kurdî-krîlî: сәр

Hevmane

• kaf
• qaf

Dijmane

• bin

Jê

 

• bi ser ketin
• serbaz
• (rengdêr) serberdayî
• (lêker) ser dan
• (navdêr) serdan
• serdar
• sereder
• serek
• sereke
• serekî
• (lêker) ser girtin
• sergirtin
• sergirtî
• serhildan
• ser ketin
• (navdêr) serketin
• (rengdêr) serketî
• ser kirin
• serkirin
• sermiyan
• serok
• serokwezîr
• serperişt
• serwezîr
• serxwarî

Etîmolojî

Ji proto-îranî *ċr̥Hah, ji proto-hindûîranî *ĉr̥Has, ji proto-hindûewropî *ḱr̥h₂os. Hevreha avestayî 𐬯𐬁𐬭𐬀 (sāra / sara), farisiya kevn *𐎰𐎼 (*θara), partî 𐭓𐭉𐭔𐭀 (sar), pehlewî 𐭫𐭥𐭩𐭱𐭤 (sar), farisî سر (sar), osetî сӕр (sær), sanskrîtî शिर (śira). Têkildarî kurmancî serî, strî, strû, şax û sîx, sanskrîtî शिरस् (śíras) (serî) û शृङ्ग (śṛṅgá) (şax), hîtîtî karawar, rusî корова (koróva) (manga, çêlek), ermeniya kevn սար (sar) (gupik), yûnaniya kevn κέρᾰς (kéras) (şax), latînî cornū (şax), îngilîzî horn (şax), almanî Hirn (mejî).

Werger

• Abauyî: makwe
• Abxazî: ахы (āxə)
• Adîgeyî: шъхьэ (ŝḥă)
• Adnyamatanhayî: vapardla, ngundi
• Afarî: amo
• Afrîkansî: kop → af
• Aguarunayî: buuk
• Ahomî: 𑜑𑜥 (hū), 𑜍𑜥 (rū), 𑜍𑜤𑜈𑜫 (ruw)
• Akadî: 𒊕 (rēšu)
• Akanî: ti
• Akawaîo: puꞌpɨ
• Aklanon: ueo
• Alabamayî: isbakko
• Alawayî: guɽuguɽu
• Albanî: kokë → sq m, krye → sq nt, kaptinë → sq m
• Almaniya bilind a kevn: houbit
• Almaniya Pennsylvania: Kopp n
• Almanî: Kopf → de n, Haupt → de nt

  Elmanîşî: Chopf n

• Altayiya başûrî: баш (baš)
• Amamî-oşimayiya bakurî: 頭 (つぃぶる, tsiburu)
• Amamî-oşîmayiya başûrî: 頭 (つぃぶる, tsiburu)
• Amharî: ራስ (ras)
• Angaatahayî: mɨtɨho
• Apalayî: upuhpo
• Aragonî: capeza → an
• Arçî: картӏи
• Aromanî: cap
• Asamî: মূৰ (mur), মাথা (matha)
• Astûrî: cabeza → ast m, tiesta → ast m
• Avarî: бекӏер (beḳer), бетӏер (beṭer)
• Aynuyî: サパ (sapa), パケ (pake)
• Azerî: baş → az
• Bajwayiya kendava rojava: tekook
• Balantak: takala'
• Balînî: endas
• Bambarayî: kun, kunkolo
• Barngarla: gaga
• Baskî: buru → eu, kasko, gazta → eu
• Başkîrî: баш (baš)
• Bauwakiyî: awara
• Belarusî: галава́ → be m (halavá)
• Belûçî: سر‎ (sar), سرگ‎ (sarag)
• Bengalî: মাথা → bn (matha)
• Berberî:

  Taşelhitî: agayyu n, ixf

• Bextiyarî: سر‎ (sar)
• Boleyî: ko, koyi
• Bororoyî: aora
• Bretonî: penn → br n, pennoù → br pj
• Buduxî: кьыл (qʼıl)
• Bugî: mene
• Bulgarî: глава́ → bg m (glavá)
• Burmayî: ခေါင်း → my (hkaung:)
• Buryatî: толгай (tolgaj)
• Buyî: jauc, ndagtjauc
• Çamicuroyî: kashki
• Çeçenî: корта (korta)
• Çekiya kevn: hlava m
• Çekî: hlava → cs m
• Çepangî: तालाङ्‌
• Çerokî: ᎠᏍᎪᎵ (asgoli)
• Çîçewayî: mutu
• Çîkasawî: ishkobo
• Çînî:

  Kantonî: 頭 (tau⁴)

  Dunganî: ту (tu)

  Ganî: 頭 (teu²)

  Hakkayî: 頭那 (thèu-nà)

  Mandarînî: 腦袋 (nǎodài), 頭 → zh (tóu), 頭腦 → zh (tóunǎo)

  Min dongî: 頭 (tàu)

  Minnanî: 頭 → zh-min-nan (thâu)

  Wuyî: 頭

  Xiangî: 腦殼 (lau³ ko⁶)

• Çuaboyî: murru
• Çuvaşî: пуҫ (puś)
• Dalmatî: cup n
• Danmarkî: hoved → da nt
• Darkinjungî: kamburung
• Darûkî: gabara
• Dolganî: бас (bas)
• Doromu-kokiyî: ada
• Drungî: u, vng'u
• Elfdalî: ovuð nt, skolle n
• Emberayiya bakurî: boro
• Endonezyayî: kepala → id, hulu → id
• Engayî: ayomba
• Erebî: رَأْس‎ → ar n (raʾs)

  Erebiya misrî: راس‎ m (rās), دماغ‎ m (demāḡ)

  Erebiya kendavî: راس‎ n (rās)

  Erebiya hîcazî: راس‎ n (rās)

  Erebiya iraqî: راس‎ n (rās)

  Erebiya bakûrê şamê: راس‎ n (rās)

  Erebiya fasî: راس‎ n (rās)

• Ermenî: գլուխ → hy (glux)
• Esperantoyî: kapo → eo
• Estonî: pea → et
• Etiyopiya klasîk: ርእስ (rəʾs)
• Evenî: дыл (dil)
• Evenkî: дыл (dil)
• Eweyî: ta
• Farisî: سَر‎ → fa (sar), کله‎ → fa (kalla, kalle) (abusive)
• Fatalukuyî: cau
• Fenîkî: 𐤓𐤀𐤔‎ (rʾš /ra'š/)
• Ferî: høvd → fo nt, høvur → fo nt
• Finonganî: kaligubang
• Fînî: lanttu → fi, pää → fi
• Fransiya kevn: teste, chief
• Fransî: tête → fr m
• Friyolî: cjâf n, čhâv n
• Frîsiya bakur: hood nt, Haur
• Frîsî: holle g, kop g
• Fulahî: hoore
• Gaelîka skotî: ceann n, cinn m pj, sgrog n, sgrogan m pj
• Gagawzî: baş
• Galîsî: cabeza → gl m, testa → gl m, cachola → gl m, crisma n
• Geser-goromî: iloe
• Gotî: 𐌷𐌰𐌿𐌱𐌹𐌸 nt (haubiþ)
• Gurcî: თავი → ka (tavi)
• Guugu yimidhirrî: ngaabaay, gambuugu, gudyiir
• Guwaranî: akã → gn
• Haîtî: tèt
• Hangayî: zu
• Harsusiyî: ḥerih
• Hawayî: poʻo
• Hawsayî: kai → ha
• Higaononî: ulo
• Hindî: सिर → hi n (sir)
• Hîlîgaynonî: ulo
• Hmongî: taub haub
• Holendî: hoofd → nl nt, kop → nl n
• Hunsrikî: Kopp n
• Îbranî: רֹאשׁ‎ → he n (rosh)
• Îdoyî: kapo → io
• Îlokanoyî: ulo
• Îngilîziya kevn: hēafod nt, hafela n
• Îngilîziya navîn: heed
• Îngriyî: pää
• Îngûşî: корта (korta)
• Înterlîngua: capite
• Înuîtî: ᓂᐊᖁᖅ
• Îranunî: ulu
• Îrlendî: ceann n

  Îrlendiya kevn: cenn nt

• Îstriyotî: capo n, tiesta m
• Îtalî: testa → it m, capo → it n
• Îu mienî: m'nqorngv
• Îzlendî: höfuð → is nt, haus → is n
• Japonî: 頭 → ja (あたま, atama), 頭 → ja (かしら, kashira), 頭部 → ja (とうぶ, tōbu), 頭 → ja (こうべ, kōbe)
• Jarayî: akŏ
• Javayî: endhas → jv, sirah → jv, mustaka → jv
• Jejuyî: 머리
• Kakî aeyî: aro
• Kalalîsûtî: niaqoq
• Kalmîkî: толһа (tolha)
• Kamasauyî: ngawu
• Kannadayî: ತಲೆ → kn (tale)
• Kanuriyî: kǝlâ
• Kapverdî: kabesa
• Karaçay-balkarî: баш
• Kaşûbî: głowa m
• Katalanî: cap → ca n, testa → ca m, closca → ca m
• Kaurnayî: mukarta
• Kayingangî: krĩ
• Keçwayî: uma → qu
• Ketî: kajga
• Khinalugî: микӏир (miḳir)
• Kirgizî: баш → ky (baş)
• Kîkûyûyî: kĩongo, mũtwe
• Kîngalî: ඔළුව → si (oḷuwa)
• Kînyarwandayî: umutwe 3 an 4, imitwe pj
• Komî-permyakî: юр (jur)
• Komî-zîriyî: юр (jur)
• Konkanî: मात्ते (mātte)
• Koreyî: 머리 → ko (meori)
• Kornî: penn n
• Korsîkayî: capu → co
• Koryakî: лэвʼыт
• Kumikî: баш (baş)
• Kunigamî: ちぶる (chiburu)
• Latgalî: golva m
• Latînî: caput → la nt
• Latviyayî: galva → lv m
• Lawsî: ຫົວ (hūa)
• Lazî: თი (ti)
• Lezgînî: кьил (q̇il)
• Lingalayî: motó 3 an 4
• Lîgûrî: tésta m
• Lîmbûrgî: kop → li n
• Lîtwanî: galvà → lt m
• Lombardî: testa m
• Lomweyî: muru
• Lueyî: ᦷᦠ (ḣo)
• Luhyayî: kumurwe
• Luoyî: wich
• Luşûtsîdî: sx̌əy̓us
• Maguindanaoyî: ulu
• Mailuyî: moru
• Makasaeyî: da'e
• Makasarî: ulu
• Makedonî: глава → mk m (glava)
• Makhuwayî: muru
• Malagasî: loha → mg
• Malayalamî: തല → ml (tala)
• Malezî: kepala → ms, hulu → ms
• Maltayî: ras → mt
• Mançûyî: ᡠᠵᡠ (uju)
• Mandinkayî: kuŋo
• Manksî: kione n
• Mansakayî: oro
• Maorî: māhunga, māhuna, mātenga, pane → mi, upoko, uru
• Mapuçî: logko
• Maranaoyî: kapala, olo
• Maratî: डोके nt (ḍoke)
• Mariayî: ada
• Masayî: elukunya
• Maselayiya navendî: oke
• Mayayiya yukatekî: ho'ol
• Mbya guaraniyî: akã
• Mecarî: fej → hu
• Megrelî: დუდი (dudi)
• Melanauyiya navendî: ulew
• Misrî: (tp n), (ḏꜣḏꜣ n)
• Miyakoyî: カナマい (kanamay)
• Mînangkabawî: kapalo
• Mongolî:

  Kirîlî: толгой → mn (tolgoj)

  Mongolî: ᠲᠣᠯᠤᠭᠠᠢ (toluɣai)

• Moreyî: zúgù
• Muinanî: nígaɨ
• Mwanî: kiswa
• Nafaanrayî: ndra
• Nahwatliya klasîk: cuāitl, tzontecomatl
• Namayî: danas
• Nanayî: дили
• Nanticokeyî: neelahammon
• Napolîtanî: capa m, capuzzèlla, capucchióne, càpa
• Navajoyî: bitsiiʼ, atsiiʼ, atsiitsʼiin
• Nedersaksî: Höövd nt, Kopp → nds n

  Saksoniya jêrîn ya holendî: kop

  Almaniya jêrîn a almanî: Kopp n, Kupp n

• Nepalî: टाउको (ṭāuko), शिर → ne (śir)
• Ngadcurî: akadi
• Ngarrindjerî: kuli
• Nîvxî: тёӈр̌ (țoŋř)
• Nkonyayî: nwun
• Nogayî: бас (bas)
• Normandî: tête m
• Norsiya kevn: hǫfuð nt
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: hode → no nt

  Norweciya nînorskî: hovud nt

• Nottoway-meherrînî: setarake
• Nukunuyî: kakarti
• Ojibweyî: nishtigwaan
• Oki-no-erabu: 頭 (ちぶる, chiburu)
• Okînawanî: 頭 (ちぶる, chiburu)
• Oksîtanî: cap → oc n, tèsta → oc m
• Oriyayî: ଶିର → or (śirô)
• Oromoyî: mataa → om
• Osetî: сӕр (sær)
• Osmanî: باش‎ (baş), رأس‎ (re’s), سر‎ (ser), كله‎ (kelle), قفا‎ (kafâ)
• Oygurî: باش‎ → ug (bash)
• Ozbekî: bosh → uz, kalla → uz
• Pacohî: plô
• Papyamentoyî: kabes
• Pijînî: hed
• Pîttcantcatcarayî: kata
• Plodîşî: Kopp n, Haupt nt
• Polabî: glåvă m
• Polonî: głowa → pl m
• Portugalî: cabeça → pt m
• Powhatanî: mendabuccah
• Prusiya kevn: gallū m, galwo m
• Purepeçayî: éjpu
• Qazaxî: бас → kk (bas), кәллә (källä)
• Qiptî:

  Bohaîrîk: ⲁⲫⲉ m (aphe), ⲁⲫⲏⲟⲩⲓ m pj (aphēoui), ϫⲁϫ n (jaj), ϫⲱ n (jō), ⲕⲁⲣⲁ m (kara), ⲕⲉⲫⲁⲗⲏ m (kephalē)

  Sahîdîk: ⲁⲡⲉ m (ape)

• Rejang kayanî: kuhung
• Rohingyayî: matá
• Romanî: śero n
• Romanyayî: cap → ro nt
• Rusî: башка́ → ru m (bašká), голова́ → ru m (golová), глава́ → ru m (glavá)
• Rusînî: голова́ m (holová)
• Saanîçî: S₭OṈI¸, S₭ELOṈI¸
• Sahoyî: amo
• Samî:

  Samiya înarî: uáivi

  Samiya bakurî: oaivi

  Samiya skoltî: vuei´vv

  Samiya başûr: åejjie

• Samogîtî: galva m
• Sangoyî: li → sg
• Sanskrîtî: शिरस् → sa nt (śíras), शिर → sa n (śira)
• Santalî: ᱵᱚᱦᱚᱜ (bôhôk’)
• Sardînî: conca m
• Sebwanoyî: ulo
• Sicîlî: testa → scn m, capa → scn m
• Sidamoyî: umo
• Sindhî: سر‎ (siru)
• Sirananî: ede
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: гла́ва m

  Roman: gláva → sh m

• Sîlhetî: ꠝꠣꠕꠣ (matá)
• Skotî: heid, pow
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: глава m (glava)

  Glagolîtîk: ⰳⰾⰰⰲⰰ m (glava)

• Slaviya rojavayî ya kevn: голова m (golova)
• Slovakî: hlava → sk m
• Slovenî: glava → sl m, buča → sl
• Somalî: madax
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: głowa m

  Sorbiya jorîn: hłowa m

• Sotoyiya başûr: hlooho
• Spanî: cabeza → es m, chola → es m, coco → es n, maceta → es m, marote n, melón → es n, sabiola m, sesera m, tarro → es n, testa → es m
• Stoneyî: pa
• Sundanî: mastaka → su
• Sûmerî: 𒊕 (SAG)
• Svanî: თხვიმ (txvim)
• Swahîlî: kichwa → sw 7 an 8
• Swêdî: huvud → sv nt, skalle → sv g
• Şanî: ႁူဝ် (hǒ)
• Şerpayî: མགོའ (goo)
• Şorî: паш (paş)
• Tacikî: сар → tg (sar), калла (kalla)
• Tagalogî: ulo → tl
• Tai dónî: ꪬꪺ (ho)
• Tajioyî: vaꞌi
• Talişî: سر‎ (sar)
• Tamîlî: தலை → ta (talai)
• Taosî: p’ínemą
• Tarantinoyî: capa
• Tarifitî: ixf n, azeǧǧif n, azellif n
• Tausugî: ū
• Tay dam: ꪬꪺ (hua)
• Tayiya bakurî: ᩉ᩠ᩅᩫ (hua)
• Tayî: หัว → th (hǔua), ศีรษะ → th
• Tedim çinî: lu
• Telûgûyî: తల → te (tala)
• Ternateyî: dopolo
• Teteriya krîmî: baş
• Teterî: баш → tt (baş)
• Tetûmî: ulun
• Tigrînî: ርእሲ (rəʾsi)
• Tirkî: baş → tr, kafa → tr
• Tirkmenî: kelle baş → tk
• Tîbetî: མགོ (mgo), དབུ (dbu)
• Tofalarî: баъш (bàş)
• Tokpisinî: het
• Toxarî B: āśce
• Tsakonî: τζουφά
• Tuaregî: eɣăf n
• Tupînambayî: akanga
• Tuteloyî: pasui
• Tuvanî: баш (baş)
• Tûpiya kevn: akanga
• Tzotzîlî: jolol
• Udî: бул (bul)
• Udmurtî: йыр (jyr)
• Ugarîtî: 𐎗𐎛𐎌 (rỉš /raʾšu/)
• Unamî: wil
• Urdûyî: سر‎ → ur n (sir)
• Ûkraynî: голова́ → uk m (holová)
• Venîsî: testa → vec m, cao n, cavo n
• Viyetnamî: đầu → vi (頭 → vi)
• Volapûkî: kap → vo
• Walonî: tiesse → wa
• Warlpirî: walu
• Weylsî: pen → cy n
• Wînnebagoyî: nąąsu
• Wolofî: boopa
• Wutunhuayî: dolo
• Xakasî: пас (pas)
• Xantî: өк (ôk)
• Ximêrî: ក្បាល → km (kbaal)
• Xosayî: intloko
• Yaeyamayî: 頭 (つぶり, tsuburi, つぃぶる, tsiburu, つぃぶるぃ, tsiburi)
• Yagnobî: сар
• Yakutî: бас (bas), тебе (tebe)
• Yidîşî: קאָפּ‎ n (kop)
• Yiyiya siçuwayî: ꀂꏾ
• Yonagunî: みんぶる (minburu)
• Yoronî: 頭 (ちぶる, chiburu), ふらじ (furazi)
• Yorubayî: orí
• Yûnaniya kapadokyayî: κιφάλ (kiphál)
• Yûnaniya pontî: τσουφάλι (tsoupháli)
• Yûnanî: κεφάλι → el nt (kefáli)

  Yûnaniya kevn: κεφαλή m (kephalḗ), κάρα m (kára)

• Zêlandî: 'oôd nt
• Zhuangî: gyaeuj, gyəuз
• Zouyî: lu
• Zuluyî: ikhanda → zu 5 an 6, inhloko 9 an 10
• ǃXóõ: nàn

Daçek

ser

1. daçekek e ku diyar dike ku tiştek tê yan tê danîn ser tiştekî:

   Kitêb danî ser maseyê.

   Dijmin balafirên cengê tînin ser me.

Têkildar

• li ser
• ji ser

Werger

• Almanî: auf → de
• Bulgarî: върху → bg (vǎrhu), на → bg (na)
• Erebî: عَلَى‎ → ar (ʿalā)

  Erebiya misrî: على‎ (ʕala), عـ‎ (ʕa)

• Esperantoyî: sur → eo
• Fînî: -lle → fi, päälle → fi
• Fransî: sur → fr
• Gotî: 𐌰𐌽𐌰 (ana)
• Îbranî: על‎ → he (al)
• Îdoyî: adsur → io
• Îngilîzî: onto → en
• Îrlendî: ar
• Îzlendî: ofan á, á → is
• Oksîtanî: subre → oc, sus → oc, sobre → oc
• Polonî: na → pl
• Portugalî: sobre → pt, no → pt n, na → pt m
• Rusî: на → ru (na)
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: na

• Spanî: sobre → es
• Swêdî: upp på
• Tirkî: üstüne → tr
• Weylsî: ar → cy
• Yûnanî:

  Kevn: ἐπί (epí)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Katalanî

Bilêvkirin

• Deng (Spanya (El Prat de Llobregat))^ⓘ

Lêker

ser

1. bûn
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Polonî

Bilêvkirin

• Deng^ⓘ

Navdêr

ser

1. penîr
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Spanî

Bilêvkirin

• Deng (Perû (Lîma))^ⓘ

Lêker

ser

1. bûn
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Tirkî

Bilêvkirin

• Deng (Tirkiye (Îzmîr))^ⓘ

Navdêr

ser

1. ser, serî, qaf
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
2. ser bexçeyê lîmonan
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)