Тамыз бүлігі

Тамыз бүлігі (орыс. Августовский путч), кейде Тамыз төңкерісі — Кеңес Одағы Коммунистік партиясының жақтастары ұйымдастырған, КСРО президенті Михаил Горбачёвті биліктен құлату және КСРО мемлекетін сақтап қалу мақсатымен ұйымдастырылған сәтсіз төңкеріс.^[3]

Тамыз бүлігі
Негізгі қақтығыс: КСРО ыдырауы
Үстіңгі сол жақтағы бұрыштан бастап, сағат тілімен: ТЖМК төңкерісіне қарсы шыққан үш азамат қаза тапқан жер; Ресей президенті Борис Ельцин жаңадан қабылданған мемлекеттік ту желбіретіп тұр; «КОКП таратылсын және жауапқа тартылсын!» жазуы бар баррикада; Мәскеудегі Ақ үйінің маңындағы Ельцинді жақтайтын күштердің баррикадалары; Қызыл алаң маңындағы Үлкен Москворецкий көпіріндегі ТЖМК танктері
Дата	19–21 тамыз, 1991
Орын	Мәскеу, Санкт-Петербург, РКФСР және Ресей
Себеп	КОКП билігін сақтау, КСРО ыдырауын тоқтату
Нәтиже	Төңкеріс сәтсіз болды ТЖМК ыдырауы; КОКП және РКФСР жойылуы Эстония және Латвия тәуелсіздігі Украина тәуелсіздігінің жариялануы КСРО ыдырауының жылдамдануы
Қарсыластар
Төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комитет КСРО МҚК КОКП Қолдаушы республикалар:[1] Абхазия Белоруссия Ғағауызстан Өзбекстан Татарстан Тәжікстан Транснистрия Түрікменстан Дипломатиялық қолдау:[2] Ауғанстан  Вьетнам Ирак  Куба  КХДР  Қытай Ливия ПАЕҰ  Сирия  Югославия РКФСР Қолдаушы республикалар: Армения Грузия Қазақстан Қырғызстан Латвия Литва Молдова Украина Эстония Дипломатиялық қолдау:  Аустралия  АҚШ  Болгария  Германия  Дания Еуропа Одағы  Жапония  Израиль  Канада  Мажарстан НАТО  Польша  Румыния  Ұлыбритания  Хорватия  Чехословакия
Қолбасшылары
Геннадий Янаев Дмитрий Язов Владимир Крючков Валентин Павлов Борис Пуго † Михаил Горбачёв Борис Ельцин Александр Руцкой Руслан Хасбулатов Иван Силаев
Шығындар
КСРО ішкі істер министрі Борис Пуго өзін-өзі өлтірді Горбачёвтің әскери кеңесшісі Сергей Ахромеев өз-өзіне қол жұмсады Орталық Комитет істерінің администраторы Николай Кручина өзін-өзі өлтірді 3 тұрғын қаза тапты
Бұл үлгіні: көру • талқылау • өңдеу

Төңкеріс жетекшілері жоғары әскери және азаматтық шенеуніктерден, соның ішінде КСРО вице-президенті Геннадий Янаевтан тұрды, олар бірге Төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комитетті (ТЖМК, орыс. ГКЧП) құрған. Төңкеріс жасау Горбачёвтың Қырымдағы демалысы кезінде орындалған және сәтсіз аяқталды, көптеген бақылаушылар бұл оқиғаны КСРО ыдырауын одан әрі жылдамдатты деп санайды.

Дереккөздер

1. Республики во время путча, «Путч. Хроника тревожных дней», Ольга Васильева (орысша) Бүлік кезіндегі республикалар. Бүлік. Мазасыз күндер хроникасы. Ольга Васильева
2. World reacts with shock to Gorbachev's ouster Julian M. Isherwood (ағылшынша) Әлемнің Горбачёвтің биліктен кетуіне реакциясы
3. 1991 жылғы «тамыз бүлігі»  (қаз.). Азаттық радиосы.