Kirgistan
From Wikipedia, the free encyclopedia
Kirgistan er landlukt ríki í Mið-Asíu með landamæri að Kína í austri, Kasakstan í norðri, Tadsíkistan í suðri og Úsbekistan í vestri. Höfuðborg landsins og stærsta borgin er Bishkek. Kirgisar eru meirihluti íbúa landsins en þar búa líka stórir hópar Rússa og Úsbeka. Kirgisíska er tyrkískt mál og er opinbert mál landsins ásamt rússnesku. 90% íbúa Kirgistans eru múslimar og meirihlutinn aðhyllist súnní íslam. Menning Kirgistans ber merki um áhrif Rússa, Mongóla og Írana.
Kirgistan | |
Кыргыз Республикасы Qırğız Respublikası | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Þjóðsöngur: Þjóðsöngur Kirgistan | |
Höfuðborg | Bishkek |
Opinbert tungumál | Kirgisíska, rússneska |
Stjórnarfar | Lýðveldi |
Forseti | Sadyr Japarov |
Forsætisráðherra | Akylbek Japarov |
Sjálfstæði | |
• frá Rússlandi | 27. nóvember 1917 |
• Sovétlýðveldi | 5. desember 1936 |
• frá Sovétríkjunum | 31. ágúst 1991 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
85. sæti 199.951 km² 3,6 |
Mannfjöldi • Samtals (2020) • Þéttleiki byggðar |
110. sæti 6.586.600 28/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2019 |
• Samtals | 35,324 millj. dala (127. sæti) |
• Á mann | 5.470 dalir (158. sæti) |
VÞL (2019) | 0.697 (120. sæti) |
Gjaldmiðill | Som (KGS) |
Tímabelti | UTC+6 |
Þjóðarlén | .kg |
Landsnúmer | +996 |
Kirgistan hefur verið hluti af ýmsum menningarsvæðum og stórveldum. Landið var hluti af Silkiveginum og öðrum verslunarleiðum um Mið-Asíu. Landið hefur verið undir stjórn Göktyrkja, Úígúraveldisins og Kitana, þar til Mongólar lögðu það undir sig á 13. öld. Landið varð aftur sjálfstætt en varð fyrir innrásum Kalmyka, Mansjúmanna og Úsbeka. Árið 1876 varð landið hluti af Rússneska keisaradæminu. Kirgistan var Sovétlýðveldi til 1991 þegar landið fékk sjálfstæði. Forseti landsins, Askar Akajev, sagði af sér 4. apríl 2005 í kjölfar Túlípanabyltingarinnar. Eftirmaður hans, Kurmanbek Bakiyev, neyddist einnig til að segja af sér og flýja land í kjölfar blóðugra uppþota árið 2010. Eins fór með forsetann Sooronbay Jeenbekov, sem sagði af sér eftir fjöldamótmæli árið 2020.[1]
Kirgistan er aðili að Samveldi sjálfstæðra ríkja, Evrasíska efnahagssambandinu, Sameiginlegu öryggissáttmálastofnuninni, Samvinnustofnun Sjanghæ, Samtökum um íslamska samvinnu, Tyrkíska ráðinu, Türksoy og Sameinuðu þjóðunum. Kirgistan er þróunarland og situr í 120. sæti Vísitölu um þróun lífsgæða. Landið er það annað fátækasta í Asíu. Efnahagur landsins reiðir sig á olíu og jarðgas, ásamt vinnslu gulls, úrans og steinkola.