Sænskur loftslagsaðgerðasinni From Wikipedia, the free encyclopedia
Greta Tintin Eleonora Ernman Thunberg (f. 3. janúar 2003) er sænskur aðgerðasinni sem hefur verið áberandi í baráttunni gegn loftslagsbreytingum. Hún vakti athygli árið 2018 þegar hún settist fyrir framan ríkisþinghúsið í Stokkhólmi með skilti sem á stóð „Skólaverkfall fyrir loftslagið“. Frumkvæði hennar er fyrirmyndin að sams konar skólaverkföllum í þágu loftslagsaðgerða um allan heim sem fara fram undir nafninu Föstudagar fyrir framtíðina.
Greta Thunberg | |
|---|---|
_(52182434551)_(cropped)_(cropped).jpg) Greta Thunberg árið 2022. | |
| Fædd | 3. janúar 2003 |
| Þjóðerni | Sænsk |
| Störf | Nemandi, aðgerðasinni |
| Þekkt fyrir | Skólaverkföll gegn loftslagsbreytingum |
| Foreldrar | Malena Ernman & Svante Thunberg |
| Undirskrift | |
 | |
Greta Thunberg gengur í skóla í Bergshamra-hverfinu í Solna á útjaðri Stokkhólmsborgar.[2] Hún er dóttir listamannanna Svante Thunberg og Malenu Ernman[3] og sonardóttir leikaranna Olofs Thunberg og Monu Andersson. Einn forfeðra hennar í föðurætt var Svante Arrhenius, sem reiknaði fyrstur manna út árið 1896 hvernig hækkandi styrkur koltvísýrings í andrúmslofti myndi leiða til hækkandi meðalhitastigs á jörðinni.[1] Greta Thunberg er greind með Aspergerheilkenni.[4]
Þann 20. ágúst árið 2018 fór Thunberg í skólaverkfall, settist fyrir framan ríkisþinghúsið í Stokkhólmi með mótmælaskilti[5] og hélt verkfallinu þar áfram fram að þingkosningunum sem haldnar voru þann 9. september.[6] Eftir kosningarnar hefur hún aftur farið í skólaverkfall á hverjum föstudegi til þess að knýja sænsk stjórnvöld til þess að uppfylla markmið Parísarsamkomulagsins um niðurskurð í losun gróðurhúsalofttegunda.[5][7] Thunberg hefur tekið þátt í mótmælaaðgerðum í þágu loftslagsaðgerða víðs vegar um heiminn, meðal annars í mótmælasamkomunni Rise for Climat fyrir utan Evrópuþingið í Brussel, í mótmælagöngu í Helsinki[8] og í London.[9]
Greta Thunberg átti frumkvæði að samfélagsmiðlaherferðinni #jagstannarpåmarken (íslenska: „Ég stend á jörðinni“) sem berst fyrir niðurskurði í flugferðum og tilheyrandi loftmengun.[10] Þremur dögum eftir verkfall Thunbergs gaf hún út bókina Scener ur hjärtat ásamt foreldrum sínum. Í bókinni er meðal annars fjallað um greiningu Gretu Thunberg með Aspergerheilkenni og um aðgerðastefnu hennar í þágu náttúruverndar. Eftir útgáfu bókarinnar sögðust foreldrar hennar skilja ákvörðun hennar um skólaverkfallið og að þeim fyndist þau ekki geta neytt hana til að mæta í skóla út af málinu.[11]
Áframhaldandi loftslagsverkföll Thunbergs á föstudögum hafa verið boðuð á samfélagsmiðlum með myllumerkjunum #FridaysforFuture,[12] #Klimatstrejka, #ClimateStrike, eða Föstudagar fyrir framtíðina á íslensku. Í lok september höfðu aðgerðir Thunbergs vakið athygli bæði fjölmiðla í ýmsum löndum og áhrifamanna á borð við António Guterres, aðalritara Sameinuðu þjóðanna, og bandaríska stjórnmálamannsins og leikarans Arnolds Schwarzenegger.[13]
Thunberg ferðaðist með lest til Katowice í Póllandi í desember 2018 til að ávarpa loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna. Í janúar 2019 fór hún til Davos til þess að ávarpa Heimsviðskiptaráðstefnuna um loftslagsmál.[1] Í stað þess að fljúga þangað líkt og flestir aðrir ráðstefnugestir lagði hún á sig 32 klukkustunda lestarferð.[14]
Árið 2019 sigldi Thunberg á umhverfisvænni keppnisskútu yfir Atlantshafið frá Bretlandi til New York til að sækja tvær loftslagsráðstefnur í Bandaríkjunum og í Síle.[15] Í New York leiddi hún mótmælafund gegn aðgerðaleysi stjórnvalda í loftslagsmálum fyrir utan höfuðstöðvar Sameinuðu þjóðanna þann 31. ágúst.[16] Thunberg var gestur á loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í borginni þann 23. september og ávítaði þar þjóðarleiðtoga heimsins fyrir að bregðast kynslóð hennar með aðgerðaleysi sínu.[17]
Greta Thunberg sneri aftur til náms í Svíþjóð þann 25. ágúst 2020.[18]
Thunberg var handtekin af þýskri lögreglu þann 17. janúar 2023 við þorpið Lützerath í Rínarlandi-Pfalz. Hún var þar stödd ásamt þúsundum mótmælenda sem höfðu komið sér fyrir í byggingum sem átti að rífa til þess að láta stækka brúnkolanámu þar í grenndinni.[19]
Thunberg var einn af þremur sigurvegurum í greinakeppni ungmenna um loftslagsmál í Sænska dagblaðinu í maí árið 2018.[20]
Í nóvember árið 2018 hlaut Thunberg styrk frá félagsmiðstöðinni Fryshuset í Stokkhólmi sem „besta unga fyrirmyndin“.[21] Í desember árið 2018 taldi bandaríska tímaritið Time Thunberg meðal 25 áhrifamestu táninga í heimi.[22]
Alþjóðlegi náttúruverndarsjóðurinn útnefndi Thunberg ásamt tveimur öðrum til verðlaunanna „náttúruverndarhetja ársins“ í flokki ungmenna árið 2018.[23] Thunberg var einnig útnefnd til verðlauna orkufyrirtækisins Telge Energi fyrir börn og ungmenni sem berjast fyrir sjálfbærri þróun, en hún afþakkaði tilnefninguna þar sem verðlaunahafarnir áttu að fljúga á flugvélum til Stokkhólms.[24]
Þann 16. september sæmdu samtökin Amnesty International Gretu Thunberg (ásamt skólasamtökunum Fridays for Future) titlinum Samviskusendiherra samtakanna, sem er æðsta viðurkenning þeirra.[25]
Þann 29. október 2019 hlaut Thunberg umhverfisverðlaun Norðurlandaráðs en hún ákvað að neita þeim viðtöku og afþakka um 6,4 milljóna króna verðlaunafé sem þeim fylgdi.[26] Hún sagði loftslagshreyfinguna ekki þurfa á verðlaunum að halda og hvatti Norðurlönd til að virkja fremur almenning og hvatti stjórnmálamenn til að „taka mark á fyrirliggjandi staðreyndum“ í umhverfisbaráttunni.[27]
Bandaríska tímaritið Time valdi Thunberg sem manneskju ársins fyrir árið 2019.[28]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
