Օմսկ

Օմսկ (ռուսերեն՝ Омск), Ռուսաստանի խոշորագույն քաղաքներց մեկը, Օմսկ մարզի և նույնանուն շրջանի վարչական կենտրոնը։ Գտնվում է Սիբիրի հարավարևմտյան մասում, Իրտիշին Օմ գետի միախառնվելու վայրի մերձակայքում։ Ռուսաստանի միլիոնանոց քաղաքներից է. բնակչության թվաքանակը 2021 թվականի հունվարի տվյալներով եղել է 1 139 897։ Այդ ցուցանիշով Սիբիրում զբաղեցնում է երկրորդ (Նովոսիբիրսկից հետո), ամբողջ Ռուսաստանում՝ իններորդ տեղը։ Արդյունաբերական, գիտա-կրթական, մշակութային, մարզական կենտրոն է^[2], տրանսպորտային կարևոր հանգույց. կայարան ունի անդրսիբիրյան երկաթուղու վրա, գետային նավահանգիստ՝ նավարկելի Իրտիշի ափին։

Քաղաք
Օմսկ
Омск
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Ռուսաստան
Համայնք	Օմսկի մարզ, ՌԽՖՍՀ, Օմսկի մարզ, West Siberian Krai?, Omsk Okrug?, Սիբիրի երկրամաս, Omsk Governorate? և Omsk Uyezd?
Ներքին բաժանում	Kirovsky Administrative Okrug?, Leninsky Administrative Okrug?, Oktyabrsky Administrative Okrug?, Sovetsky Administrative Okrug? և Tsentralny Administrative Okrug?
Հիմնադրված է	1716 թ.
Առաջին հիշատակում	1716
Մակերես	572,9 կմ²
ԲԾՄ	90 մետր
Պաշտոնական լեզու	ռուսերեն
Բնակչություն	1 160 670 մարդ (2013)
Ազգային կազմ	ռուսներ - 84,9% կազախներ - 3,2% ուկրաինացիներ — 1,9% թաթարներ - 1,8% գերմանացիներ - 1,2%
Ժամային գոտի	UTC+6
Հեռախոսային կոդ	+7 3812
Փոստային ինդեքս	644xxx
Փոստային դասիչ	644000–644960[1]
Ավտոմոբիլային կոդ	55
Պաշտոնական կայք	admomsk.ru
Օմսկ (Ռուսաստան)
Օմսկ Վիքիպահեստում

Պատմություն

Հիմնադրվել է 1716, քաղաքի կարգավիճակ ստացել 1781 թվականին։ Ցարական կայսրության ժամանակնեևրում եղել է Արևմտյան Սիբիրի, այնուհետև՝ Տափաստանային տարածաշրջանի գեներալ-նահանգապետի նստավայրը։ Ռուսաստանում քաղաքացիական պատերազմի ժամանակաշրջանում կարճ ժամանակով՝ 1918-1920 թվականներին եղել է հակաբոլշևիկյան ռուսական պետության մայրաքաղաքը, որտեղ նաև պահվել է ցարական ոսկու պաշաչրը։

Ներկայումս քաղաքը, մարզկենտրոն լինելու հետ մեկտեղ, Օմսկի ու տարայի թեմակալ եպիսկոպոսի և Սիբիրի իմամի նստավայրն է։

Օմսկը արժանացել է «Աշխատանքային փառքի քաղաք» կոչման։ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի 2020 թվականի հուլիսի 2-ի հրամանագրով նրան շնորհվել է նաև «Աշխատանքային արիության քաղաք» («Город трудовой доблести“») կոչումը^[3]

Պատկերասրահ

• 
  Քաղաքի տեսքը արբանյակից
• 
  Լենինգրադյան կամուրջը
• 
  Իրտիշի առափնյան
• 
  Նավթավերամշակման գործարանում
• 
  Գետային նավահանգիստը
• 
  Պուշկինի անվան գրադարանը
• 
  Վերափոխման տաճարը
• 
  Թատերական հրապարակը
• 
  Դրամատիկական թատրոնը
• 
  Տիկնիկային թատրոնը
• 
  Մարզապալատը

Քույր քաղաքներ

Օմսկը բարեկամական սերտ հարաբերություններ ունի հետևյալ քաղաքների հետ^[4].

• Անթալիա, Թուրքիա
• Ֆուչժոու, Չինաստան
• Գոմել, Բելառուս
• Համրուն, Մալթա
• Կայֆին, Չինաստան
• Լյուբլին, Լեհաստան
• Մանջուրիա, Չինաստան
• Պավլոդար, Ղազախստան
• Պետրոպավլովսկ, Ղազախստան
• Պուխով, Սլովակիա
• Ուրումչի, Չինաստան

Կլիմա

Օմսկին բնորոշ է մայրցամաքային խոնավ կլիման, որը Köppen climate classification-ի դասակարգմամբ կրում է Dfb նիշը։

Օմսկի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F)	4.2 (39.6)	8.0 (46.4)	14.1 (57.4)	31.3 (88.3)	35.5 (95.9)	40.1 (104.2)	40.4 (104.7)	38.0 (100.4)	32.9 (91.2)	27.4 (81.3)	16.1 (61)	4.5 (40.1)	40.4 (104.7)
Միջին բարձր °C (°F)	−12 (10)	−10.3 (13.5)	−2.5 (27.5)	9.1 (48.4)	19.0 (66.2)	23.9 (75)	25.3 (77.5)	22.7 (72.9)	15.9 (60.6)	8.1 (46.6)	−3.7 (25.3)	−9.8 (14.4)	7.1 (44.8)
Միջին օրական °C (°F)	−16.3 (2.7)	−15.0 (5)	−7.3 (18.9)	3.7 (38.7)	12.5 (54.5)	18.0 (64.4)	19.6 (67.3)	16.9 (62.4)	10.4 (50.7)	3.5 (38.3)	−7.3 (18.9)	−13.8 (7.2)	2.1 (35.8)
Միջին ցածր °C (°F)	−20.5 (−4.9)	−19.4 (−2.9)	−12 (10)	−1.0 (30.2)	6.3 (43.3)	12.0 (53.6)	14.2 (57.6)	11.6 (52.9)	5.7 (42.3)	−0.3 (31.5)	−10.5 (13.1)	−17.9 (−0.2)	−2.7 (27.1)
Ռեկորդային ցածր °C (°F)	−45.1 (−49.2)	−45.5 (−49.9)	−41.1 (−42)	−26.4 (−15.5)	−12.9 (8.8)	−3.1 (26.4)	2.1 (35.8)	−1.7 (28.9)	−7.6 (18.3)	−28.1 (−18.6)	−41.2 (−42.2)	−44.7 (−48.5)	−45.5 (−49.9)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	23 (0.91)	18 (0.71)	17 (0.67)	21 (0.83)	35 (1.38)	51 (2.01)	66 (2.6)	54 (2.13)	37 (1.46)	30 (1.18)	34 (1.34)	29 (1.14)	415 (16.34)
Միջ. անձրևոտ օրեր	1	0.4	3	10	17	17	18	19	18	13	5	1	122
Միջ. ձնառատ օրեր	28	25	18	9	2	0.2	0	0	1	11	22	28	144
% խոնավություն	80	78	76	64	54	60	68	70	70	74	81	81	71
Միջին ամսական արևային ժամ	68	125	184	235	284	319	321	248	180	105	71	61	2201
Աղբյուր #1: Pogoda.ru.net[5]
Աղբյուր #2: NOAA (sun, 1961–1990)[6]

Բնակչություն

Բնակչության թվաքանակը
1725	1825	1856[7]	1858	1897[8]	1903	1905
992	↗9000	↗16 400	↗18 000	↗37 400	↗60 000	↗75 000
1914[7]	1917[7]	1923[9]	1926[8]	1931[10]	1933[11]	1935
↗134 800	↘113 100	↗150 022	↗162 000	↗162 161	↗227 000	↗246 000
1939[12]	1956[13]	1959[14]	1962[7]	1964	1967[7]	1970[15]
↗288 855	↗505 000	↗581 108	↗650 000	↗702 000	↗774 000	↗821 151
1973[7]	1975[16]	1976[17]	1979[18]	1981	1982[7]	1985[19]
↗905 000	↗971 000	→971 000	↗1 014 246	↗1 044 000	↗1 061 000	↗1 115 000
1986[17]	1987[20]	1989[21]	1990[22]	1991[19]	1992[17]	1993[17]
↗1 116 000	↗1 134 000	↗1 148 418	↗1 159 000	↗1 167 000	↗1 169 000	↘1 167 000
1994[17]	1995[19]	1996[19]	1997[23]	1998[19]	1999[24]	2000[25]
↘1 161 000	↗1 163 000	↘1 160 000	↘1 158 000	↗1 159 000	↘1 157 600	↘1 148 900
2001[19]	2002[26]	2003[27]	2004	2005[28]	2006[29]	2007[30]
↘1 138 400	↘1 134 016	↘1 131 000	↗1 132 000	↗1 142 800	↘1 138 800	↘1 134 700
2008[31]	2009[32]	2010[33]	2011[34]	2012[35]	2013[36]	2014[37]
↘1 131 100	↘1 129 120	↗1 154 116	↗1 154 121	↗1 156 583	↗1 160 670	↗1 166 092
2015[38]	2016[39]	2017[40]	2018[41]	2019[42]
↗1 173 854	↗1 178 079	↗1 178 391	↘1 172 070	↘1 164 815

Ծանոթագրություններ

1. http://www.geopostcodes.com/Omsk_Omsk_oblast
2. Горячко М.Д., Павлинов П.С. и др Омск / председ. Ю.С. Осипов и др., отв. ред. С.Л. Кравец. — Большая Российская Энциклопедия (в 35 т.). — М.: Научное издательство «Большая российская энциклопедия», 2014. — Т. 24. Океанариум - Оясио. — С. 178. — 766 с. — 26 000 экз. — ISBN 978-5-85270-361-3
3. Указ Президента Российской Федерации от 02.07.2020 № 444 «О присвоении почётного звания Российской Федерации „Город трудовой доблести“»
4. «Зарубежные города-партнеры Омска». admomsk.ru (ռուսերեն). Omsk. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 1-ին.
5. «Weather and Climate - The Climate of Omsk» (ռուսերեն). Weather and Climate (Погода и климат). Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
6. «Omsk Climate Normals 1961–1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
7. «Народная энциклопедия «Мой город». Омск». Վերցված է 2018-04-16-ին.
8. «Города с численностью населения 100 тысяч и более человек». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-17-ին. Վերցված է 2013-08-17-ին.
9. Вып. 2 : Краткая промышленная характеристика городов и поселений городского типа. - 1926. - (Труды Центрального Статистического управления; Т. 27, Вып.2).
10. Административно-территориальное деление Союза ССР : [Районы и города СССР на 1931 год]. — Москва: Власть советов, 1931. — XXX, 311 с.
11. Административно-территориальное деление Союза ССР. На 15 июля 1934 года.
12. «Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013-12-24-ին. Վերցված է 2013-11-30-ին.
13. «Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013-10-26-ին. Վերցված է 2013-10-26-ին.
14. «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
15. «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
16. Российский статистический ежегодник, 1998 год
17. «Российский статистический ежегодник. 1994». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-05-18-ին. Վերցված է 2016-05-18-ին.
18. «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
19. «Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015-05-12-ին. Վերցված է 2015-05-12-ին.
20. Народное хозяйство СССР за 70 лет : юбилейный статистический ежегодник : [арх. 28 Հունիսի 2016] / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.
21. «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
22. Российский статистический ежегодник.2002 : Стат.сб. / Госкомстат России. – М. : Госкомстат России, 2002. – 690 с. – На рус. яз. – ISBN 5-89476-123-9 : 539.00.
23. «Российский статистический ежегодник. 1997 год». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-05-22-ին. Վերցված է 2016-05-22-ին.
24. «Российский статистический ежегодник. 1999 год». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-06-14-ին. Վերցված է 2016-06-14-ին.
25. «Российский статистический ежегодник. 2000 год». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-06-13-ին. Վերցված է 2016-06-13-ին.
26. «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
27. «Российский статистический ежегодник. 2010 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-06-03-ին. Վերցված է 2016-06-03-ին.
28. «Российский статистический ежегодник, 2005 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-09-ին. Վերցված է 2016-05-09-ին.
29. «Российский статистический ежегодник, 2006 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-10-ին. Վերցված է 2016-05-10-ին.
30. «Российский статистический ежегодник, 2007 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-11-ին. Վերցված է 2016-05-11-ին.
31. «Российский статистический ежегодник, 2008 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-12-ին. Վերցված է 2016-05-12-ին.
32. «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
33. «Перепись населения 2010. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений» (ռուսերեն). Федеральная служба государственной статистики. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-06-ին. Վերցված է 2013-ին.
34. Омская область. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2009-2016 годов
35. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
36. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года» (ռուսերեն). М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат. 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ location (link)
37. «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
38. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-08-06-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
39. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
40. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
41. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
42. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.

Գրականություն

• Кочедамов В. И. Омск. Как рос и строился город. — Омск: Омское книжное издательство, 1960. — 112 с. Репринтное издание, 2013
• Сизов С. Г. Белая столица России: повседневная жизнь Омска (июнь 1918 − ноябрь 1919 гг.). — Омск: Изд-во СибАДИ, 2018. — 240 (15,5 п.л.) с. — ISBN 978-5-00113-102-1
• Сизов С. Г. Омск в годы «послевоенного сталинизма» (1946 — март 1953 гг.): монография. — Омск: СибАДИ, 2012. — 252 с., ил. (15,75 п.л.) с. — ISBN 978-5-93204-620-3
• Сизов С. Г. Омск в годы «оттепели»: Жизнь города в контексте эпохи (Март 1953—1964 гг.). — Омск: Изд-во СибАДИ, 2003. — 172 (10 п.л.) с. — ISBN 978-5-93204-126-9
• Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь / отв. ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — 512 с. — 3000 экз. — ISBN 5-17-001389-2

Արտաքին հղումներ

Վիքիճամփորդն ունի Omskին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։

• Պաշտոնական կայք (ռուսերեն)
• «Omsk» . Encyclopædia Britannica (անգլերեն) (11th ed.). 1911.
• Официальный портал Администрации города Омска
• Официальный сайт Омского городского Совета Արխիվացված 2009-04-18 Wayback Machine
• Օմսկ հոդվածը Curlie-ում (ըստ DMOZ-ի)
• Типичный Омск (2015 թ․ սեպտեմբերի 4). «Самый лучший док.фильм про Омск !!!». Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 14-ին.
• Б. А. Коников. ««Омская стоянка» – открытия, гипотезы, факты». Сибирский филиал Института наследия. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
• Игорь Фёдоров (2016 թ․ ապրիլի 22). «Игорь Фёдоров: Деньги на омские дороги есть. Мэрия не хочет их брать!». Новый Омск. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.
• «Омские депутаты предложили объявить в городе чрезвычайную ситуацию из-за дорог». Om1.ru. 2016 թ․ մարտի 31. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 1-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օմսկ» հոդվածին։

Ռուսաստանի միլիոնանոց քաղաքներ
Մոսկվա | Սանկտ Պետերբուրգ  • Նովոսիբիրսկ  • Եկատերինբուրգ  • Նիժնի Նովգորոդ  • Սամարա  • Օմսկ Կազան  • Չելյաբինսկ  • Դոնի Ռոստով