Ազատեկ
գիւղ Հայաստանի Վայոց ձորի մարզում From Wikipedia, the free encyclopedia
Ազատեկ, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզի Վայքի տարածաշրջանում, Արփա գետի ձախ կողմում[2]։
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ազատեկ (այլ կիրառումներ)
| Գյուղ | |||
|---|---|---|---|
| Ազատեկ | |||
 | |||
| Երկիր |  Հայաստան | ||
| Մարզ | Վայոց ձորի մարզ | ||
| Համայնք | Վայոց Ձորի մարզ և Ազիզբեկովի շրջան | ||
| Այլ անվանումներ | Ազադեկ, Ազադակ, Ազատակ | ||
| Մակերես | 65,96 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 1625 մ | ||
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | ||
| Բնակչություն | 603[1] մարդ (2011) | ||
| Ազգային կազմ | Հայեր | ||
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
| |||
Գյուղը շրջապատված է վեհ ու հիասքանչ լեռնաշղթաներով, որոնք հարուստ են ֆլորայով և ֆաունայով։ Գյուղը գտնվում է ծովի մակերևույթից 1625 մետր բարձրության վրա։ Ազատեկը գտնվում է մարզկենտրոնից 24 կմ հարավ-արևելք, իսկ Վայք քաղաքից 7 կմ հեռավորության վրա։ Ճանապարհորդների շրջանում հետաքրքրություն է առաջացրել Վայք–Ազատեկ ոլորապտույտ բարեկարգ ճանապարհը։ Գյուղը սահմանակից է Վայքի քաղաքային համայնքին, որի ներկայիս տարածքը նախկինում պատկանել է Ազատեկ գյուղին։ Սահմանակից է նաև Փոռ, Մարտիրոս, Զառիթափ, Խնձորուտ, Գնիշիկ, Ագարակաձոր և Զեդեա գյուղական համայնքներին։
Իր յուրահատուկ և բարդ կառուցվածքով պատմամշակութային արժեք է ներկայացնում գյուղի կենտրոնում գտնվող աղբյուրը, որի շուրջն էլ 1828 թվականին Խոյից և Սալմաստից գաղթած հայերը հիմնել են գյուղը։
Հնագիտական հետազոտությունները ենթադրել են տալիս, որ Ազատեկը հին Ազատ գյուղն է։
Գյուղը նախկինում Ազադեկ անվան տակ ընդգրկված է եղել Երևանի նահանգի Շարուր-Դարալագյազի գավառի կազմում[3]։
Ըստ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների՝ Ազատեկի մշտական բնակչությունը կազմել է 603, առկա բնակչությունը՝ 525 մարդ[1]։ 1831 թվականից ի վեր բնակեցված է հայերով[4], որոնց նախնիները 1828-1829 թթ.-ին ներգաղթել են Սալմաստից[5]։
Ազատեկի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում՝ ստորև[6].
Ազգաբնակչությունը հիմնական զբաղվում է հողագործությամբ, այգեգործությամբ, անասնապահությամբ ու մեղվաբուծությամբ։ Նախկինում գյուղում զբաղվել են նաև մետաքսագործությամբ։
Ազատեկն ունի 6596.38 հեկտար տարածք, որից վարելահող՝ 831.37 հեկտար, այգիներ՝ 29.88 հեկտար, խոտհարք՝ 61.90 հեկտար, արոտ՝ 2578.43 հեկտար, այլ հողատեսքեր՝ 3094.80 հեկտար։
Գյուղը գազաֆիկացված է և ամբողջովին հեռախոսաֆիկացված։
Գյուղում պահպանված մշակութային արժեքների մնացորդները վերաբերվում են ճիշտ այդ ժամանակաշրջանին։ Գյուղամիջի սուրբ Ստեփանոս եկեղեցու մուտքի ճակատաքարի արձանագրությունից երևում է, որ եկեղեցին կառուցվել է Ազատեկի գյուղական հասարակության կողմից, Հակոբ Դ կաթողիկոսի ժամանակ, 17-րդ դարի 2-րդ կեսին և վերակառուցվել է Սալմաստից գաղթած հայերի կողմից 19-րդ դարի 30-ական թվականներին, լրացնելով քանդված ծածկը և պատերի վերին մասերը։ Եկեղեցու պատերի և մույթերի մեջ օգտագործված են հին տապանաքարեր և խաչքարեր՝ արձանագրության մնացորդներով, որոնք բնորոշ են XIII-XIV դարերին։
Ըստ Ամաղու-Նորավանքի մի արձանագրության տեղեկությունների՝ Սմբատ Օրբելյանն Ազատ գյուղն իր սահմաններով, շրջակա լեռներով ու դաշտերով նվիրել է Նորավանքին։ Գյուղի արևմտյան եզրին տարածվում է հին գերեզմանոցը։ Գերեզմանաքարերը գլխավորապես սալաքարերից են, մեծ մասամբ թաղված գետնի մեջ։ Գերեզմանոցում կան երեք խաչքարեր, որոնք դրված են բնական ժայռաբեկորի վրա։ Դրանց վրա քանդակված են երկու խաչեր՝ բնորոշ XIII-XIV դարերին, իսկ արված արձանագրություններն այժմ հողմնահարված են և անընթեռնելի։
Գյուղից երկու կիլոմետր դեպի հարավ-արևմուտք, ձորաբերանին գտնվում է Սուրբ Հակոբ ուխտատեղին, որի ներսում կա մի գերեզման։ Համաձայն գերեզմանի տապանագրության՝ այն պատկանում է ոմն Հակոբի և թվագրված է 1607 թվականին։ Ենթադրվում է, որ այդ պատճառով էլ նրա վրա կառուցված մատուռ-ուխտատեղին կոչվում է Սուրբ Հակոբ։ Այս մատուռից մի քանի քայլ դեպի հարավ-արևելք, սարալանջին կան երեք գերեզմաններ և հարակից մի փոքր քանդակազարդ խաչքար, որն ըստ տվյալների՝ կանգնեցրել են Գրիգորը և իր կինն իրենց որդու՝ Հունան քահանայի գերեզմանի վրա 1222 թվականին։
Գյուղից դեպի հարավ-արևելք գտնվում է Սուրբ Վառվառա բերդ-ամրոցը, որը թվագրվում է Ք.ա. առաջին հազարամյակին։ Ամրոցն ունեցել է մեծապես պաշտպանական նշանակություն։
Ազատեկ գյուղի տարածքում կան շատ մատուռներ, իրենց XIII-XIV դարերին բնորոշ խաչքարերով, որոնցից պատմամշակութային արժեք են ներկայացնում Սուրբ Գևորգ և Սուրբ Շողակաթ մատուռները։ Նշված մատուռները տեղի բնակչության շրջանում հայտնի են հիվանդություններ բուժելու հատկություններով։
Գյուղում պահպանվել են «Սմբատաբերդ» հին բերդի ավերակները, Սբ. Հակոբ եկեղեցին (գյուղից 2 կմ արևմուտք, 1623 թ.), սբ. Գևորգ (3 կմ հյուսիս-արևելք, X դար), սբ. Վառվառա (1,5 կմ հարավ), Սբ. Հովհաննես (2 կմ արևմուտք, XIX դ.), «Բառոժի» (3 կմ հյուսիս-արևմուտք), Շողակաթ (գյուղի արևելյան մասում, XIX դար) մատուռները, 13-14 դարերի խաչքարեր և Սբ. Ենոք սրբատեղին (X դար)[6]։
Գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց, մանկապարտեզ, մշակույթի տուն, վարչական շենք, բուժկետ, կենցաղ սպասարկման օբյեկտներ։
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
