Իվան Բոդուեն դե Կուրտենե

Իվան Ալեքսանդրովիչ Բոդուեն դե Կուրտենե (ռուս.՝ Иван Александрович Бодуэн де Куртенэ, կամ Յան Նեցիսլավ Իգնացի Բոդուեն դե Կուրտենե, լեհ.՝ Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay, մարտի 13, 1845(1845-03-13)^{[1][2][3][…]} կամ մարտի 13, 1846(1846-03-13)^[4], Ռաձիմին, Q11825720?^[5] - նոյեմբերի 3, 1929(1929-11-03)^{[5][1][2][…]}, Վարշավա, Լեհաստան^[5] և Վարշավա, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն), լեհ^[10] և ռուս^[11] լեզվաբան։ Կազանի, Պետերբուրգի և Լեհաստանի լեզվաբանական դպրոցների հիմնադիր։ Պետերբուրգի ԳԱ թղթակից անդամ (1897 թվականից)։ Եղել է Կազանի (1875-83), Յուրևի (այժմ՝ Տարտու, 1883-93), Կրակովի (1893-99), Պետերբուրգի (1900-18), Վարշավայի (1918-29) համալսարանների պրոֆեսոր^[12]։ Քննադատել է «նախալեզվի» հարցում ցուցաբերվող քարացած մոտեցումը, լեգվի ուսումնասիրության համար կարևոր համարել թե՛ տարաժամանակյա (դիախրոնիկ) և թե՛ համաժամանակյա (սինխրոնիկ) հայեցակետերը։ Լեզվի պատմական զարգացումը դիտել է որպես ընդհատականի և անընդհատականի հակադրամիասնություն, առանձին լեզուները՝ որպես պատմականորեն փոփոխվող համակարգեր, ցույց տվել լեզվական երևույթների ներքին կապն ու պատճառականությունը բացահայտելու տեսակետից կենդանի լեզուների ու բարբառների ուսումնասիրության առավել կարևորությունը։ Ստեղծել է հնչույթի և հնչյունական հերթագայությունների տեսությունը, ձևաբանորեն ու ստուգաբանորեն հիմնավորել հնչույթի (ֆոնեմա) գաղափարը։ Ռուսերենի և լեհերենի վերաբերյալ թողել է արժեքավոր աշխատություններ, խմբագրել ու համալրել Վլադիմիր Դալի «Կենդանի վելիկոռուսական լեզվի բացատրական բառարանը» (3-րդ հրտ., 1903–09, 4-րդ հրտ., 1912-1914)^[12]։

Իվան Բոդուեն դե Կուրտենե լեհ.՝ Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay
Ծնվել է	մարտի 13, 1845(1845-03-13)[1][2][3][…] կամ մարտի 13, 1846(1846-03-13)[4] Ռաձիմին, Q11825720?[5]
Մահացել է	նոյեմբերի 3, 1929(1929-11-03)[5][1][2][…] Վարշավա, Լեհաստան[5] կամ Վարշավա, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն
Գերեզման	Վարշավայի կալվինիստական գերեզմանոց
Բնակության վայր(եր)	Սանկտ Պետերբուրգ[6]
Քաղաքացիություն	Լեհաստան և  Ռուսական կայսրություն
Մասնագիտություն	լեզվաբան, պրոֆեսոր, էսպերանտագետ, բանասեր, սլավոնագետ և phonetician
Հաստատություն(ներ)	Տարտուի համալսարան, Կազանի Դաշնային համալսարան, Կրակովի համալսարան, Վարշավայի համալսարան, Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան, Լյուբլինի Հովհաննես Պողոս II-ի կաթոլիկ համալսարան, Սանկտ Պետերբուրգի կայսերական համալսարան, Կազանի կայսերական համալսարան և Դորպատի կայսերական համալսարան
Գործունեության ոլորտ	լեզվաբանություն[7]
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Ուսուցման ակադեմիա, Լվովի գիտական ընկերություն, Մատիցա սերբական, Q20033803? և Տարաս Շևչենկոյի անվան գիտական ​​ընկերություն
Ալմա մատեր	Պրահայի Կարլի համալսարան, HU Berlin, Վարշավայի համալսարան (1866), Կրակովի համալսարան, Szkoła Główna Warszawska? և Լայպցիգի համալսարան
Կոչում	Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից-անդամ
Գիտական աստիճան	գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	լեհերեն[8][7][9], ռուսերեն[7][9], ֆրանսերեն[7], գերմաներեն[7] և էսպերանտո
Գիտական ղեկավար	Իզմայիլ Սրեզնևսկի
Եղել է գիտական ղեկավար	Լև Շչերբա, Սերգեյ Բեռնշտեյն, Վասիլի Բոգորոդիցկի, Սերգեյ Բուլիչ և Լև Յակուբինսկի
Հայտնի աշակերտներ	Անատոլի Գենկո, Վասիլի Բոգորոդիցկի, Սերգեյ Բուլիչ, Նիկոլայ Կրուշևսկի, Եվգենի Պոլիվանով, Լև Շչերբա և Լև Յակուբինսկի
Պարգևներ	և
Կուսակցություն	Կադետներ
Ամուսին(ներ)	Romualda Baudouin de Courtenay?
Երեխա(ներ)	Ցեզարիա Բոդուեն դե Կուրտենե և Սոֆյա Բոդուեն դե Կուրտենե
Հայր	Aleksander Baudouin de Courtenay?
Ստորագրություն
Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Ըստ տոհմաբանական լեգենդի՝ սերում է հին ֆրանսիական Կուրտենե ազնվականական տոհմից, որ ծագել է Լյուդովիկոս VI թագավորից, և որին պատկանել են նաև Լատինական (Հռոմեական) կայսրութան կայսրերը։ Բոդուեն դե Կուրտենեի նախնին Լեհաստան է տեղափոխվել XVII-XVIII դարերի սահմանագծին^[13]։

1866 թվականին Բոդուեն դե Կուրտենեն ավարտել է Վարշավայի գլխավոր դպրոցը՝ ստանալով մագիստրոսի կոչում։ Լեզվաբանության վերաբերյալ իր գիտելիքները կատարելագործել է արտասահմանում (1867-1868), ապա Սանկտ Պետերբուրգում ու Մոսկվայում (1868-1870)։ 1870 թվականին Լայպցիգի համալսարանում ստացել է փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան, իսկ 1870 թվականի նոյեմբերի 9-ին Պետերբուրգի համալսարանում նրան շնորհվել է համեմատական լեզվաբանության մագիստրոսի կոչում։ Նույն թվականի դեկտեմբերի 13-ին նա հաստատվել է պրիվատ-դոցենտի պաշտոնում։

Իր գիտական գործունեությունը Բոդուեն դե Կուրտենեն սկսել է Իզմաիլ Սրեզնևսկու ղեկավարությամբ։ Սրեզնևսկու նման նա նույնպես ակտիվորեն ուսումնասիրել է սլովենական լեզուն ու Սլովենիայի մշակույթը։ 1871 թվականի դեկտեմբերի 3-ից ավելի քան երեք տարի նա գործուղման մեջ է եղել արտասահմանում։ 1872-1873 թվականներին Գորիցիայում վարել է ռուսերենի խմբակ. ընդ որում, աշակերտները նրա համար հավաքել են գրություններ տեղի սլովենական զրույցներով։ Հետագայում Բոդուեն դե Կուրտենեն տեղի զրւյցների հավաքման նպատակով այցելել է սլովենական տարածքներ 1877, 1890, 1892, 1893 և 1901 թվականներին^[14]։

1875 թվականի մայիսի 12-ին Բոդուեն դե Կուրտենեն Պետերբուրգի համալսարանում ստացել է համեմատական լեզվաբանության դոկտորի աստիճան և հոկտեմբերին սկսել է դասավանդել Կազանի համալսարանում։ 1875 թվականի դեկտեմբերի 20-ից եղել է արտահաստիքային պրոֆեսոր, իսկ 1876 թվականի հոկտեմբերի 9-ից՝ իսկական պրոֆեսոր։

Կազանի համալսարանից հետո նա դասավանդել է Յուրևի (1883-1893), Կրակովի Յագելոնյան (1893-1899), Պետերբուրգի (1900-1918), Վարշավայի (1918 թվականից) համալսարաններում։

1887 թվականին ընտրվել է Լեհաստանի գիտությունների ակադեմիայի անդամ, իսկ 1897 թվականին՝ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ։

Բադուեն դը Կուրտենեն ամուսնացած է եղել երկու անգամ։ Նրա երկրորդ կինը եղել է լեհ գրող Ռոմուալդա Բագնիցկայան, ով հոդվածներ էր տպագրում ռուսական, լեհական ու չեխական մամուլում։ Նրանց դուստրը՝ Սոֆյա Իվանովնա Բոդուեն դե Կուրտենեն (1887-1967), եղել է նկարիչ, մասնակցել է ռուս ավանգարդիստների ցուցահանդեսներին։ Մյուս դուստրը՝ Ցեզարիա Էրենկրեյցը (երկրորդ ամուսնու ազգանունով՝ Ենջեևիչ, 1885-1967), դարձել է հայտնի ազգագրագետ։

Բոդուեն դե Կուրտենեի գերեզմանը

1910-ական թվականներից Բոդուեն դե Կուրտենեն ակտիվորեն զբաղվել է քաղաքականությամբ։ Պատկանել է կադետական կենտրոնին, սակայն քաղաքական հայացքներով հարել է այսպես կոչված ֆեդերալիստ-ինքնավարերին։

Հանդես է եկել հօգուտ Լեհաստանի մշակութային ինքնուրույնության և լեհերենի հավասարության ռուսերենի հետ։ Ձերբակալվել է Ռուսական կայսրության իշխանությունների կողմից:

Լեհական հանրապետության անկախության վերականգնումից հետո բնակություն է հաստատել այնտեղ և շարունակել իր քաղաքական գործունեությունը՝ կրկին պաշտպանելով ազգային փոքրամասնությունների իրավունքները, սակայն այս անգամ ոչ թե լեհերի, այլ ուրիշ ազգերի ներկայացուցիչների, այդ թվում նաև ռուսների։ 1922 թվականին ազգային փոքրամասնությունների կողմից առաջադրվել է Լեհաստանի նախագահի թեկնածու։ Դեկտեմբերի 9-ին կայացած առաջին փուլում Բոդուեն դը Կուրտենեն հավաքել է 103 ձայն (19,04 %) և զբաղեցրել երրորդ տեղը՝ առաջ անցնելով ընտրությունների վերջնական արդյունքում նախագահ ընտրված Գաբրիել Նարուտովիչից։ Երկրորդ փուլում Բոդուեն դը Կուրտենեն Գաբրիել Նարուտովիչից առաջ է անցել 10, իսկ երրորդ փուլում՝ 5 ձայնով։ Հինգերորդ փուլում Նարուտովիչն ստացել է ընտրողների մեծ մասի ձայները, որ նախկինում տրվել էին Բոդուեն դը Կուրտենեին։ Սակայն ձախ ուժերի ու ազգային փոքրամասնությունների աջակցության շնորհվ ընտրված նախագահն արժանացել է աջ ուժերի ատելությանն ու սպանվել պաշտոնը ստանձնելուց մի քանի օր անց։

1919-1929 թվականներին Բադուեն դե Կուրտենեն եղել է Վարշավայի համալսարանի պրոֆեսոր և համեմատական լեզվաբանության ամբիոնի վարիչ։ Մահացել է 1929 թվականի նոյեմբերի 3-ին Վարշավայում։ Թաղվել է Վարշավայի կալվինական (ավետարանական-ռեֆորմատական) գերեզմանատանը։

Գիտական գործունեություն

Ժամանակակիցները նշում են Բոդուեն դե Կուրտենեի վաղ հասունացումը որպես գիտնական։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարանի՝ 1891 թվականին լույս տեղած հատորում Բոդուեն դե Կուրտենեն բնութագրված է որպես «ժամանակակից ամենաականավոր լեզվաբաններից մեկը»։ Բոդուեն դե Կուրտենեն եղել է չափազանց համեստ մարդ և իր մասին գրել է, թե «աչքի է ընկել անբավարար գիտական պատրաստությամբ և գիտելիքների ոչ մեծ պաշարով»։

Բոդուեն դե Կուրտենեն հեղաշրջում է կատարել լեզվաբանության մեջ. նրանից առաջ^[15] լեզվաբանության մեջ գերիշխող էր պատմական ուղղությունը, և լեզուներն ուսումնասիրվում էին բացառապես գրավոր հուշարձաններով։ Բոդուեն դե Կուրտենեն իր աշխատություններում ապացուցել է, որ լեզվի էությունը խոսքային գործունեության մեջ է, այսինքն՝ անհրաժեշտ է ուսումնասիրել կենդանի լեզուներն ու բարբառները։ Միայն այդպես կարելի է հասկանալ լեզվի գործելու մեխանիզմն ու ստուգել լեզվաբանական տեսությունների ճշտությունը։

Բադուեն դե Կուրտենեն երկար տարիներ ուսումնասիրել է տարբեր հնդեվրոպական լեզուներ, իր գիտական աշխատությունները գրել է ոչ միայն ռուսերեն ու լեհերեն, այլև գերմաներեն, ֆրանսերեն, չեխերեն, իտալերեն, լիտվերեն և այլ լեզուներով։ Աշխատելով սլավոնական լեզուների ու բարբառների ուսումնասիրությամբ զբաղվող արշավախմբերում՝ նա գրանցել է դրանց հնչյունաբանական առանձնահատկությունները։ Սլավոնական լեզուների զուգադրական (տիպաբանական) վերլուծության բնագավառում նրա հայտնագործությունները կանխագուշակել են այնպիսի գաղափարներ, որոնց հետագայում իրենց արտահայտությունն են գտել տիպաբան-սլավոնագետ Ռոման Յակոբսոնի աշխատություններում։

Այդ ուսումնասիրությունները Բոդուեն դե Կուրտենեին թույլ են տվել (հաշվի առնելով իր վաղամեռիկ գործընկերոջ՝ Նիկոլայ Կրուշևսկու գաղափարները, ով նույնպես եղել է լեհ և աշխատել է Կազանում) ստեղծել հնչույթների և հնչյունափոխությունների տեսությունը, որ ներկայացված է նևա «Հնչյունափոխությունների փորձ» աշխատությունում (1895)։ Դրա տրամաբանական շարունակությունն է դարձել գիտնականի ստեղծած գրի տեսությունը։ Այսպիսով՝ Բոդուեն դե Կուրտենեն հանդես է եկել որպես հնչույթաբանության հիմնադիր և Նիկոլայ Տրուբեցկոյի տեսության նախակարապետ։

Բոդուեն դե Կուրտենեն առաջինն է սկսել լեզվաբանության մեջ կիրառել մաթեմատիկական մոդելները։ Նա ապացուցել է, որ լեզուների զարգացման վրա կարելի է ազդել, ոչ թե միայն պասիվ կերպով գրանցել նրանում տեղի ունեցող բոլոր փոփոխությունները։ Նրա աշխատանքների հիման վրա սկիզբ է առել նոր ուղղություն՝ փորձարարական հնչյունաբանությունը։

Լեզուն ուսումնասիրելիս Բոդուեն դե Կուրտենեն չի սահմանապակվել միայն լեզվաբանության շրջանակներում։ Նա կարծում էր, որ լեզվաբանությունը պիտի հենվի հոգեբանության ու սոցիոլոգիայի նվաճումների վրա, և որ լեզվական գործոնների ամբողջական ուսումնասիրությունն անհնար է առանց անդրադառնալու ազգագրության, մշակույթի պատմության, հնագիտության ու այլ գիտությունների նվաճումներին։ Այս ամենը Բաոդուեն դե Կուրտենեն ոչ միայն հայտարարել է, այլև իրականացրել իր աշխատանքներում։

Բոդուեն դե Կուրտենեն տպագրության է նախապատրաստել Դալի բառարանի երրորդ և չորրորդ հրատարակությունները՝ ճշտելով ստուգաբանությունները, ուղղելով բառաբների բաժանումները (Դալի մոտ դրանք հաճախ ինքնակամ են), ինչպես նաև լրացնելով նոր բառերով, այդ թվում նաև ավելացնելով Դալի մոտ բացակայող վուլգար-հայհոյական բառաշերտը։ Իր լրացումների համար Բոդուեն դե Կուրտենեն ենթարկվել է խիստ քննադատության, խորհրդային տարիներին «Դալի Բոդուենյան բառարանը» չի վերահրատարակվել։ Խորհրդային տարիներին վերահրատարելիս հիմք է ընդունվել Դալի բառարանի երկրորդ օրիգինալ տարբերակը, իսկ Բոդուենի տարբերակը հաճախ համարվում է ինքնուրույն բառարան։

Բոդուեն դե Կուրտենեն ակտիվորեն հետաքրքրվել է արհեստական լեզուներով, բազմիցս հանդես է եկել որպես էսպերանտոյի կողմնակից։ 1907 թվականի հոկտեմբերին նա Օտտո Էսպերսենի ու այլ գիտնականների հետ մասնակցել է միջազգային պատգամավորությանը, որի նպատակն էր ընդունել միջազգային օժանդակ լեզու (ֆր.՝ Délégation pour l'Adoption d'une Langue Auxiliaire Internationale). Բոդուեն դե Կուրտենեն եղել է նրա փոխնախագահը։ Նա ծանոթ է եղել էսպորանտոյի հիմնադիր Լյուդվիկ Զամենհոֆի հետ^[16], սակայն իրեն չի համարել էսպերանտիստ^[17]։

1874-1883 թվականներին աշխատելով Կազանում՝ Բոդուեն դե Կուրտենեն հիմնադրել է Կազանի լեզվաբանական դպրոցը, որի շրջանակներում ծաղկում է ապրել լեզվաբան Վասիլի Բոգորոդիցկու տաղանդ։ Պետերբուրգում նա ստեղծել է Պետերբուրգի լեզվաբանական դպրոցը, որի շրջանակներում նրա անմիջական ազդեցության տակ տեղի է ունեցել 20-րդ դարի ռուս լեզվաբաններ Լև Շչերբայի ու Եվգոնի Պոլիվանովի կայացումը։ Շատերը (հատկապես Ռուսաստանում) Բոդուեն դե Կուրտենեին համարում են ստրուկտուրալիզմի հիմնադիրը Ֆերդինանդ դը Սոսյուրի հետ միասին։ Պետերբուրգյան դպրոցի և հատկապես նրա հիմնադրի ազդեցությունը նկատելի է եղել և՛ Ռուսաստանում, և՛ ԽՍՀՄ-ում, և՛ Լեհաստանում ու Չեխոսլովակիայում։ Նրա առաջ քաշած մի շարք դրույթներ (հատկապես հնչակարգաբանության ոլորտում) Փարիզի դպրոցի շնորհիվ դարձել են անկյունաքարային համաշխարհային գիտության մեջ^[18]։

Ռուս բազմաթիվ լեզվաբանների հետ Բոդուեն դե Կուրտենեն եղել է Ուղղագրական հանձնաժողովի (ռուս.՝ Орфографическая комиссия) անդամ, որի առաջ խնդիր էր դրված պարզեցնել ռուսերեն գիրը (1904-1918 թվականներ)։

Բոդուեն դե Կուրտենեի աշխատանքներից մի քանիսը տպագրվել են Վորոնեժի «Филологические записки» ամսագրում^[19]։

Ընտանիք

Տոհմական գերբ

• Երկրորդ կինը՝ Ռոմուալդա Ռոմուալդովնա Բոդուեն դե Կուրտենե (օրիորդական ազգանունը՝ Բագնիցկայա, 1857-1935), լեհ գրող,
• Երեխաները երկրորդ ամուսնությունից՝
  • Ցեզարիա Բոդուեն դե Կուրտենե Էրենկրոյց Ենջեևիևա (ի ծնե՝ Ցեզարիա Իվանովնա Բոդուեն դե Կուրտենե, 1885-1967, արվեստի պատմաբան, մարդաբան։ Ամուսնացած է եղել Մաքս Ֆասմերի, Ստեֆան Էրենկրոյցի, ապա Յանուշ Ենջեևիչի հետ,
  • Սոֆյա Իվանովնա Բուդեն դե Կուրտենե (1887-1967), նկարչուհի,
  • Սվենտոսլավ Բոդուեն դե Կուրտենե (լեհ.՝ Świętosław Baudouin de Courtenay, 1888-?), իրավաբան, դիվանագետ,
  • Էվելինա Իվանովնա Մալախովսկայա-Լեմպիցկայա (լեհ.՝ Ewelina Małachowska-Łempicka, օրիորդական ազգանունը՝ Բոդուեն դե Կուրտենե, 1892-1984), պատմաբան,
  • Մարիա Կերեսանտ-Վիսնևսկայա (լեհ.՝ Maria Kieresant-Wiśniewska, օրիորդական ազգանունը՝ Բոդուեն դե Կուրտենե, 1897-1945)։

Պարգևներ

• Սուրբ Ստանիսլավի երրորդ աստիճանի շքանշան
• Սուրբ Աննայի երրորդ աստիճանի շքանշան
• Սուրբ Ստանիսլավի երկրորդ աստիճանի շքանշան (1879)
• Սուրբ Աննայի երկրորդ աստիճանի շքանշան (1884)
• Սուրբ Վլադիմիրի չորրորդ աստիճանի (1903)
• Մեդալ «Ի հիշատակ Ալեքսանդր III կայսեր գահակալման»
• Մեդալ «Ի հիշատակ Ռոմանովների տան գահակալման 300-ամյակի»

Ծանոթագրություններ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. Encyclopædia Britannica
3. Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
4. Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
5. Бодуэн де Куртенэ Иван Александрович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
6. https://www.polskipetersburg.pl/hasla/baudouin-de-courtenay-jan-niecislaw (польск.)
7. Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
8. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
9. CONOR.Sl
10. Iłowiecki, Maciej (1981). Dzieje nauki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Interpress. էջեր 219–220. ISBN 83-223-1876-6.
11. Бодуэн де Куртенэ, Иван Александрович // Новая иллюстрированная энциклопедия. — Кн. 3. Би-Ве. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2003. — С. 27—28. — ISBN 5-85270-195-5 (кн. 3), ISBN 5-85270-218-8.
12. Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 2, խմբագիր՝ Վիկտոր Համբարձումյան, Երևան, Հայ սովետական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1976, էջ 502։
13. Համաձայն ընտանեկան լեգենդի, որ բերված է տոհմաբանական գրքում։ Ֆրանսիայում Կուրտենե տոհմը դադարել է գոյություն ունենալուց 1730 թվականին։ Բոդուեն դե Կուրտենեի ու Ֆրանսիայի Կուրտենե տոհմի միջև ստույգ կապը վավերագրերով ապացուցված չէ։
14. Чуркина И. В. Русские и словенцы. Научные связи (конец XVIII в. — 1914 г.). — М.: Наука, 1986. — С. 98.
15. Щерба Л. В. И. А. Бодуэн де Куртенэ и его значение в науке о языке // Русский язык в советской школе. — 1929, № 6. — С. 66.
16. «Переносясь памятью к личности самого автора эсперанто, доктора Заменгофа, которого я имел удовольствие знать лично…»
17. «…не принадлежу определенно ни к одному течению в области искусственных языков и потому также не считаю себя эсперантистом…»
18. Петербургская лингвистическая школа. Энциклопедия «Кругосвет»
19. Бодуен-де-Куртене И. А. Лекции по латинской фонетике Արխիվացված 2013-11-11 Wayback Machine.

Գրականություն

• Бодуэн де Куртенэ, Иван Александрович // Биографический словарь профессоров и преподавателей Императорского Казанского университета: За сто лет (1804—1904). Ч. 1. — Казань : типо-лит. Имп. ун-та, 1904. — С. 38—39.
• Список гражданским чинам первых четырёх классов. — Пг., 1914. — С. 31.
• Биографический словарь профессоров и преподавателей Императорского С.-Петербургского университета за истекшую третью четверть века его существования, 1869—1894. — С.-Петербург: Типография и литография Б. М. Вольфа, 1896. — Т. I (А—Л). — С. 69—75. — 419 с.

Արտաքին հղումներ

• «Бодуэн де Куртенэ, Иван-Игнатий-Нецислав Андреевич». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
• Русская фонетика Արխիվացված 2008-02-23 Wayback Machine
• Виноградов В.В И. А. Бодуэн де Куртенэ // И. А. Бодуэн де Куртенэ. Избранные труды по общему языкознанию. — М.: Изд-во АН СССР, 1963. — Т. І. — С. 6—20.
• Т. М. Николаева БОДУЭН ДЕ КУРТЕНЭ — РЕДАКТОР СЛОВАРЯ В. Ф. ТРАХТЕНБЕРГА «БЛАТНАЯ МУЗЫКА» («ЖАРГОН ТЮРЬМЫ»)
• Учёный, опередивший эпоху Արխիվացված 2013-09-29 Wayback Machine // Газета «Казанский университет». — 2011. — № 51.
• Бодуэн де Куртенэ Иван (Игнатий-Нецислав) Александрович // Биографика СПбГУ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվան Բոդուեն դե Կուրտենե» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 502)։