Ֆրանսիական փիլիսոփայություն

Ֆրանսիական փիլիսոփայություն, ֆրանսերեն լեզվով գրված փիլիսոփայության ընդհանրական անվանում։ Ֆրանսիական փիլիսոփայությունն ուղղված է մարդու և հասարակության խնդիրներին, հաճախ հանդես է գալիս գրականության ձևով, գունավորված է հեղինակային անհատական ոճով։ Սկզբնական շրջանում՝ հարելով ուշ անտիկ փիլիսոփայությանը, ֆրանսիական փիլիսոփայությունը արագորեն գտել է մտածողության և մատուցման մեջ իր ուրույն ձևը։

Ֆրանսիական փիլիսոփայություն
Աբելարը և նրա աշակերտուհի Հելոիզան նկարիչ՝ Էդմունդ Լեյթոն (1882)

Պատմություն

Միջնադար

Միջին դարերում ֆրանսիական փիլիսոփայությունն առաջնային դերում է եղել․ և մինչև 14-րդ դարի վերջ Եվրոպայում չկար խոշոր փիլիսոփա, ով չէր սովորել կամ դասավանդել, գոնե ժամանակավոր, Փարիզի Schola Palatina -ում կամ Փարիզյան համալսարանում։ Փարիզյան Սոկարտ համարվում էր Պիեր Աբելարը^[1], ով հանդիսանում էր ֆրանսիական վաղ սխոլաստիկայի գագաթնակետը։

Վերածնունդ

Վերածնունդի ֆրանսիական փիլիսոփաներից է Մոնտենը, ով էսսեն (ֆր․՝ Essai) ներդրել է, որպես փլիլիսոփայության ժանր, ինչպես նաև Պիեռ Շարրոնը։

17-րդ դար

Դեկարտի շնորհիվ փիլիսոփայությունում հայտնվել է տրամասություն (ֆր.՝ discours) տերմինը և վեր է հանվել մտածող սուբյեկտի թեման։ Այս դարաշրջանի մյուս մտածողներն են Գասենդին, Նիկոլյա Մալբրանշը, Պասկալը։

18-րդ դար

Լուսավորիչների դարաշրջանը Ֆրանսիայում ներկայացվել է էնցիկլոպեդիստների և մատերիալիստների միջոցով։ Վոլտերը մտցնում է հանդուրժողականության(ֆր.՝ tolérance) գաղափարը, որի տակ հասկացվում էր շրջադարձ դեպի սեկուլյարիզմ (լաիցիզմ)։ Ֆրանսիական փլիսոփայության հակակղերական ուղղվածությունը շարունակեցին Հոլբախը և Դիդրոն, ովքեր հակադրում էին լուսավորյալ միտքը մութ սնոտիապաշտությանը։ Ներկայացուցիչներից են Կոնդիլյակը, Լամետրը, Դալամբերը, Մոնտեսքյոն, Ռուսսոն։

19-րդ դար

19-րդ դարում հատուկ տեղ է զբաղեցնում պոզիտիվիզմի հիմնադիր Օգյուստ Կոնտը,ում հաճախ համարում են նաև սոցիաոլոգիայի հիմնադիր, չնայած որ առաջին սոցիոլոգիական հետազոտությունները էմպիրիկ նյութի ներգրավմամբ իրականացրել է Էմիլ Դյուրգհեյմը։ Որոշակի ազդեցություն ունեին ֆրանսիացի սոցիալիստներ Սեն Սիմոնը, Ֆուրիեն, Պրուդոն։ Դարավերջին Անրի Բերգսոնի ստեղծագործություններում ծագում են կյանքի փիլիսոփայության գաղափարներ, որոնք նա շարունակում է զարգացնել 20-րդ դարում։

20-րդ դար

20-րդ դարում ֆրանսիական փիլիսոփայությունը կրել է Էդմունդ Հուսերելի և Մարտին Հայդեգերի, ինչպես նաև հոգեվերլուծության գաղափարների ազդեցությունը։ Դրա հետ մեկտեղ հենց այս ժամանակաշրջանում ֆրանսիական փիլիսոփայությունը դառնում է աշխարհում ամենաազդեցիկներից մեկը։ Մի կողմից ֆրանսիական փիլիսոփայությունում կարելի է առանձնացնել հատուկ ուղղություններ․ էքզիստենցիալիզմ (Սարտր, Կամյու, Մերլո-Պոնտի, Մարսել), ստրուկտուրալիզմ (Լևի Ստրոս, Բարտ Ֆուկո), պոստմոդեռնիզմ (Դըլյոզ, Դերիդա, Ժան Ֆրանսուա Լիոտար, Ժան Բոդրիյար, Բադիու), մյուս կողմից կան մտածողներ, ովքեր չեն պատկանում և ոչ մի ուղղությանը, ինչպես Տեյար դե Շարդենը, Մարիտենը, Էմանուել Մունյեն, Բատայը, Բաշլյարը և այլք։ 20-րդ դարի ֆրանսիացի փիլիսոփաների թվում են նաև Ալտյուսսերը, Բլանշոն, Բուրդյոն, Գվատարին, Ալեքսանդր Կորյեն, Ժակ Լականը։

Ծանոթագրություններ

1. «Пьер Абеляр». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 12-ին.

Գրականություն

• Сэв Л. Современная французская философия. М.: Прогресс, 1968.
• Кузнецов В. Н. Французская буржуазная философия 20 века. М., 1970
• Сахарова Т. А. От философии существования к структурализму. Критические очерки современных течений буржуазной французской философии. М.: Наука, 1974. — 294 с.
• Вдовина И. С. Французский персонализм (критический очерк философского учения). М.: Наука,1977.
• Вдовина И. С. Французский персонализм: 1932—1982. М.: «Высшая школа», 1990.
• Руткевич А. М. Как становятся историками философии во Франции // Историко-философский ежегодник '87. М., 1987. С. 286—298.
• Уманская Т. А. Историко-философские исследования во Франции (По материалам журнальных публикаций 1985—1986).// Историко-философский ежегодник '87. М., 1987. С. 299—313.

Արտաքին հղումներ

• Соколова Л. Ю. О «французском стиле» в философии // Мысль. 2013. Вып. 15. C. 7-18.