Տրուխիլիո (Պերու)

Տրուխիլիո (իսպ.՝ Trujillo, /truːˈhiːjoʊ/ troo-HEE-yoh, Իսպաներեն: [tɾuˈxiʝo]; կեչուա՝ Truhillu), ծովափնյա քաղաք Պերուի հյուսիսարևմտյան մասում. Լա Լիբերտադ դեպարտամենտի վարչական կենտրոնը։ Բնակչության թվաքանակով Պերուի երրորդ քաղաքն է^[2][3]։ Ընկած է Մոչե գետի զույգ ափերին, Խաղաղ օվկիանոս նրա թափվելու շրջանում, Մոչեի հովտում, որը նախապատմական մոչե և չիմու մշակույթների օրրան է^[4]։

Բնակավայր
Տրուխիլիո
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Պերու
Համայնք	Լա Լիբերտադ
Հիմնադրված է	մարտի 5, 1535 թ.
ԲԾՄ	34±1 մետր
Բնակչություն	▲1 148 668 մարդ (2022)[1]
Հեռախոսային կոդ	044
Փոստային դասիչ	13001
Տրուխիլիո (Պերու) (Պերու)
Տրուխիլիո Վիքիպահեստում

1820 թվականի դեկտեմբերի 29-ին Տրուխիլիոյի պատմական կենտրոնում է հռչակվել անկախությունն Իսպանիայից, և երկու տարի անց Պերուի Հանրապետության Կոնգրեսը Տրուխիլիոյին շնորհել է «Հայրենիքին հավատարիմ, վաստակաշատ քաղաք» տիտղոսը^[5]՝ հաշվի առնելով նրա դերը Պերուի անկախության համար մղված պայքարում։ Տրուխիլիոն համարվում է Պերուում ազատության, արդարադատության, դատական համակարգի հիմնադրման օրրանը։ Երկու անգամ դարձել է երկրի մայրաքաղաքը։ 1932 թվականին քաղաքը դարձել է հեղափոխական պայքարի կենտրոն։

Տրուխիլիոն հայտնի է նաև մի շարք այլ մականուն-պատվանուններով՝ «Հավերժական գարնան քաղաք»^[6], «Պերուական ազգային պար «Մարիներա»-ի ոստան» «Պերուական «պասո» ցեղատեսակի ձիու օրրան»^[7]։ Այստեղ անց են կացվում ազգային ու միջազգային մասշտաբների բազմաթիվ մշակութային միջոցառումներ, այդ թվում՝ փառատոներ, որոնցից հիշարժան են հակապես «Մարիներա» ազգային պարի, «Տրուխիլիոյի գարուն» և գրքի միջազգային փառատոները^[8] which is one of the most important cultural events in the country.^[9]: Քաղաքի հետ առնչություն են ունեցել նշանավոր մի շարք գրողներ^[10], նրանց թվում՝ Սեսար Վալյեխոն, Վիկտոր Ռաուլ Այա դե լա Տոռեն... Այս ամենը նկատի առնելով՝ Տրուխիլիոն հռչակվել է «Պերուի մշակույթի մայրաքաղաք»^[11][12]։

Քաղաքի մերձակայքում են գտնվում նախակոլումբոսյան ժամանակների հուշարձաններ պարունակող երկու կարևորագույն, խոշոր հնավայր՝ հին աշխարհի ամենամեծ կավաշեն քաղաք Չան Չանը, որը 1986 թվականին ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում, և Արևի ու Լուսնի տաճարը՝ Պերուի ամենամեծ կավաշեն բուրգը^[13]։ Բացի այդ, քաղաքի կենտրոնում պահպանվել են գաղութային շրջանի քաղաքացիական և պաշտամունքային բազմաթիվ կառույցներ։

2011 թվականից սկսած՝ քաղաքում առաջ է տարվում Trujillo: Sustainable City պիլոտային ծրագիրը, որը Inter-American Development Bank-ի ու IDB-ի նախաձեռնած Emerging and Sustainable Cities հարթակի բաղկացուցիչ մասն է հանդիսանում^[14]։ 2012 թվականից IBM-ի ընտրությամբ Տրուխիլիոն մասնակցում է Smarter Cities Challenge նախագծին՝ նպատակ ունենալով տեխնոլոգիական ճանապարհով բարելավել հանրային փոխադրումներն ու անվտանգությունը^[15][16]։

Քաղաքն ունի միջազգային օդանավակայան։

Ժողովրդագրություն

• Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները

Ըստ INEI-ի 2014 թվականի տվյալների՝ Տրուխիլիոյի մետրոպոլիսային տարածքը Պերուում բնակչության թվաքանակով զբաղեցնում է երկրորդ տեղը. այստեղ ապրում է 935.147 մարդ (այդ ցուցանիշով զիջում է միայն երկրի մայրաքաղաք Լիմային)։

Տրուխիլիո քաղաքի և մետրոպոլիսային տարածքի բնակչության համեմատական աղյուսակ
Տրուխիլիո քաղաքի բնակչությունը      Մետրոպոլիսային տարածքի բնակչությունը Աղբյուրներ՝ Population 1804, Census (Gil de Toboada), Population 1812, Viceroyalty of Peru Population 1876, Census of inhabitants of Peru 1876 Population 1940- 1993, PLANDEMETRU, Population estimate 2014

Կլիմա

Տրուխիլիո (FAP Կարլոս Մարտինես դե Պինիլիոսի անվան միջազգային օդանավակայան) 1961–1990, extremes 1943–presentի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F)	32.0 (89.6)	35.0 (95)	36.0 (96.8)	35.0 (95)	32.7 (90.9)	30.0 (86)	29.3 (84.7)	27.0 (80.6)	27.4 (81.3)	30.5 (86.9)	28.0 (82.4)	29.5 (85.1)	36.0 (96.8)
Միջին բարձր °C (°F)	25.0 (77)	26.0 (78.8)	26.0 (78.8)	24.5 (76.1)	23.2 (73.8)	22.0 (71.6)	21.1 (70)	20.4 (68.7)	20.4 (68.7)	20.9 (69.6)	22.1 (71.8)	23.5 (74.3)	22.9 (73.2)
Միջին օրական °C (°F)	21.0 (69.8)	22.1 (71.8)	22.0 (71.6)	20.7 (69.3)	19.1 (66.4)	18.4 (65.1)	17.8 (64)	17.1 (62.8)	16.8 (62.2)	17.1 (62.8)	18.0 (64.4)	19.5 (67.1)	19.1 (66.4)
Միջին ցածր °C (°F)	16.9 (62.4)	17.8 (64)	18.0 (64.4)	16.8 (62.2)	15.7 (60.3)	15.0 (59)	14.4 (57.9)	14.1 (57.4)	14.0 (57.2)	14.1 (57.4)	14.6 (58.3)	14.7 (58.5)	15.5 (59.9)
Ռեկորդային ցածր °C (°F)	11.6 (52.9)	9.8 (49.6)	8.0 (46.4)	11.1 (52)	10.0 (50)	7.0 (44.6)	8.0 (46.4)	8.0 (46.4)	9.0 (48.2)	8.0 (46.4)	8.8 (47.8)	11.0 (51.8)	7.0 (44.6)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	1.2 (0.047)	0.8 (0.031)	1.8 (0.071)	0.1 (0.004)	0.1 (0.004)	0.0 (0)	0.0 (0)	0.0 (0)	0.0 (0)	0.2 (0.008)	0.0 (0)	0.1 (0.004)	4.3 (0.169)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm)	1.3	0.6	0.9	0.6	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.1	0.4	3.9
% խոնավություն	84	81	81	82	86	84	86	85	86	86	84	82	84
Աղբյուր #1: NOAA[17], Meteo Climat (record highs and lows)[18]
Աղբյուր #2: Deutscher Wetterdienst (mean temperatures 1949–1985, precipitation days 1970–1990 and humidity 1975–1985)[19]

Քույր քաղաքներ

• Տրուխիլիո, Իսպանիա^[20][21]
• Սոլթ Լեյք Սիթի, ԱՄՆ^[22]
• Մետեպեկ, Մեքսիկա^[23][24]
• Դեկատուր, Ջորջիա, ԱՄՆ^[25]
• Տրուխիլիո, Վենեսուելա
• Տիմիշոարա, Ռումինիա
• Տրուխիլիո, Հոնդուրաս
• Լիմա, Պերու
• Նուրսուլթան, Ղազախստան
• Բարսելոն, Իսպանիա
• Դալլաս, ԱՄՆ
• Մոնտերեյ, Մեքսիկա
• Մանագուա, Նիկարագուա
• Ասունսյոն, Պարագվայ

Պատկերասրահ

• 
  Արկո-Իրիս տաճարը
• 
  Կաթոլիկ տաճարը
• 
  Ազատության արձանը
• 
  Քաղաքի գլխավոր հրապարակը

Տրուխիլիոյի պատմական ժառանգությունից

Պարիսպ Չան-Չանում Պարիսպ Չան-Չանում   Արևի տաճարը Արևի տաճարը   Muelle de Huanchaco Muelle de Huanchaco   Տեսարան Չան-Չանից Տեսարան Չան-Չանից   Լուսնի տաճարը Լուսնի տաճարը   Տիպական պատշգամբներ Տրուխիլիոյի պատմական կենտրոնում Տիպական պատշգամբներ Տրուխիլիոյի պատմական կենտրոնում   Այա դե լա Տոռեի տուն-թանգարանը Այա դե լա Տոռեի տուն-թանգարանը

Ծանոթագրություններ

1. https://www.inei.gob.pe/media/MenuRecursivo/publicaciones_digitales/Est/Lib1852/libro.pdf
2. Perú: Estimaciones y Proyecciones de Población Total por Sexo de las Principales Ciudades, 2000-2015 (PDF). INEI. 2012. էջ 50.
3. Peru – Trujillo Agglomeration Կաղապար:En sprog
4. «Chan Chan: Capital of the Kingdom Chimu – UNESCO». 2012 թ․ մարտի 29.
5. «Sucesos, información histórica». RPP Noticias. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 29-ին.
6. «Trujillo, la ciudad de la eterna primavera(Trujillo, City of the everlasting Spring) – La Republica». La República-Perú (իսպաներեն). 2012 թ․ ապրիլի 19.
7. «Tourist Climate Guide – Peru». էջ 115.
8. «Sobre la IV Feria Internacional del Libro de Trujillo». El Portavoz. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 1-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 10-ին.
9. «Información general». Feria del Libro de Trujillo. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 10-ին.
10. «Programa de city marketing y creación de marca para Trujillo» (PDF). Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 5-ին.
11. Fiscalía de la Nación, Ministerio Público – Fiscalía de la Nación: Información del distrito judicial La Libertad Արխիվացված 2012-05-14 Wayback Machine. Consultado el 15 de abril de 2012.
12. http://www.esan.edu.pe/publicaciones/2011/02/25/city-marketing-trujillo.pdf%7Ctítulo=(spanish)(չաշխատող+հղում) Programa de city marketing y creación de marca para Trujillo)|editor = |acessodata=5 de julho de 2012}}
13. «DESCUBRE PERU Un país...muchos destinos -Información turística de Trujillo» (PDF). Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 29-ին.
14. «Trujillo: Sustainable city-BID».
15. «(spanish)Trujillo elegida 'ciudad inteligente' por IBM». Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
16. «(spanish)Trujillo será beneficiada por el programa "Smarter Cities Challenge" de IBM». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 19-ին.
17. «Trujillo Climate Normals 1961–1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 26-ին.
18. «Station Capitan Carlos» (ֆրանսերեն). Météo Climat. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 27-ին.
19. «Klimatafel von Trujillo, Prov. La Libertad / Peru» (PDF). Baseline climate means (1961-1990) from stations all over the world (գերմաներեն). Deutscher Wetterdienst. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
20. «Ciudades hermanadas» (իսպաներեն). Ayuntamiento de Trujillo. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 26-ին.
21. http://www.trujillo.es/paginas/ciudades.htm%7Ctítulo=Ciudades(չաշխատող+հղում) hermanadas|língua=Spanish|acessodata=26 de julho de 2009|publicado=Ayuntamiento de Trujillo|arquivourl=https://web.archive.org/web/20091212103416/http://trujillo.es/paginas/ciudades.htm%7Carquivodata%3D2009-12-12%7Curlmorta%3Dyes%7D%7D
22. Salt Lake sister cities, Ciudades hermanas de Salt Lake City Արխիվացված Մարտ 12, 2012 Wayback Machine. Consultado el 13 de agosto de 2009.
23. «La hermandad Trujillo-Metepec». Noticiastrujillo. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 13-ին.
24. http://www.noticiastrujillo.com/index.php?option=com_content&task=view&id=11487%7Ctítulo=La hermandad Trujillo-Metepec|acessodata=13 de agosto de 2009|publicado=Noticiastrujillo}}
25. «Sister Cities International (SCI)». Sister-cities.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 7-ին.

Արտաքին հղումներ

Տրուխիլիո (Պերու) էջը Վիքիպահեստում

Վիքիճամփորդն ունի Trujillo, Peruին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։

• Map of Trujillo (Wikimapia)
• "Huaca de la luna and Huaca del sol"
• "Huacas del Sol y de la Luna Archaeological Complex", Official Website
• Information on El Brujo Archaeological Complex
• Chan Chan World Heritage Site, UNESCO
• Chan Chan conservation project
• Website about Trujillo, Reviews, Events, Business Directory
• "International Spring Festival in Trujillo" with Miss world 2004 ՅուԹյուբում
• Tourism in Trujillo city ՅուԹյուբում
• Marinera Festival 2012 in Trujillo city ՅուԹյուբում
• Gallery pictures of Trujillo by Panoramio, Includes Geographical information by various authors
• Colonial Trujillo photos

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տրուխիլիո (Պերու)» հոդվածին։