Վրաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Վրաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա (ՎԳԱԱ) (վրաց.՝ საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია, մինչև 1990 թվականը՝ Վրացական ԽՍՀ գիտությունների ակադեմիա), Վրաստանի գլխավոր գիտական ընկերություն։ Ակադեմիան գտնվում է Թբիլիսիում, Գրուզուգոլ պատմական շենքում (1953)։ Ակադեմիան համակարգում է գիտական հետազոտությունները Վրաստանում և զարգացնում է հարաբերություններ օտարերկրյա այլ պետությունների ակադեմիաների ու գիտական կենտրոնների հետ[7]։
Վրաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա վրաց.՝ საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია | |
---|---|
Տեսակ | գիտությունների ակադեմիա |
Հիմնադրվել է | փետրվարի 10, 1941 |
Անդամ է | Ասիայի գիտությունների ակադեմիաների և միությունների ասոցիացիա[1], Գիտությունների ակադեմիաների միջազգային ասոցիացիան[2], International Union of Academies?[3], Բոլոր եվրոպական ակադեմիաներ[4], InterAcademy Partnership[5] և Միջազգային գիտական խորհուրդ[6] |
Նախագահ | Ռոին Մեթրևելի |
Երկիր | Վրաստան |
Տեղագրություն | Թբիլիսի |
Հասցե | Rustaveli ave. 52 |
Կայք | science.org.ge(վրաց.)(անգլ.) |
Georgian Academy of Sciences Վիքիպահեստում |
Վրաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիան հիմնադրվել է 1941 թվականի փետրվարին։ Ակադեմիայի հիմնադիրներ են եղել Գեորգի Ախվլեդիանին (լեզվաբանություն), Իվանե Բերիթաշվիլին (ֆիզիոլոգիա), Առնոլդ Չիկոբավան (իբերո-կովկասյան լեզուներ), Գեորգի Չուբինաշվիլին (արվեստ), Սիմոն Ջանաշիան (պատմություն), Ալեքսանդր Ջանելիձեն (երկրաբանություն), Կոռնելի Կեկելիձեն (բանասիրություն), Նիկո Կեցխովելին (բուսաբանություն), Տարասի Կվարացխելիան (մերձարևադարձային մշակույթներ), Նիկո Մուսխելիշվիլին (մաթեմատիկա, մեխանիկա, ակադեմիայի առաջին նախագահը), Իլիա Վեկուան (մաթեմատիկա, ակադեմիայի երկրորդ նախագահը), Ակակի Շանիձեն (լեզվաբանություն), Ալեքսանդր Թվալչրելիձեն (հանքաբանություն), Դիմիտրի Ուզնաձեն (հոգեբանություն), Կիրիակ Զավրիևը (կառուցողական մեխանիկա) և Ֆիլիպ Զայցևը (կենդանաբանություն).
Ակադեմիայի հայտնի անդամներից են Էքվթիմե Թակաիշվիլին (պատմություն), Շալվա Նուցուբիձեն (փիլիսոփայություն), Գեորգի Ծերեթելին (արևելագիտություն), Սիմոն Կաուխչիշվիլին (դասական բանասիրություն), Կոնստանտինե Գամսախուրդիան (գրականություն), Գիորգի Մելիքիշվիլին (պատմություն), Նիկոլոզ Բերձենիշվիլին (պատմություն), Ռևազ Դոգոնաձեն (ֆիզիկա), Մալխազ Աբդուշելիշվիլին (մարդաբանություն), Գուրամ Մչեդլիձեն (պալեո-կենսաբանություն) և Լևան Չիլաշվիլին (հնէաբանություն)։
Կազմակերպության նախորդը եղել է ԽՍՀՄ ԳԱ Անդրկովկասյան մասնաճյուղը, որը գործել է 1932-1933 թվականներին։ 1935 թվականին Անդրկովկասի մասնաճյուղը վերափոխվեց և բաժանվեց ԽՍՀՄ ԳԱ ադրբեջանական, հայկական և վրացական մասնաճյուղերի[8]։
Վրացական ԽՍՀ Գիտությունների ակադեմիան ստեղծվել է 1941 թվականի փետրվարի 10-ին ԽՍՀՄ ԳԱ Վրաստանի մասնաճյուղի և նախկինում Թբիլիսիի պետական համալսարանում գործող մի շարք գիտահետազոտական հաստատությունների հիման վրա։
Վրացական ԽՍՀ ԳԱ առաջին իսկական անդամներ են եղել[9]՝
Ստեղծվել են ինստիտուտներ[10]՝
1944 թվականին Վրացական ԽՍՀ ԳԱ հաստատություններում աշխատել է 903 մարդ, 1945 թվականին՝ 1340 մարդ։
Գիտական ճանաչում են ստացել մաթեմատիկայի, ֆիզիկայի, հոգեբանության, փիլիսոփայության, ֆիզիոլոգիայի, բուսաբանության, արևելագիտության, լեզվաբանության, հնագիտության, ազգագրության և պալեոբիոլոգիայի վրացական դպրոցները։
Վրաստանի պետական անկախության հռչակումից հետո 1995 թվականին ստեղծվել է Վրաստանի Գիտությունների ազգային ակադեմիան, որը դարձել է Գիտական միությունների միջազգային խորհրդի (ICSU, Ֆրանսիա) անդամ։
1998 թվականի դրությամբ ակադեմիան ընդգրկել է 63 գիտական հաստատություն, գործել են գիտական սարքաշինության հատուկ կոնստրուկտորական բյուրոն՝ փորձնական արտադրությամբ, «Մեծնիերեբա» արտադրական և հրատարակչական միավորումը և կենտրոնական գրադարանը։ Ակադեմիայի կառուցվածքային ստորաբաժանումներում աշխատել է 9108 մարդ, որից 5346-ը՝ գիտաշխատողներ, այդ թվում՝ 633 դոկտորներ և 2487 գիտությունների թեկնածուներ։ Դրանցից 68-ը ընտրվել են իսկական անդամներ, 78-ը՝ թղթակից անդամներ, 44-ը՝ օտարերկրյա անդամներ։
2007 թվականին ակադեմիայում բարեփոխումներ են իրականացրել բոլոր գիտահետազոտական ինստիտուտները, որոնք ընդգրկված են Վրաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի կազմում, անցել են համալսարանների ենթակայության ներքո[12]։
Օրենքի համաձայն[13]՝ Վրաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիան ունի ոչ ավելի, քան 70 իսկական անդամ (ակադեմիկոս)։ Անդամակցության մյուս կատեգորիաներն են՝ թղթակից անդամ, պատվավոր անդամ, օտարերկրյա անդամ։
Ակադեմիայի բոլոր անդամները ընդգրկված են նրա ինը բաժանմունքներից մեկում՝
Նոր ակադեմիկոսների և համապատասխան անդամների ընտրությունները[14] անցկացվում են ակադեմիայի անդամների Ընդհանուր ժողովի կողմից, պատվավոր և օտարերկրյա անդամների ընտրությունները՝ Ակադեմիայի գիտական խորհրդի կողմից, որին հաջորդում է Ընդհանուր ժողովի հաստատումը։ Գործող օրենսդրության համաձայն՝ ակադեմիկոսներին և թղթակից-անդամներին պետությունը վճարում է ցմահ ամսական թոշակ (համապատասխանաբար 1600 և 1000 լարիից ոչ պակաս)[13]։
Վրաստանում գործում են նաև՝
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.