From Wikipedia, the free encyclopedia
Վրացերեն (ինքնանվանում՝ ქართული ენა ― քարթուլի էնա), քարթվելական լեզվախմբին պատկանող լեզու։ Վրաստանի պաշտոնականն լեզուն և Կովկասի որոշ ազգությունների գրական լեզուն։
 ქართული ენა | |
|---|---|
 Վրացերեն | |
| Տեսակ | բնական լեզու, գրական լեզու և կենդանի լեզու |
| Ենթադաս | Karto-Zan? |
| Երկրներ |  Վրաստան Ադրբեջան Աբխազիայի Հանրապետություն Հարավային Օսիայի Հանրապետություն  Թուրքիա Ռուսաստան ԻրանՀունաստան |
| Պաշտոնական կարգավիճակ | Վրաստան |
| Խոսողների քանակ | 3 700 000 մարդ (2014) |
| Լեզվակիրների թիվը | 5 միլիոնից ավել |
| Գրերի համակարգ | վրացական գիր |
| IETF | ka |
| ԳՕՍՏ 7.75–97 | гру 158 |
| ISO 639-1 | ka |
| ISO 639-2 | geo (B) kat (T) |
| ISO 639-3 | kat |
.svg) | |
| Վրացերեն խոսողների տարածվածությունը
Վրացերեն | |
 Georgian language Վիքիպահեստում | |
Վրացերեն խոսում է մոտավորապես 5 միլիոն մարդ Վրաստանում և մի քանի հազարը՝ այլ երկրներում, հիմնականում Ռուսաստանում, ԱՄՆ-ում, Հունաստան, Իրանում և Թուրքիայում։
Վրացերենը Քարթվելական լեզվաընտանիքի առաջատար լեզուն է, որի մեջ են մտնում նաև սվաներենը, մեգրելերենը և լազերենը։
Հետազոտությունները հանգեցրել են այն ենթադրության, որ մ․ թ․ ա․ II հազարամյակի սկզբներին գոյություն է ունեցել մեկ ընդհանուր լեզու։ Վերջինս պայմանականորեն անվանում են նախաքարթվելական[1]։
Վրացերենի զարգացումը բաժանվում է հետևյալ ժամանակաշրջանների.
Վրացերենը ունի մի քանի բարբառներ, որոնց տարբերությունը շատ չնչին է.
Վրացերեն բարբառների թվին է պատկանում նաև հրեա-վրացական բարբառը, որով խոսում են վրաստանաբնակ հրեաները, նրանց այն մասը, որն այժմ բնակվում է Իսրայելում։ Ընդհանուր առմամբ՝ մոտավորապես 85.000 մարդ։
Վրացերենի մեջ թվերի անունները կառուցվում են պարզ անուններից, որոնք տասներկուսն են՝ 1-ერთი (էրթի), 2-ორი (օրի), 3-სამი (սամի), 4-ოთხი (օթխի), 5-ხუთი (խութի), 6-ექვსი (էքվսի), 7-შვიდი (շվիդի), 8-რვა (րվա), 9-ცხრა (ցխրա), 10-ათი (աթի), 20-ოცი (օցի) և 100-ასი (ասի)։
11-ից մինչև 19 թվերի անունները կազմվում են 1-ից մինչև 9 թվերի անուններին կցելով. առջևից՝ թ («աթիի» կրճատ ձևը) և ետևից՝ մետի (=ավելի)։ Որոշ պարագաներին նախածանցված թ-ն արմատական թվականի առաջին բաղաձայնի հետ միաձուլելով ձևավորում է մի նոր բաղաձայն՝ թ+ս→ց, թ+շ→չ, թ+ց→ց, կամ առաջ է բերում արմատի առաջին բաղաձայնների փոխատեղություն՝ թ+րվ→թվր։ 11-თერთმეტი (թերթմետի), 12-თორმეტი (թորմետի), 13-ცამეტი (ցամետի), 14-თოთხმეტი (թոթխմետի), 15-თხუთმეტი (թխութմետի), 16-თექვსმეტი (թեքվսմետի), 17-ჩვიდმეტი (չվիդմետի), 18-თვრამეტი (թվրամետի) և 19-ცხრამეტი (ցխրամետի)։
Շաբաթվա առաջին չորս օրերի անունների կառուցվածքը նմանվում է նույն հայերենին՝
Գոյականների ժամանակային կամ տարածական կապերը արտահայտելու համար կիրառվում են ածանցներ ու կապային բառեր, որոնք ունեն իրենց նշանակությունները՝
Աղյուսակի մեջ բերված են բոլոր վեց անձնական դերանունների խոնարհումները՝
| Ուղղական | Գործառնական | Տրական | Սեռական | Գործիական | Մակբայական | Կոչական | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1ին դեմք (եզակի) | մե | մե | մե | չեմ(ս) | չեմիթ | չեմադ | - |
| 2րդ դեմք (եզակի) | շեն | շեն | շեն | շեն(ս) | շենիթ | շենադ | շե՛ |
| 3րդ դեմք, խոսողի մոտ (եզակի) | էս | (ա)ման | (ա)մաս | (ա)միս | (ա)միթ | (ա)մադ | - |
| 3րդ դեմք, հասցեատիրոջ մոտ (եզակի) | էկ | մա(գա)ն | մա(գա)ս | մ(ագ)իս | մ(ագ)իթ | մա(գա)դ | - |
| 3րդ դեմք, հեռվից (եզակի) | իս / իգի | (ի)ման | (ի)մաս | (ի)միս | (ի)միթ | (ի)մադ | - |
| 1ին դեմք (հոգնակի) | չվեն | չվեն | չվեն | չվեն(ս) | չվենիթ | չվենադ | - |
| 2րդ դեմք (հոգնակի) | թքվեն | թքվեն | թքվեն | թքվեն(ս) | թքվենիթ | թքվենադ | թքվե' |
| 3րդ դեմք, խոսողին մոտ (հոգնակի) | էսէնի | (ա)մաթ | (ա)մաթ | (ա)մաթ | (ա)մաթ | (ա)մաթ | - |
| 3րդ դէմք, հասցէատէրին մօտ (հոգնակի) | էգէնի | մա(գա)թ | մա(գա)թ | մա(գա)թ | մա(գա)թ | մա(գա)թ | - |
| 3րդ դեմք, հեռվից (հոգնակի) | իսինի | (ի)մաթ | (ի)մաթ | (ի)մաթ | (ի)մաթ | (ի)մաթ | - |
| Հոլով | Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | Հին ձևը հոգնակի թվի |
|---|---|---|---|
| Ուղղական | წყალ – ი ծկղալ - ի | წყლ – ებ – ი ծկղլ -եբ - ի | წყალ – ნი ծկղալ - նի |
| Գործառնական | წყალ – მა ծկղալ - մա | წყლ – ებ – მა ծկղլ - եբ - մա | წყალ – თ (ა) ծկղալ - թ (ա) |
| Սեռական | წყალ – ის (ა) ծկղլ - իս (ա) | წყლ – ებ – ის (ა) ծկղլ - եբ - իս (ա) | წყალ – თ (ა) ծկղալ - թ (ա) |
| Տրական | წყალ – ს (ა) ծկղալ - ս (ա) | წყლ – ებ – ს (ა) ծկղլ - եբ - ս (ա) | წყალ – თ (ა) ծկղալ - թ (ա) |
| Գործիական | წყლ – ით (ა) ծկղլ - իթ (ա) | წყლ – ებ – ით (ა) ծկղլ - եբ - իթ (ա) | _ |
| Մակբայական | წყლ – ად (ა) ծկղլ - ադ (ա) | წყლ – ებ – ად (ა) ծկղլ - եբ - ադ (ա) | _ |
| Կոչական | წყალ – ო ծկղալ - ո | წყლ – ებ – ო ծկղլ - եբ - ո | წყალ – ნო ծկղալ - նո |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
