Վարազ-Տիրոց Բ Բագրատունի

Վարազ-Տիրոց Բագրատունի (590-646), Հայոց մարզպան 628- 634 թվականներին։ Հայոց, ապա Վրկանից մարզպան Սմբատ Բագրատունի Բազմահաղթի որդին։ Ապրել է Պարսից արքա Խոսրով 2-րդ Փարվեզի պալատում, եղել նրա մատռվակը։

Վարազ-Տիրոց Բ Բագրատունի
Սպերի և Տայքի իշխան թագադիր ասպետ մարզպան Հայոց իշխան
616-646 Բյուզանդական Հայաստան
Նախորդող	Սմբատ Դ
Հաջորդող	Սմբատ Ե
Մասնագիտություն՝	կառավարիչ
Ծննդյան օր	590
Վախճանի օր	645[1]
Դինաստիա	Բագրատունիներ
Քաղաքացիություն	Սասանյան Պարսկաստան
Հայր	Սմբատ Դ Բագրատունի[2]
Զավակներ	Սմբատ Ե Բագրատունի[2]

Քուշանների դեմ հոր տարած հաղթանակի առթիվ ստացել է «Զավիտյան Խոսրով» («հավերժ հաղթանակ» կամ «հավիտյան Խոսրովին հավատարիմ» իմաստով) պատվանունը։ Հայոց տանուտեր և մարզպան է դարձել Կավատ Բ-ի օրոք։ Օգտվելով պարսկ․ տերության թուլացումից՝ սպարապետ Թեոդորոս Ռշտունու հետ վարել է անկախ քաղաքականություն։ Ըստ պատմիչ Սեբեոսի, նրա օրոք երկիրը շենացել է։ Շուտով Վարազ-Տիրոց Բագրատունու դեմ պայքար է սկսել Ատրպատականի պարսիկ մարզպան Խոռոհ Որմիզդի որդի Ռոստոմը, որը նպատակադրվել էր դառնալ Հայոց մարզպան։ Վարազ-Տիրոց Բագրատունին ստիպված է եղել ընտանիքի հետ Դվինից անցնել Տարոն, ապա Կոստանդնուպոլիս, որտեղ նրան պատվով հյուրընկալել է Հերակլիոս կայսրը։ Սակայն Հերակլիոսի դեմ ապստամբություն կազմակերպելու մեղադրանքով Վարազ-Տիրոց Բագրատունին աքսորվել է Աֆրիկա։

646 թվականին, աքսորից վերադառնալով Կոստանդնուպոլիս, ծպտյալ եկել է Հայաստան և հաստատվել Տայքում։ Կոստաս 2-րդ կայսրը հրամայել է փախուստի համար ձերբակալել Վարազ-Տիրոց Բագրատունուն, բայց Հայոց կաթողիկոս Ներսես Գ Տայեցու միջնորդությամբ նա կայսերն ուղարկել է հավատարմության գրավոր երդում, նշանակվել Հայոց իշխան, ստացել կյուրոպաղատի կոչում և արծաթե գահ։ Հանկարծամահ է եղել մինչև կայսեր, հրովարտակի տեղ հասնելը։

Տես նաև

• Վարազ-Տիրոց Բագրատունի (այլ կիրառումներ)
• Բագրատունիների տոհմածառ

Գրականություն

• Cyrille Toumanoff, Les dynasties de la Caucasie chrétienne de l'Antiquité jusqu'au xixe siècle։ Tables généalogiques et chronologiques, Rome,‎ 1990, p. 122.