Վաշինգտոն ԿՇ

Վաշինգտոն (Կոլումբիայի շրջան) (Վաշինգտոն ԴիՍի) (անգլ.՝ Washington, District of Columbia), Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների մայրաքաղաքը։ Պաշտոնական անվանումը` Կոլումբիա շրջան (անգլ.՝ District of Columbia, կրճատ` D.C): Որպեսզի քաղաքը չշփոթեն երկրի հյուսիս-արևմուտքում գտնվող համանուն նահանգի հետ, ամերիկացիներն իրենց խոսակցական լեզվում այն ավանում են «Դի Սի» կամ «Վաշինգտոն Դի Սի»։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Վաշինգտոն (այլ կիրառումներ)

Բնակավայր
Վաշինգտոն ԿՇ
անգլ.՝ Washington, District of Columbia
Դրոշ Զինանշան Justitia Omnibus
Երկիր	ԱՄՆ
Համայնք	Կոլումբիայի շրջան[1][2][3]
Հիմնադրված է	հուլիսի 16, 1790[2][4] թ.
Մակերես	177 կմ²
ԲԾՄ	72 մետր
Բնակչություն	▼689 545 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[5]
Ժամային գոտի	EDT?, UTC-5, UTC−4 և Ամերիկա/Նյու Յորք
Հեռախոսային կոդ	202
Փոստային դասիչ	20001–20098 և 20201–20599
Պաշտոնական կայք	dc.gov​(անգլ.)
Վաշինգտոն ԿՇ (ԱՄՆ)
Վաշինգտոն ԿՇ Վիքիպահեստում

Կոլումբիա շրջանն ինքնուրույն տարածք է, որ չի մտնում ոչ մի նահանգի կազմում։ Այն ձևավորվել է 1790 թվականին հատուկ ակտով և ներառել է Ջորջթաուն, ինչպես նաև Ալեքսանդրիա (մինչև 1846 թվականը) քաղաքները։ Վաշինգտոն քաղաքը հիմնադրվել է 1791 թվականին և անվանակոչվել ԱՄՆ-ի առաջին նախագահ Ջորջ Վաշինգտոնի պատվին։ 1871 թվականին Վաշինգտոն և Ջորջթաուն քաղաքները, ինչպես նաև Վաշինգտոն կոմսությունը հռչակվում են որպես ինքնուրույն վարչական միավոր`միավորվելով Կոլումբիա շրջանում։

Քաղաքը գտնվում է Պոտոմակ գետի հյուսիսային ափին։ Այն հարավ-արևմուտքում սահմանակցում է Վիրջինիա և մնացած բոլոր կողմերից` Մերիլենդ նահանգների հետ։ Քաղաքի մշտական բնակչությունը կազմում է 600.000 մարդ, սակայն աշխատանքային շաբաթվա ընթացքում քաղաքամերձ բնակավայրերի բնակիչների հաշվին այն աճում է` հասնելով մինչև մեկ միլիոնի։ Վաշինգտոնի ագլոմերացիայի բնակչությունը կազմում է մոտ 5.4 միլիոն մարդ. այդ ցուցանիշով այն ութերորդն է երկրում։

Վաշինգտոնում են գտնվում նահանգային կառավարության երեք ճյուղերի գլխավոր ներկայացուցչությունները` ներառյալ ԱՄՆ-ի նախագահի նստավայրը Սպիտակ տունը, ինչպես նաև համազգային նշանակության բազմաթիվ հուշարձաններ ու թանգարաններ։ Քաղաքում տեղակայված են բազմաթիվ դեսպանություններ, Համաշխարհային բանկի, Արժույթի միջազգային հիմնադրամի, Ամերիկյան պետությունների կազմակերպության, Միջամերիկյան զարգացման բանկի, Առողջապահության համաամերկյան կազմակերպության գլխավոր գրասենյակները։

Վաշինգտոնը ղեկավարում է քաղաքային խորհուրդը, որը բաղկացած է 13 անդամից՝ քաղաքապետի գլխավորությամբ, սակայն ԱՄՆ Կոնգրեսն ունի գերակա իշխանություն քաղաքի նկատմամբ և կարող է փոփոխել խորհրդի ընդունած օրենքները։ Այդ իսկ պատճառով քաղաքի բնակիչներն ունեն ինքնակառավարման ավելի քիչ օրենքներ, քան այլ նահանգների բնակիչները։ Կոլումբիա շրջանն ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատում ունի ձայնի իրավունք չունեցող ներկայացուցիչ։ 1961 թվականին՝ մինչև ԱՄՆ Սահմանադրության 23-րդ բարեփոխման վավերացումը, շրջանի բնակիչները ձայնի իրավունք չունեին նաև նախագահական ընտրություններում։

Քաղաքի նշանաբանն է Արդարադատությունը բոլորի համար (լատին․՝ Justitia Omnibus, անգլ.՝ Justice for All):

Պատմություն

Վաղ շրջան

Հնագիտական տվյալների համաձայն` ժամանակակից Անակոստիա գետի մոտ առնվազն 4.000 տարի առաջ ապրել են ամերիկյան բնիկները^[6]։ Եվրոպացիները հետազոտել են այս տարածքները 17-րդ դարի սկզբից. նրանցից առաջիններից մեկը կապիտան Ջոն Սմիթն էր^[7][8]։ Ժամանակակից Վաշինգտոն քաղաքի տեղում եղել են մի քանի բնակավայրեր, գյուղեր։

Ժամանակակից Կոլումբիա շրջանի առաջին գաղութարար հողատերերը եղել են Ջորջ Թոմփսոնը և Թոմաս Ջերարդը։ 1662 թվականին նրանք որպես նվեր ստացել են Կապիտոլիում բլրի շրջակա հողերը և այլ հողատարածքներ Պոտոմակ գետի ստորին հատվածում։ Թոմփսոնը 1670 թվականին Կապիտոլիում բլրին առընթեր իր հողատարածքները վաճառել է Թոմաս Նոթլիին, ինչից հետո տարածքն անցել է Դենիել Քերոլին^[9]։ 1697 թվականին Մերիլենդի իշխանությունները կառուցեցին ամրություն` բնիկ ամեիկացիներին քշելով արևմուտք^[10]։

1751 թվականին, երբ Մերիլենդի օրենսդիր իշխանությունը 280 ֆունտով 60 ակր հողատարածք է գնել Ջորջ Գորդոնից և Ջորջ Բիելից, հիմնադրվել է Ջորջթաունը^[11]։ Մոտավորապես նույն ժամանակ` 1749 թվականին, հիմնադրվել է Ալեքսանդրիան։ Ջորջթաունը Պոտոմակ գետի հոսանքի ուղղությամբ ամենաբարձր բնակավայրն էր, որի մոտ օվկիանոսից կարելի էր հասնել առևտրական նավերով։ Ջորջթաունը, գաղութային Մերիլենդից ծխախոտի և այլ ապրանքների առևտրի շնորհիվ, վերածվել է ծաղկուն նավահանգստի^[12]։

Քաղաքի նախագծումն ու կառուցումը 18-րդ դարի վերջին

Վաշինգտոնի տարածքի փոփոխման սխեման

Մայրցամաքային Առաջին կոնգրեսից սկսած և Երկրորդ կոնգրեսի կողմից անկախության հռչակումից հետո նոր պետության մայրաքաղաքը Ֆիլադելֆիան էր։ Տարբեր հանգամանքներով պայմանավորված` ԱՄՆ-ի գոյության առաջին տարիներին երկրի գլխավոր քաղաքի կարգավիճակն անցնում էր տարբեր քաղաքներին` ամեն անգամ, սակայն, կրկին այդ դերը զիջելով Ֆիլադելֆիային։ Վերջին ժամանակահատվածը, երբ Ֆիլադելֆիան ունեցել է ամերիկյան մայրաքաղաքի կարգավիճակ, եղել է 1778-1783 թվականների հատվածը։ 1783 թվականի հունիսին Անկախության սրահի (անգլ.՝ Independence Hall) պատերի տակ հավաքվել է դժգոհ զինվորների բազմություն` պահանջելով վճարել Անկախության պատերազմի ծառայության համար։ Կոնգրեսի պատվիրակներն իրենց հերթին Փենսիլվանիայի նահանգապետ Ջոն Դիկինսոնին պահանջ են ներկայացնում, որ նա ապահովի ազգային խորհրդարանի անվտանգ աշխատանքը, և աշխարհազոր է հավաքում այն պաշտպանելու նպատակով։ Սակայն Դիքինսոնը հրաժարվում է ճնշել բողոքի ցույցը։ Այս իրադարձությունը ստանում է «Փենսիլվանյան փոթորիկ» անվանումը, ինչի արդյունքում հունիսի 21-ին Կոնգրեսը ստիպված է լինում փախչել Փրինսթոն` Նյու Ջերսի նահանգ^[13]։

Դիքինսոնի` ազգային կառավարությանը պաշտպանելու մտքից հրաժարվելը քննարկման նյութ է դարձել 1787 թվականի Ֆիլադելֆիայի կոնվենտում, որտեղ ընդունվել է ԱՄՆ-ի Սահմանադրությունը։ Առաջին հոդվածի 8-րդ մասը Կոնգրեսին իշխանություն է տալիս.

բոլոր դեպքերում իրականացնել օրենսդրական լիազորությունները շրջանի նկատմամբ (ոչ ավելի մեծ, քան ամեն կողմը տասը մղոն տարածությամբ), ինչը զիջվում է առանձին նահանգների կողմից և հաստատվում է Կոնգրեսի կողմից` դառնալով ԱՄՆ կառավարության գործունեության վայրը, նման իշխանություն իրականացնել բոլոր հողերի նկատմամբ, որոնք ձեռք են բերվել նահանգի օրենսդիր ժողովների համաձայնությամբ, որտեղ այդ տարածքներն ամրությունների, պահեստների, զինանոցի և համանման այլ նշանակություն ունեն։ - ԱՄՆ Սահմանադրություն, հոդված 1, բաժին 8[14]

1788 թվականի հունվարի 23-ին Ջեյմս Մեդիսոնը «Ֆեդերալիստի» № 43 հոդվածում նաև նշել է, որ ազգային մայրաքաղաքը պետք է անկախ լինի նահանգներից հենց իր իսկ անվտանգության ու սպասարկման համար^[15]։ Սահմանադրությունը, սակայն, չէր սահմանում նոր մայրաքաղաքի գտնվելու վայրը։ Մերիլենդ, Նյու Ջերսի, Նյու Յորք և Վիրջինիա նահանգներն առաջարկում էին իրենց տարածքները նոր մայրաքաղաքի համար։ Հյուսիսային նահանգները նախընտրում էին, որ մայրաքաղաք հռչակվի իրենց խոշոր քաղաքներից մեկը, իսկ հարավային նահանգները, ընդհակառակը, ցանկանում էին, որ նոր մայրաքաղաքը կինի իրենց տարածքում^[16]։ Ավելի ուշ 1790 թվականի համաձայնագրով, որը ստորագրել են Ջեյմս Մեդիսոնը, Ալեքսանդր Համիլթոնը և Թոմաս Ջեֆերսոնը, նոր մայրաքաղաքը պետք է գտնվեր Պոտոմակ գետի ափին` Վիրջինիայի ու Մերիլենդի սահմանին։ Համիլտոնն առաջարկում էր, որ դաշնային նոր կառավարությունն իր վրա վերցնի պարտքերը, որոնք նահանգները հավաքել էին անկախության համար մղվող պատերազմի ժամանակ։ Սակայն 1790 թվականին հարավային նահանգները զգալիորեն փոխհատուցում են իրենց պարտքերը։ Համիլտոնի առաջարկը պահանջում էր, որ հարավային նահանգները վճարեն հյուսիսային նահանգների պարտքի մի մասը` փոխարենը մայրաքաղաքը կառուցելով իրենց տարածքում։ Ջեֆերսոնն ու Մեդիսոնը սատարում են այդ առաջարկը` ապահովելով նոր մայրաքաղաքի տեղը հարավային նահանգներում^[17]։

1790 թվականի հուլիսի 16-ի օրենքը նախատեսում էր նոր մայրաքաղաքի գտնվելը այն շրջանում, որը կհռչակի նախագահ Ջորջ Վաշինգտոնը^[18]։ Դաշնային շրջանի սկզբնական ձևը քառակուսի էր` ամեն կողմը տասը մղոն երկարությամբ, և Վաշինգտոնն ուզում էր մայրաքաղաքի մեջ ներառել Ալեքսանդրիան։ 1791 թվականին Կոնգրեսը դաշնային շրջանի մեջ Ալեքսանդրիան ներառելու համար ուղղում է արել օրենքում։ Այս օրենքի համաձայն` նախագահ Վաշինգտոնը 1791 թվականին երեք լիազոր (Թոմաս Ջոնսոն, Դենիել Քերոլ և Դևիդ Ստյուարտ) է նշանակում, որպեսզի վերահսկեն դաշնային շրջանի ու մայրաքաղաքի հատակագծումը, դիզայնը և սեփականության ձեռքբերումը այդ տարածքում^[19]։ 1791 թվականի սեպտեմբերի 9-ին նրանք համաձայնում են քաղաքն անվանել Ջորջ Վաշինգտոնի պատվին, իսկ շրջանն անվանում են Կոլումբիա` ի պատիվ ԱՄՆ-ն խորհրդանշող կերպարի<sup>[20][21]</sup>։ 1791-1792 թվականներին ճարտարապետ Էնդրյու Էլիքոթը և նրա օգնականները սահմանում են քաղաքի սահմանները` 40 մեծ քար դնելով նրա պարագծով։ Այդ քարերից շատերը մինչ օրս էլ նույն տեղում են մնացել և այժմ համարվում են ազգային հուշարձաններ^[22]։ Այդպիսով, նոր քաղաքը սկսում են կառուցել Պոտոմակ գետի հյուսիսային ափին` Ջորջթաունից արևելք։

1800 թվականի նոյեմբերի 17-ից ԱՄՆ-ի Կոնգրեսը հաստատվում է Վաշինգտոնում^[23]։

19-րդ դար

Կապիտոլիումի շենքը 1814 թվականին՝ անգլիացիների` քաղաքի վրա հարձակումից հետո

1801 թվականին ընդունված որոշման համաձայն` ձևավորվել է Կոլումբիա շրջանը, որի մեջ մտել են Վաշինգտոնը, Ջորջթաունը և Ալեքսանդրիան։ Այնուհետև տվյալ տարածքը բաժանվել է երկու շրջանի` Վաշինգտոն (Պոտոմակից հյուսիս և արևելք) և Ալեքսանդրիա (գետից հարավ և արևմուտք)^[24]։ Այս օրենքն ընդունելուց հետո Վաշինգտոնի քաղաքացիները արդեն չեն համարվել Մերիլենդի և Վիրջինիայի բնակիչներ։

1814 թվականի օգոստոսի 24-25-ին անգլո-ամերիկյան պատերազմի շրջանակներում ծովակալ Ջորջ Քոբերնի գլխավորությամբ անգլիացիները գրավում և հրդեհի են մատնում Վաշինգտոնը, ինչի արդյունքում այրվում են Կապիտոլիումը, գանձարանը և Սպիտակ տունը^[25]։ Կառավարական շինությունների մեծ մասը վերականգնում են, սակայն Կապիտոլիումը, որը դեռևս վերականգնման շրջանում էր, ներկայիս տեսքն ստացել է միայն 1868 թվականին^[26]։

1830-1840-ական թվականներին Ալեքսանդրիայի հարավային շրջանում սկսվում է տնտեսական անկումը, որի պատճառ են հանդիսանում տեղի աբոլիցիոնիստների գործողությունները, ովքեր հասնում են այն բանին, որ վերանա ստրկատիրությունը այն ժամանակ, երբ ստրկավաճառությունը հանդիսանում էր շրջանի տնտեսության հենքը^[27]։ 1840 թվականին Ալեքսանդրիայի բնակիչները դիմում են Կոնգրեսին խնդրանքով, որ իրենց հողատարածքները հետ ընդգրկվեն Վիրջինիա նահանգի կազմի մեջ։ 1846 թվականի հուլիսի 9-ին Կոնգրեսը բավարարում է այդ պահանջը^[28]։

1850 թվականի համաձայնագրով քաղաքում արգելվում է ստրկավաճառութունը (բայց ոչ ստրկությունը)^[29]։ 1860 թվականին քաղաքի սևամորթ բնակչությունը մոտ 80 %-ով բաղկացած էր ազատ բնակիչներից։ 1861 թվականի Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմը հանգեցրեց բնակչության աճին հիմնականում ազատագրված ստրուկների հոսքի հաշվին։ 1862 թվականին ԱՄՆ-ի նախագահ Աբրահամ Լինկոլնը ստորագրել է ակտ, որով ազդարարվում էր ստրկության վերջը մայրաքաղաքում։ Դրանից հետո ազատ է հռչակվում մոտ 3.100 մարդ^[30]. К 1870 году население города увеличилось почти до 132 000 человек^[31]: 1870 թվականին քաղաքի բնակչությունը հասնում էր 132.000-ի։ Չնայած քաղաքի աճին` Վաշինգտոնի փողոցները մնում էին չսալահատակված, ինչի հետևանքով հաճախ անձրևից հետո անհնար էր դառնում դրանցով քայլելը խիստ ցեխի պատճառով։ Ճանապարհների վիճակն այնքան վատ էր, որ Կոնգրեսի մի քանի անդամներ առաջարկում են նույնիսկ տեղափոխել մայրաքաղաքը մեկ այլ վայր^[32]։

Ֆորդ թատրոնը, որտեղ 1865 թվականին սպանվել է նախագահ Աբրահամ Լինքոլնը

1871 թվականին ընդունված օրենքով Կոնգրեսը ստեղծում է կառավարություն ամբողջ շրջանի ղեկավարումն իրականացնելու համար` դրա հետ մեկտեղ միավորելով Վաշինգտոն, Ջորջթաուն քաղաքները մեկ միավորում, որը ստանում է Կոլումբիայի շրջան պաշտոնական անվանումը<sup>[33]</sup>։ Նույնիսկ այն բանից հետո, երբ իրավական տեսանկյունից Վաշինգտոն քաղաքի գոյությունը դադարեցվել էր 1871 թվականին, այդ անունը շարունակվում է կիրառվել ամբողջ շրջանը մատնանշելու համար։ Նույն օրենքով Կոնգրեսը հանձնաժողով է նշանակում քաղաքը մոդեռնացնելու նպատակով։ 1873 թվականին նախագահ Ուլիսես Ս. Գրանթը նահանգապետ է նշանակում Ալեքսանդր Շեփարդին։ Նույն թվականին Շեփարդը 20 միլիոն դոլար (2007 թվականի հաշվարկով` 357 միլիոն դոլար^[34]) է ծախսում հասարակական աշխատանքների վրա։ Վաշինգտոնը մոդեռնացվում է քաղաքային բյուջեի նյութական սպառման հաշվին։ 1874 թվականին Կոնգրեսը պաշտոնանկ է անում Շեփարդին, և քաղաքի վերազինման փորձեր այլևս չեն ձեռնարկվում ընդհուպ մինչև 1901 թվականը։

20-րդ դար

Մարդկանց բազմությունը լսում է Մարտին Լյութեր Քինգի ելույթը Վաշինգտոնյան երթի ժամանակ, 1963

Քաղաքի բնակչության թվաքանակը համեմատաբար կայուն էր մինչև 1930-ական թվականների Մեծ ճգնաժամը, երն Ֆրանկլին Ռուզվելտի Նոր կուրսի օրենսդրությամբ ավելացավ պետական ծառայողների թիվը Վաշինգտոնում։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը ակտիվացրեց կառավարության գործունեությունը` լրացնելով մայրաքաղաքում քաղծառայողների թիվը<sup>[35]</sup>։ 1950 թվականին քաղաքի բնակչությունը հասավ իր գագաթնակետին` 802.178 բնակիչ^[36]։ 1961 թվականին ընդունվել է ԱՄՆ-ի Սահմանադրության 23-րդ բարեփոխումը, որը Վաշինգտոնին տրամադրում էր երեք ձայն ընտրողների կոլեգիայում նախագահի ընտրության համար, սակայն դարձյալ կոնգրեսմեն ընտրելու հնարավորություն չէր ընձեռում։

Վիետնամի պատերազմի դեմ բողոքող ցուցարարները փորձում են մտնել Պենտագոնի շենք, 1967

1968 թվականի ապրիլի 4-ին, կապված քաղաքացիական իրավունքների շարժման առաջնորդ Մարտին Լյութեր Քինգի սպանության հետ, քաղաքում` հատկապես աֆրոամերիկյան և առևտրական թաղամասերում, անկարգություններ են տեղի ունենում, որոնք շարունակվում են երեք օր, քանի դեռ չի հաջողվում այն ճնշել 13.000-անոց դաշնային և ազգային գվարդիայի զորաբանակի միջոցով։ Այրվում են շատ խանութներ, տարբեր շինություններ, որոնց վերականգնումը ձգձգվում է մինչև 1990-ական թվականների վերջերը^[37]։

1973 թվականին Կոնգրեսը որոշում է ընդունում Կոլումբիա շրջանի ինքնակառավարման մասին, որով նախատեսվում էր քաղաքի կառավարումը քաղաքային խորհրդի կողմից` ընտրված քաղաքապետի գլխավորությամբ^[38]։ 1975 թվականին Ուոլթեր Վաշինգտոնը դառնում է առաջին ընտրված և միաժամանակ ԱՄՆ-ի մայրաքաղաքի առաջին սևամորթ քաղաքապետը^[39]։ Սակայն 1980-1990-ական թվականներին քաղաքային խորհուրդը քննադատվում է ոչ հմուտ ղեկավարման և բյուջեի միջոցները անտեղի վատնելու պատճառով^[40]։ Քաղաքը վերականգնում էր մինչև 2001 թվականն ունեցած իր ֆինանսական վիճակը, երբ Սենատի գործունեությունը վերահսկման ուղղությամբ կասեցվել էր։

21-րդ դար

2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ին Վաշիգտոնի հարևան Արլինգտոնում տեղի է ունեցել ահաբեկչական գործողություն. «Ամերիկյան ավիաընկերությունների» (անգլ.՝ American Airlines) № 77 չվերթի ինքնաթիռը մխրճվել է Պենտագոնի արտաքին ձախ թևի մեջ։ Արաբ մահապարտ ահաբեկիչների խումբը, առգրավելով քաղաքացիական ինքնաթիռը, այն ուղղել է պաշտպանության նախարարության շենքի վրա։ Արդյունքում մահացել է 189 մարդ` ներառյալ հինգ ահաբեկիչները, ինքնաթիռի 59 ուղևորները և Պենտագոնի 125 աշխատակիցները<sup>[41]</sup>։ Ահաբեկչությունից հետո սկսվել է հուշահամալիրի կառուցումը` նվիրված զոհերի հիշատակին։ Այն բացվել է 2008 թվականի սեպտեմբերի 11-ին` ողբերգության 7-րդ տարելիցին^[42]։

Աշխարհագրություն

Վաշինգտոնը գտնվում է ԱՄՆ-ի հյուսիս-արևելքում` Ատլանտյան օվկիանոսի ափից մոտ 53 կմ հեռավորության վրա<sup>[43]</sup>։ Քաղաքի մակերեսը 177 կմ² է, որից 159 կմ²-ն բաժին է ընկնում ցամաքին, իսկ 18 կմ²-ն` ջրին^[44]։ Ցամաքային հատվածում քաղաքը գտնվում է Մերիլենդ նահանգի տարածքում. այն շրջապատված է նրանով ամեն կողմից` բացի հարավ-արևմուտքից։ Քաղաքը գտնվում է երեք գետերի մոտ` Պոտոմակ` և նրա երկու վտակների` Անակոստիայի և Ռոկ Կրիկի^[45]։ Մեկ այլ վտակ` Թայբեր Կրիկը, որն անցնում էր Ազգային ծառուղով, 1870-ական թվականներին ամբողջովին իջեցվել է քաղաքի տակ<sup>[46]</sup>։ Պոտոմակին զուգահեռ քաղաքով անցնում է Վաշինգտոնի ջրանցքը, որը թափվում է Անակոստիայի մեջ։ Վտակ է ձևավորել նաև ներկայումս գերլցված Վաշինգտոն Սիթի ջրանցքը, որի միջոցով 1815-1850-ական թվականներին քաղաքի միջով Անակոստիա գետին են հասել<sup>[47]</sup>։ Չեսապիկ և Օհայո ջրանցքները սկիզբ են առել Ջորջթաունում և 19-րդ դարում օգտագործվել են Պոտոմակ գետի Փոքր ջրանցքները շրջանցելու համար, որոնք գտնվում էին Վաշինգտոնի հյուսիս-արևմուտքում` Ատլանտյան ափի եզրագծին^[48]։

Քաղաքի սահմաններում տեղակայված են մի քանի կղզիներ։ Պոտոմակի վրա են գտնվում Թեոդոր Ռուզվելտի, Կոլումբիայի, Երեք քույրերի և մի քանի այլ մանր կղզիներ։ Անակոստիայի խոշորագույն կղզին Քինգմենի կղզին է։

Ի հեճուկս քաղաքային լեգենդի` Վաշինգտոնը չի կառուցվել չորացված ճահիճների վրա։ Այն ժամանակ, երբ, իրոք, ճահճուտները շրջապատում էին այս գետերի հարակից տարածքները, քաղաքի տարածքի մեծ մասը կազմում էին գյուղատնտեսական նշանակության տարածքներն ու բլուրները։ Քաղաքի ամենաբարձր կետը Ռենո կետն է, որ գտնվում է Ֆորտ Ռենոյի այգում` ծովի մակարդակից 125 մ բարձրության վրա^[49]։ Ամենացածր կետը Պոտոմակ գետի հունն է^[50]։ Վաշինգտոնի աշխարհագրական կենտրոնը գտնվում է 4-րդ և Էլ սթրիթ (անգլ.՝ L Street) փողոցների հատման կետում^[51][52][53]։

Վաշինգտոնի տարածքի մոտ 20 %-ը` 7.464 ակր, կազմում են այգիների տնկարկները։ Բնակչության խտության մեծությամբ այն երկրորդն է Նահանգներում<sup>[54]</sup>։ Ազգային պարկերի ամերիկյան ծառայությունը տնօրինում է քաղաքի բնական միջավայրի մեծ մասը` ներառյալ այնպիսի պարկեր, ինչպիսիք են Ազգային ծառուղին, Ռոկ Կրիկը, Թեոդոր Ռուզվելտի կղզու պարկը, Սահմանադրության այգիները և այլն^[55]։ Ռոկ Կրիկ քաղաքյին այգին, որ հիմնադրվել է 1890 թվականին և ունի 1.754 ակր (7.10 կմ²) մակերես, մեծությամբ չորրորդ ազգային պարկն է երկրում։ Այստեղ հաստատվել են տարբեր կենդանիներ ու թռչուններ` եղջերու, կուղբ, բու, շնագայլ, աճում են տարատեսակ բույսեր^[56]։ Բնական միջավայրի միակ մասը, որը չի գտնվում Ազգային պարկերի ծառայության ենթակայության տակ, Ազգային դենդրարիումն է, որ գտնվում է ամերիկյան գյուղատնտեսության նախարարության տնօրինման ներքո։

Վաշինգտոն քաղաքի տեսքը Վաշինգտոնի կոթողից

• 
  Տեսքը դեպի հյուսիս. Սպիտակ տուն
• 
  Տեսքը դեպի արևելք. Կապիտոլիում
• 
  Վաշինգտոնի կոթողը
• 
  Տեսքը դեպի հարավ. Ջեֆերսոնի հուշարձան, Պոտոմակ և օդանավակայան
• 
  Տեսքը դեպի արևմուտք. Լինքոլնի հուշարձան, Պոտոմակ, Պենտագոն և Արլինգտոնյան գերեզմանատուն

Կլիմա

Վաշինգտոնը գտնվում է մերձարևադարձային խոնավ կլիմայական գոտու հյուսիսային շրջանում, սակայն համաձայն Trewartha կլիմայական դասակարգման` քաղաքն ունի չափավոր ծովային կլիմա^[57][58]։ Ձմեռները սովորաբար ցուրտ են, թուլյ ձյունով, որ սովորաբար տարեկան կազմում է 37 սմ։ Ձմեռային միջին ջերմաստիճանը կազմում է 3.3 °C դեկտեմբերի կեսից մինչև փետրվարի կեսը^[59]։ Ձյունամրրիկները Վաշինգտոնին անհանգստացնում են միջին հաշվարկով 4-6 տարին մեկ։ Ամենաուժեղ փոթորիկներն անվանում են նորդիստեր, որոնք, որպես կանոն, ուղեկցվում են ուժգին քամով, հորդառատ անձրևով կամ ձյունով։ Այս փոթորիկները հաճախ բնորոշ են լինում Ամերիկայի արևելյան ափին^[60]։

Ամառները շոգ են ու խոնավ։ Հուլիսի միջին ջերմաստիճանը 26.4 °C է, օրական միջին խոնավությունը` մոտ 66 %^[59][59][61]։ Ամառային բարձր ջերմաստիճանի և խոնավության միագումարը հանգեցնում է հաճախակի ամպրոպների, ինչն էլ երբեմն հանգեցնում է պտտահողմերի առաջացման։

Վաշինգտոնում գրանցված ամենաբարձր ջերմաստիճանը գրանցվել է 1918 թվականի օգոստոսի 6-ին և 1930 թվականի հուլիսի 20-ին` +41 °C, մինչդեռ ամենացածր ջերմաստիճանը` −26 °C, գրանցվել է 1899 թվականի փետրվարին` Մեծ ձյունամրրիկի ժամանակ^[60]։

Գարունն ու աշունը մեղմ են և տաք։

Վաշինգտոնի հատակագիծ

Լ'Էֆանտի հատակագիծը, 1791

Վաշինգտոն ԿՇ-ն պլանային քաղաք է։ 1791 թվականին ԱՄՆ-ի նախագահ Ջորջ Վաշինգտոնը ֆրանսիացի ճարտարապետ, քաղաքաշինարար Պիեր Շարլ Լ'Էֆանտին հանձնարարում է մշակել նոր մայրաքաղաքի հատակագիծը, իսկ շոտլանդացի տեղագրագետ Ալեքսանդր Ռալսթոնին նշանակում է նրան օգնական քաղաքի հատակագիծը կազմելու գործում^[62]։ Լ'Էֆանտի ծրագիրն առանձնանում էր լայն փողոցներով և ծառուղիներով, որոնք սկիզբ էին առնում ուղղանկյուն հատվածներից` տարածություն ապահովելով բաց տարածքների և լանդշաֆտային դիզայնի համար<sup>[63]</sup>։ Նա քաղաքի հատակագիծը մշակելիս հաշվի էր առել այնպիսի քաղաքների հատակագծեր, ինչպիսիք են Փարիզը, Ամստերդամը, Կարլսրուեն և Միլանը, ուր նրան ուղարկել էր Թոմաս Ջեֆերսոնը<sup>[64]</sup>։ Ճարտարապետի դիզայնում նախատեսված էր հսկա ծառուղի` մոտ մեկ մղոն (1.6 կմ) և 400 ֆուտ (120 մ) երկարությամբ, այն շրջանում, որտեղ այժմ Ազգային մոլն է^[65]։

Վաշինգտոնի` Լ'Էֆանտի մշակած հատակագիծը, որ ստացել է Էնդրյու Էլիքոթը 1792 թվականին

Լ'Էֆանտի ծրագիրը 1792 թվականի մարտին վերանայել է Էնդրյու Էլիքոտը։ Նախագահ Վաշինգտոնը Լ'Էֆանտին պաշտոնից հեռացրել է 1792 թվականին երեք կոմիսարների հետ ունեցած կոնֆլիկտի պատճառով, ովքեր նշանակված էին վերահսկելու մայրաքաղաքի կառուցումը։ Էլիքոթին, ով աշխատել էր Լ'Էֆանտի հետ` նկարելով քաղաքը, հանձնարարվում է ավարտին հասցնել նախագիծը։ Չնայած Էլիքոթը փոփոխություններ է մտցնում նախնական ծրագրում` այդ թվում փոխելով որոշ փողոցների մոդելները, այնուամենայնիվ Լ'Էֆանտին է վերագրվում քաղաքի ընդհանուր դիզայնը^[66]։

1900-ական թվականների սկզբին Լ'Էֆանտի` ազգային խոշոր մայրաքաղաք ստեղծելու ծրագիրը մթագնեցին արվարձաններն ու պատահականորեն կառուցված շինությունները` ներառյալ երկաթուղային կայարանը Ազգային մոլում։ Կոնգրեսը ձևավորում է հատուկ կոմիտե, որ մեղադրվում է Վաշինգտոնի հանդիսավոր կենտրոնը զարդարելու մեջ։ Այն, ինչ հայտնի դարձավ Մաքմիլանի հատակագիծ անվանումով, ավարտին է հասցվել 1901 թվականին և ներառում է Կապիտոլիումի և Ազգային առևտրի կենտրոնի տարածքների վերաիմաստավորումը, արվարձանների մաքրումը և պարկի նոր համակարգի ստեղծումը։ Ենթադրվում է, որ այս ծրագիրը հիմնականում պահպանել էր Լ'Էֆանտի նախագծի դիզայնը^[63]։

Օրենքի համաձայն` Վաշինգտոնի հորիզոնը ցածր է և ձգված։ Շինությունների բարձրության մասին 1910 թվականի դաշնային օրենքը թույլատրում է հարակից փողոցի լայնությունից ավելի բարձր չեղող շենքերի բարձրությունը ավելացնել ևս 20 ֆուտով (6.1 մ)<sup>[67]</sup>։ Չնայած տարածում գտած կարծիքին` ոչ մի օրենքով երբեք չի սահմանափակվել շենքերի բարձրությունը` Կապիտոլիումի կամ Վաշինգտոնի հուշակոթողի բարձրությունը (169 մ) գերազանցելու. հուշակոթողը շարունակում է մնալ շրջանի ամենաբարձր կառույցը^[53]։ Քաղաքի ղեկավարները քննադատել են բարձրության սահմանափակումը, որ դարձել է շրջանի բնակարանային ֆոնդի սակավության, տրանսպորտային դժվարությունների պատճառ, որոնցով էլ պայմանավորվել է քաղաքի ընդարձակումը^[67]։

12-հարկանի բնակելի շենքի կառուցումը 1894 թվականին խթան հանդիսացավ քաղաքի շինությունների բարձրությունը սահմանափակելու

Կոլումբիա շրջանը բաժանված է ոչ հավասար չորս քառորդի` հյուսիս-արևմուտք, հյուսիս-արևելք, հարավ-արևելք, հարավ-արևմուտք։ Քառորդները սահմանափակող առանցքները ճառագայթում են Կապիտոլիումի շենքից։ Ճանապարհների բոլոր անվանումները պարունակում են քառորդի հապավում. որպեսզի մատնանշվեն դրանց տեղն և տների համարները, որպես կանոն, համապատասխանում են Կապիտոլիումից հեռու գտնվող թաղամասերի քանակին։ Փողոցների մեծ մասը ցանցի նման ձգվում է արևելքից արևմուտք ուղղությամբ և նշվում է տառերով (օրինակ` C Street SW), իսկ հարավից հյուսիս ձգվող փողոցները` թվերով (օրինակ` 4-րդ փողոց NW): Տրամագծով տեղաբաշխված են մայրուղիները, որոնցից շատերն անվանված են նահանգների պատվին^[68]։

Վաշինգտոնի տարածքը հյուսիսում սահմանափակված է Հյուսիսային փողոցով (1890 թվականին անվանակոչվել է Ֆլորիդայի պողոտա), արևմուտքում` Ռոկ Կրիկով և արևելքում` Անակուսիա գետով։ Վաշինգտոնի փողոցային ցանցը հնարավորինս ընդարձակվել է ամբողջ շրջանում` սկսած 1888 թվականից<sup>[69]</sup>։ Ջորջթաունի փողոցները վերանվանվել են 1895 թվականին։ Հատուկ ուշադրության են արժանի որոշ փողոցներ, օրինակ` Փենսիլվանիայի պողոտան, որը Սպիտակ տունը միացնում է Կապիտոլիումին և K փողոցին, որտեղ տեղակայված են լոբիստական մի շարք խմբավորումների գրասենյակները^[70]։ Վաշինգտոնում հաշվվում է 177 դեսպանատուն, որոնք կազմում են մոտավորապես 297 շենք. դրանք գտնվում են 1.600 բնակելի տների շրջանից դուրս, որոնք պատկանում են այլ երկրների։ Դրանցից շատերը գտնվում են Մասաչուսեթս պողոտայի շրջանում, որը ոչ պաշտոնապես հայտնի է որպես Ռոու դեսպանություն^[71]։

Ճարտարապետություն

Սպիտակ տունը երկրորդն է «Ամերիկյան սիրված ճարտարապետության» ցանկում, 2007

Վաշինգտոնի ճարտարապետությունը խիստ տարբեր է։ Ըստ Ամերիկյան ճարտարապետական ինստիտուտի 2007 թվականին կազմած վարկանիշային աղյուսակի` «Ամերիկայի սիրված ճարտարապետություն» մրցույթի տասը լավագույն շենքերից վեցը գտնվում են Կոլումբիա շրջանում<sup>[72]</sup>։ Դրանք են Սպիտակ տունը, Վաշինգտոնի ազգային տաճարը, Թոմաս Ջեֆերսոնի հուշահամալիրը, ԱՄՆ-ի Կապիտոլիումը, Լինքոլնի և Վիետնամի վետերանների հուշահամալիրները։ Նորդասական, գոթական, վրացական և ժամանակակից այլ ոճեր արտացոլված են վաշիգտոնյան այս վեց և ակնառու այլ կառույցներում։ Հայտնի բացառություն են ֆրանսիական երկրորդ կայսրության ոճով կառուցված շենքերը, օրինակ` Էյզենհաուերի գրասենյակը^[73]։

Վաշինգտոնի կենտրոնից դուրս ճարտարապետական ոճերն առավել բազմազան են։ Պատմական շինությունները հիմնականում նախագծված են թագուհի Աննայի, ռոմանական, վրացական վերածննդի, բոզ-արի, վիկտորյանական տարատեսակ ոճերով։ Դրանք առավել աչքի են ընկնում այն շրջաններում, որոնք ստեղծվել են քաղաքացիական պատերազմից հետո և սովորաբար հետևում են դաշնային և ուշ վիկտորյանական նախագծերին։ Ջորջթաունի Հին քարե տունը կառուցվել է 1765 թվականին, ինչի շնորհիվ այն ամենահին ինքնատիպ շինությունն է քաղաքում^[74]։ 1789 թվականին հիմնադրված Ջորջթաունի համալսարանն առանձնանում է ռոմանական, գոթական ու վերածննդի ոճերի միախառնումով^[73]։ Ռոլանդ Ռեյգանի շինությունը (անգլ.՝ Ronald Reagan Building ) ամենախոշոր կառույցն է շրջանում` 288.000 մ² ընդհանուր մակերեսով^[75]։

Ժողովրդագրություն

Քաղաքի բնակչությունը միշտ եղել է ոչ բազմամարդ ամերիկյան մնացած մեգապոլիսների համեմատությամբ։ 1860 թվականին՝ անմիջապես ԱՄՆ-ի քաղաքացիական պատերազմից առաջ, Վաշինգտոնում ապրում էր մոտ 75.000 մարդ, շատ ավելի քիչ, քան ամերիկյան այնպիսի քաղաքներում, ինչպիսիք են Նյու Յորքն ու Ֆիլադելֆիան^[76]։ Քաղաքացիական պատերազմից հետո քաղաքի բնակչությունն աճեց մոտ 75 %-ով և հարաբերականորեն կայուն էր մինչև 1930-ական թվականների Մեծ ճգնաժամը^[76]։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին քաղաքի բնակչությունն աճել է դաշնային մարմիններում ընդգրկված քաղծառայողների հաշվին^[77]։ 1950 թվականին քաղաքի բնակչության թիվը հասել է իր առավելագույն ցուցանիշին` 802.178 մարդ<sup>[78]</sup>։ Սակայն շուտով քաղաքն սկսում է կորցնել իր բնակիչներին նրանց` արվարձաններում հաստատվելու պատճառով, քանի որ ճանապարհային ընդարձակված ցանցը մատչելի էր դարձրել քաղաքից դուրս բնակարանները։ 1960-ական թվականների հասարակական անկարգությունները և հանցագործությունների քանակի աճը հանգեցրին նրան, որ 1980 թվականին քաղաքի բնակչությունը նվազեց մեկ քառորդով^[76]։ Քաղաքի բնակչությունը նվազել է մինչև 1990-ական թվականները, սակայն 2000 թվականին առաջին անգամ նկատվեց բնակչության աճ, իսկ 2010 թվականի մարդահամարի տվյալներով տասը տարվա ընթացքում բնակչության թվի աճը կազմել է 5.2 %^[79][80]:

Բնակչության 1800-2020 թվականների վիճակագրություն

Տարի Բնակչություն 1800 8144 մարդ 1810 15 471 մարդ 1820 23 336 մարդ 1830 30 261 մարդ 1840 33 745 մարդ 1850 51 687 մարդ 1860 75 080 մարդ 1870 131 700 մարդ 1880 177 624 մարդ 1890 230 392 մարդ 1900 278 718 մարդ 1908 321 000 մարդ 1910 331 069 մարդ [81] 1918 418 000 մարդ 1920 437 571 մարդ [81] 1930 486 869 մարդ [81][82] 1940 663 091 մարդ [81][83] 1950 802 178 մարդ [81] 1960 763 956 մարդ [81] 1970 756 510 մարդ [81] 1980 638 333 մարդ [81] 1990 606 900 մարդ [81] 2000 572 059 մարդ [81] 2010 601 723 մարդ [5][84] 2011 619 624 մարդ [85] 2012 633 427 մարդ [85] 2013 646 449 մարդ [85] 2014 658 893 մարդ [86] 2015 672 228 մարդ [87] 2019 705 749 մարդ [88] 2020 689 545 մարդ [5]

Վաշինգտոնում իր հիմնադրման ժամանակներից մինչ օրս միշտ մեծ թվով աֆրոամերիկացիներ են ապրել. Անկախության պատերազմից հետո Վերին հարավի ստրուկները հաստատվել են քաղաքում։ Եթե մինչ պատերազմը սևամորթ ազատ բնակչությունը կազմում էր բնակչության 1 %-ը, ապա 1810 թվականին այն արդեն կազմում էր 10 %^[89]։ 1800-1940 թվականների ընթացքում աֆրոամերիակացիները կազմել են ամբողջ բնակչության մոտ 30 %-ը^[36]։

Աֆրոամերիկացի բնակչության թվաքանակը Վաշինգտոնում իր գագաթնակետին է հասել 1970 թվականին, սակայն այդ ժամանակվանից էլ այն սկսել է նվազել դեպի արվարձաններ հոսքի պատճառով, մինչդեռ սպիտակամորթ բնակչության թվաքանակն սկսել է աճել^[90]։

2000 թվականի մարդահամարը ցույց է տվել, որ Վաշինգտոնի բնակիչներից մոտ 33.000 մարդ հոմոսեքսուալ է կամ բիսեքսուալ. այդ ցուցանիշը կազմում է քաղաքի չափահաս բնակչության 8.1 %-ը^[91]։ 2012 թվականի մարդահամարի տվյալներով այդ ցուցանիշը հասել է 10 %-ի^[92]։ Այդ թվաքանակի աճը կարելի է բացատրել Վաշինգտոնի լիբերալ քաղաքական տրամադրությամբ, որտեղ միասեռ ամուսնությունները հաստատող օրինագիծն ընդունվել է 2009 թվականին քաղաքապետի կողմից^[92][93]։

2010 թվականի մարդահամարի տվյալներով Վաշինգտոնի բնակչությունը 601.657 մարդ է։ Վերջին տարիներին նկատվում է բնակչության թվաքանակի աճ. 2000 թվականի մարդահամարի տվյալներով քաղաքն ուներ 572.059 բնակիչ^[94]։ Աշխատանքային շաբաթվա ընթացքում բնակիչների թիվն աճում է մոտ միլիոնով արվարձաններից մարդկանց ներհոսքի հաշվին^[95]։ Վաշինգտոնի ագլոմերացիան` ավելի քան 5 միլիոն բնակչով, հարակից Մերիլենդի և Վիրջինիայի շրջանների հետ երկրում ութերորդն է իր թվաքանակով։ Եթե հաշվենք նաև Բալթիմորի ագլոմերացիան, ապա բնակչության թիվը կկազմի 8 միլիոն, ինչի շնորհիվ այն չորրորդը կլինի երկրում այդ ցուցանիշով^[96]։

2007 թվականի մարդահամարը ցույց է տվել, որ մայրաքաղաքի բնակչության մոտ մեկ երրորդը գործնականում անգրագետ է։ Դա մասամբ պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ ներգաղթյալները (մոտ 74.000 մարդ) վատ գիտեն անգլերեն^[97][98]։ Քաղաքի բնակչության 85.16 %-ը խոսում է անգլերեն, 8.78 %-ը` իսպաներեն և 1.35 %-ը` ֆրանսերեն^[99]։ Չնայած գործնական անգրագիտության բարձր ցուցանիշին` բնակիչների մոտ 46 %-ն ունի աստիճան, որը ստացել է քոլեջում չորսամյա ուսումնառությունից հետո^[100]։

Համաձայն ԱՄՆ-ի մարդահամարի գրասենյակի` 2010 թվականի տվյալների` քաղաքում բնակվում էին 50.7 % աֆրոամերիկացիներ, 38.5 %` սպիտակամորթներ, 3.5 %` ասիացիներ և 0.3 % բնիկ ամերիկացիներ։ Այլ ռասաների ներկայացուցիչները կազմել են 4.1 %, իսկ խառնածինները` 2.9 %: Լատինական Ամերիկայից ներգաղթածների թիվը կազմել է 9.1 %^[101]:

Հանցագործություն

Վաշինգտոնի ոստիկանական բաժանմունքի ավտոմեքենա

Հանցագործությունը Վաշինգտոնում կենտրոնացված է այն շրջաններում, որոնք աչքի են ընկնում չքավորությամբ, թմրանյութերի չարաշահումով։ 2010 թվականին կատարված հետազոտությունները ցույց են տվել, որ քաղաքի թաղամասերի 5 %-ին բաժին է ընկնում շրջանի հանցագործության մեկ քառորդ մասը^[102]։ Վաշինգտոնի առավել բարեկեցիկ հյուսիս-արևմտյան թաղամասերը, որպես կանոն, անվտանգ են, իսկ բռնություններ ու հանցագործություններ ավելի շատ կատարվում են առավել աղքատ թաղամասերում, որոնք կենտրոնացված են քաղաքի արևելյան հատվածում։ Քաղաքի մոտ 60.000 բնակիչ նախկին դատապարտյալներ են^[103]։

Վաշինգտոնը հաճախ է հիշատակվում որպես 1990-ական թվականների սկզբի ԱՄՆ-ի «սպանությունների մայրաքաղաք»^[104]։ Սպանությունների քանակն իր առավելագույն ցուցանիշին է հասել 1991 թվականին՝ տարեկան 479, սակայն աստիճանաբար այս ցուցանիշը սկսել է նվազել^[105]։ 2012 թվականին տարեկան սպանությունների թիվը հասել է 88-ի, ինչը ամենացածր ցուցանիշն է` սկսած 1961 թվականից<sup>[106]</sup>։ Սպանությունների թիվն այդ ժամանակից ի վեր աճել է մինչև պատմական այդ նվազագույնը, չնայած այն մոտ է մնում 2000-ական թվականների կեսերի տեմպերին<sup>[107]</sup>։ 2016 թվականին մայրաքաղաքի ոստիկանական բաժանմունքը գրանցել է 135 սպանություն, ինչը 53 %-ով ավելի է, քան 2012 թվականի ցուցանիշը, սակայն 17 %-ով քիչ, քան 2015 թվականի ցուցանիշը<sup>[108]</sup>։ Մի շարք թաղամասեր (Columbia Heights և Logan Circle) առավել ապահով են դարձել, սակայն գողությունների ու հափշտակությունների ցուցանիշն այդ թաղամասերում բարձր է` պայմանավորված գիշերային կյանքի ակտիվությամբ և հարուստ բնակիչների մեծ թվաքանակով^[109]։ Համենայն դեպս, հանցագործությունների ընդհանուր թվաքանակը գրեթե կիսով չափ կրճատվել է 1990-ական թվականներին գրանցված առավելագույն ցուցանիշների համեմատությամբ^[110]։

2008 թվականի հունիսի 26-ին ԱՄՆ-ի Գերագույն դատարանը սատարել է հակընդդեմ դատը։ Երկու դատարանն էլ հանգել են այն տեսակետին, որ զենքի արգելքը հակասում է ԱՄՆ-ի Սահմանադրության երկրորդ բարեփոխմանը^[111]։ Սակայն դատարանի որոշումը չի նշանակել զենքի վերահսկումից հրաժարումը. օրենքները, որոնք պահանջում են զենքի գրանցում, մնում են ուժի մեջ ճիշտ այնպես, ինչպես քաղաքի վրա հարձակման արգելքը^[112]։ Ի լրումն շրջանային ոստիկանական բաժանմունքի` դաշնային իրավապաշտպան մարմինները քաղաքում ունեն իրավասություն. դա առավել նկատելի է 1791 թվականին հիմնադրված պարկում։

Տնտեսություն

ԱՄՆ-ի փոստային ծառայության շտաբ-բնակարանը

Վաշինգտոնի տնտեսությունն առաջին հերթին բնորոշվում է քաղաքական կառավարման ոլորտում զբաղվածությամբ, ինչպես նաև ծառայությունների մատուցմամբ։ Մեծ տոկոս է կազմում քաղաքի բնակչության այն մասը, որն աշխատում է կառավարման համակարգում, այսինքն` հանդիսանում է դաշնային աշխատող։ Նրանց տոկոսը տարեցտարի փոփոխվում է. դա պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ կառավարությունը երբեմն կրճատում, երբեմն էլ ավելացնում է աշխատատեղերը։ 2007 թվականի հունվարին դաշնային ծառայողների թիվը կազմում էր ամբողջ բնակչության 14 %-ը, 2008 թվականին դաշնային կառավարությունը այդ թիվն ավելացրել է` հասցնելով 27 %-ի, քանի որ տրամադրել է լրացուցիչ աշխատատեղեր^[113][114]։ Քաղաքի ՀՆԱ-ն 2008 թվականին կազմել է 97.2 միլիարդ դոլար. այս ցուցանիշով շրջանը 35-րդն է ամերիկյան 50 նահանգների մեջ^[115]։

Շատ կազմակերպություններ, ֆիրմաներ, անկախ կազմակերպություններ, ոչ առևտրային կազմակերպություններ, պրոֆմիություններ, առևտրային խմբեր իրենց շտաբ-գրասենյակներն ունեն Վաշինգտոնում կամ նրա մերձակայքում դաշնային կառավարությանն ավելի մոտ լինելու նպատակով` զբաղվելով իրենց հետաքրքրությունների լոբբինգով^[116]։

2010 թվականի հունվարին Վաշինգտոնի ագլոմերացիայում գործազրկության տոկոսը կազմել է 6.9 %. դա երկրորդ արդյունքն է ամերիկյան բոլոր առավել մեծ 49 ագլոմերացիաներում^[117]։ Անմիջապես Վաշինգտոնում այդ ցուցանիշը կազմում էր 12 %^[118]։

Քաղաքում առկա են արդյունաբերության ճյուղեր, որոնք սերտորեն առնչվում են դաշնային կառավարման հետ. դա առաջին հերթին վերաբերում է կրթությանը, ֆինանսներին, պետական քաղաքականությանն ու գիտական հետազոտություններին։ Իրենց եկամուտների ցուցանիշով աշխարհի խոշորագույն 500 ընկերություններից (ըստ Fortune ամսագրի) երկուսը գտնվում են Վաշինգտոնում։ Դրանք են ԱՄՆ-ի փոստային ծառայությունը (68 միլիարդ դոլար շրջանառությամբ զբաղեցնում է 92-րդ տեղը) և «Fannie Mae» գործակալությունը (29 միլիարդ դոլար շրջանառությամբ զբաղեցնում է 270-րդ տեղը)^[119]։ Քաղաքում քիչ են արդյունաբերական ձեռնարկությունները։ Այս ոլորտը գլխավորապես ներկայացված է սպառողական ապրանքների արտադրությամբ, ինչպես նաև տպագրությամբ. այստեղ են գտնվում մեծ թվով տպագրական ընկերություններ, կառավարական տպագրություններ։ Լավ զարգացած է հյուրանոցային բիզնեսը. քաղաքում կա մոտ 130 հյուրանոց^[120]։

Կապիտոլիումի բլրի Արևելյան շուկայում կան կրպակներ, որտեղ վաճառվում են մթերային ապրանքներ և արհեստագործական տարբեր իրեր

Համաձայն 2009 շինարարական ընկերությունների ամփոփիչ եզրակացության` 2009 թվականին անշարժ գույքի ներդրումների ծավալով Վաշինգտոնը առաջինն է` գերազանցելով Լոնդոնին ու Նյու Յորքին^[121]։ Expansion ամսագիրը 2006 թվականին քաղաքը երկրի տասը շրջաններից լավագույնն է համարել առավել բարեհաջող գործարար մթնոլորտի և տնտեսական աճի ցուցանիշներով^[122]։ Վաշինգտոնը ԱՄՆ-ի քաղաքների թվում երրորդն է Նյու Յորքից և Չիկագոյից հետո առևտրային ընկերութունների գրասենյակների թվով^[123]։ 2008 թվականին, չնայած ազգային տնտեսական ճգնաժամին և բնակարանների գների անկմանը, քաղաքը երկրորդ տեղն է զբաղեցրել անշարժ գույքի ամերիկյան երկարաժամկետ շուկայի ցանկում, որ հրապարակել է Forbes ամսագիրը^[124]։

2006 թվականին մեկ շնչին բաժին ընկնող եկամուտը կազմել է 55.755 դոլար. դա ավելի բարձր է, քան ԱՄՆ-ի ցանկացած նահանգում^[125]։ Սակայն 2005 թվականի տվյալներով քաղաքի բնակիչների 19 %-ը ապրուստի համար անհրաժեշտ նվազագույն մակարդակից ցածր մակարդակով են ապրում. այս ցուցանիշով Վաշինգտոնը գլխավորում է համապատասխան ցուցակը` զիջելով միայն Միսսիսիպի նահանգին^[126]։

Մշակույթ

Պատմական վայրեր և թանգարաններ

Լինքոլնի հուշահամալիրը, որը 2012 թվականին ունեցել է մոտ 6 միլիոն այցելու

Ազգային ծառուղին բաց ընդարձակ այգի է Վաշինգտոնի կենտրոնում` Լինքոլնի հուշահամալիրի և Կապիտոլիումի միջև։ Հաշվի առնելով նրա հայտնի լինելու հանգամանքը` ծառուղին հաճախ դառնում է քաղաքական բողոքների, համերգների, փառատոների ու տոնական արարողությունների անցկացման վայր։ Վաշինգտոնի և Ջեֆերսոնի հուշարձանները գտնվում են ծառուղու կենտրոնում` Սպիտակ տնից հարավ։ Այստեղ` Լինքոլնի հուշարձանից արևելք, գտնվում են նաև Երկրորդ աշխարհամարտին նվիրված ազգային համալիրը և Կորեայի ու Վիետնամի պատերազմի վետերանների պատվին կառուցված հուշահամալիրները։

Ազգային ծառուղուց հարավ շատրվանն է (Tidal Basin), որի շուրջը ճապոնական սակուրաների շարք է. դա ճապոնացի ժողովրդի նվերն է։ Շատրվանի մոտ են գտնվում Ֆրանկլինի, Ռուզվելտի, Ջորջ Մեյսոնի, Ջեֆերսոնի, Մարտին Լյութեր Քինգի հուշահամալիրները^[127]։

Ազգային արխիվում պահպանվում են հազարավոր փաստաթղթեր, որոնք առնչվում են ամերիկյան պատմության կարևորագույն էջերին, այդ թվում Անկախության հռչակագիրը, ԱՄՆ-ի Սահմանադրությունն ու օրենսգիրքը։ Կապիտոլիումի բլրի երեք շինություններում տեղակայված է Կոնգրեսի գրադարանը, որի հավաքածուն կազմում է մոտ 147 միլիոն գիրք, ձեռագիր և այլ նյութեր^[128]։ ԱՄՆ-ի Գերագույն դատարանի շենքը կառուցվել է 1935 թվականին, իսկ մինչ այդ դատարանն իր նիստերն էր անցկացնում Կապիտոլիումի հին պալատում^[129]։

Սմիթսոնյան ինստիտուտը ղեկավարում է 19 թանգարան և Ազգային կենդանաբանական այգին

Սմիթսոնյան ինստիտուտը միավորում է 19 թանգարան և Ազգային կենդանաբանական այգին, որոնք անվճար են հասարակության համար։ Սմիթսոնյան ինստիտուտը կրթական ֆոնդ է, որ հաստատվել է Կոնգրեսի կողմից 1846 թվականին։ Այն վերահսկում է Վաշինգտոնի շրջանի պետական թանգարանների ու պատկերասրահների մեծ մասը, որոնց հավաքածուները հասանելի են հանրությանը^[130]։ 2013 թվականին Սմիթսոնյան շրջանում ընդհանուր առմամբ գրանցվել է 30 միլիոն այցելություն։ Ամենից շատ այցելուներ ունեցող թանգարանը Բնական գիտությունների ազգային թանգարանն է Ազգային ծառուղում։ Ազգային ծառուղում գտնվում են ինստիտուտի այլ թանգարաններ ևս` Ավիացիայի ու տիեզերագիտության ազգային թանգարանը, Աֆրիկյան արվեստի, Ամերիկյան պատմության, Ամերիկյան հնդկացիների ազգային թանգարանները, Սակլիրի ու Ֆրիրի պատկերասրահները, որոնք կենտրոնացած են ասիական արվեստի ու մշակույթի շուրջ, Հիրշհորնի թանգարանը, Քանդակների այգին, Արվեստի ու արդյունաբերության շենքը (հայտնի է նաև «Ամրոց» անունով), որը հաստատության շտաբ-բնակարանն է։ Սմիթսոնյան ամերիկյան գեղարվեստական թանգարանը և Ազգային պատկերասրահը գտնվում են Հին պատենտի գրասենյակում, որը տեղակայված է Վաշինգտոնի Չինական թաղամասի մոտ^[131]։ Ռենվիկի պատկերասրահը պաշտոնապես մտնում է Սմիթսոնյան ամերիկյան գեղարվեստական թանգարանների մեջ, բայց գործում է Սպիտակ տան հարևանությամբ գտնվող առանձին շենքում։ Սմիթսոնյան թանգարանների մեջ են ներառված նաև Ազգային փոստային թանգարանը Դաշնության կայարանի մոտ, Անակուսիա համայնքի թանգարանը Վաշինգտոնի հարավ-արևելյան մասում և Վուդլի պարկում գտնվող Ազգային կենդանաբանական այգին^[132]։

Արվեստի ազգային պատկերասրահը գտնվում է Ազգային ծառուղում` Կապիտոլիումից ոչ հեռու, և ներկայացնում է ամերիկյան ու եվրոպական արվեստի ստեղծագործություններ։ Պատկերասրահն ու նրա հավաքածուն պատկանում են ԱՄՆ-ին, սակայն Սմիթսոնյան ինստիտուտի մաս չեն կազմում^[133]։ Ազգային շինարարական թանգարանը, որը զբաղեցնում է նախկին դատական հրապարակի շենքը, կառուցվել է քաղաքի նախագծման դիզայնով^[134]։

Կոլումբիա շրջանում բազմաթիվ մասնավոր գեղարվեստական թանգարաններ կան, որոնք ունեն խոշոր հավաքածուներ։ Այդպիսին է, օրինակ, Կանացի արվեստի ազգային թանգարանը, Կորկորան պատկերասրահը, որը Վաշինգտոնի մասնավոր խոշորագույն թանգարանն է, Ֆիլիպսի հավաքածուն (անգլ.՝ The Phillips Collection) Դյուպոնի շրջանում, որը ԱՄՆ-ի առաջին գեղարվեստական թանգարանն է^[135]։ Վաշինգտոնի մասնավոր այլ թանգարաններից են Լրագրության ու նորությունների թանգարանը, O Street, Աշխարհագրական ընկերության ազգային թանգարանը, Հոլոքոստի հուշաթանգարանը Ազգային ծառուղու հարևանությամբ, որ ներկայացնում է Հոլոքոստի հետ կապված վավերագրություն, ցուցանմուշներ^[136]։

Արվեստ

Ջոն Քենեդու անվան կատարողական կենտրոնը Պոտոմակ գետի ափին

Վաշինգտոն ԿՇ-ն արվեստի ազգային կենտրոն է։ Ջոն Քենեդու անվան կատարողական արվեստի կենտրոնը Ազգային սիմֆոնիկ նվագախմբի, Ազգային օպերայի ու Վաշինգտոնի բալետի գործունեության հարազատ վայրն է։ Քենեդու կոչումների կենտրոնը ԱՄՆ-ի մշակութային կյանքի մի մասն է^[137]։ Ֆորդի պատմական թատրոնը, որը ԱՄՆ-ի նախագահ Աբրահամ Լինքոլնի սպանության վայրն է, շարունակում է իր գործունեությունը որպես թատերական միջավայր^[138]։

Կապիտոլիումի բլրի մերձակա ծովային զորանոցներում է հաստատվել ԱՄՆ-ի ծովային ուժերի նվագախումբը, որը հիմնադրվել է 1798 թվականին. այն երկրի երաժշտական ամենահին արհեստավարժ կազմակերպությունն է։

Ամերիկյան մարշերի հեղինակ, կոմպոզիտոր Ջոն Ֆիլիպ Սոուզան գլխավորել է նվագախումբը 1880-1892 թվականներին^[139]։ ԱՄՆ-ի` 1925 թվականին հիմնադրված ռազմածովային նվագախմբի շտաբ-գրասենյակը գտնվում է Վաշինգտոնի ռազմածովային պալատում. այն ելույթ է ունենում քաղաքի տարածքում կազմակերպվող պաշտոնական միջոցառումներում և հասարակական համերգներում^[140]։

Վաշինգտոնն ունի խիստ տեղային թատերական ավանդույթ, որը ձևավորվել է 1950 թվականին և զարգացման միտումներ ունի։ Շարժման մեջ են մտնում թատերական այնպիսի խմբեր, ինչպիսիք են Շեքսպիրյան թատերական ընկերությունը (անգլ.՝ Shakespeare Theatre Company), Թատերական ստուդիան (անգլ.՝ Studio Theatre), Woolly Mammoth Theatre Company թատերական ընկերությունը^[141]։ Arena Stage-ը 2010 թվականին բացել է նոր վերանորոգված տարածք ափամերձ շրջանում։ Իսպանական GALA թատրոնը, որ ներկայումս տեղակայված է Կոլումբիա շրջանի բարձունքների վրա գտնվող Տիոլի պատմական թատրոնում, հիմնադրվել է 1976 թվականին և հանդիսանում է կատարողական արվեստի ազգային կենտրոն^[142][143]։

Դաք Էլինգտոնի ֆրեսկոն U Street փողոցում

U Street-ի միջանցքը Վաշինգտոնի հյուսիսարևմտյան հատվածում հայտնի է «Վաշինգտոնյան սև Բրոդվեյ» անունով։ Այստեղ են գտնվում մշակութային մի շարք կազմակերպություններ` Հովարդ թատրոնը, Բոհեմական պանդոկ ջազ ակումբը և Լինքոլնի թատրոնը, որոնք աչքի են ընկել երաժշտական այնպիսի լեգենդների ելույթներով, ինչպիսիք են Դաք Էլինգտոնը, Ջոն Կոլտրանեն, Մայլս Դևիսը^[144]։ Վաշինգտոնն ունի իր երաժշտական սեփական ժանրը, որ կոչվում է գո-գո. այն ներկայացնում է փոստ-ֆանկ ոճը, հարվածային ռիթմն ու բյլուզը, որ հանրահռչակվել է 1970-ական թվականների վերջերին D.C. խմբի առաջնորդ Չակ Բրաունի կողմից^[145]։

Կոլումբիա շրջանը հնդկացիական մշակույթի, երաժշտության կարևոր կենտրոն է ԱՄՆ-ում։ Dischord Records լեյբլը, որ ստեղծել է Յան ՄաքՔեյը, ամենակարևոր անկախ լեյբլներից էր 1980-ական թվականների պանկ և 1990-ական թվականների ռոք ոճերում^[146]։ Ժամանակակից այլընտրանքային և հնդկացիական երաժշտությունը ներկայացվում է Սև կատու և 9:30 Club ակումբներում, որոնք հայտնի են U Street-ի շրջանում^[147]։

Սպորտ

Capital One Arena մրցադաշտը Չինական թաղամասում

Վաշինգտոնը ԱՄՆ-ի 13 քաղաքներից մեկն է, որն արհեստավարժ թիմեր ունի կանանց ու տղամարդկանց հիմնական չորս մարզաձևերում։ Washington Wizards (Հոկեյի ազգային լիգա), Washington Capitals (Հոկեյի ազգային լիգա), Washington Mystics (Կանանց բասկետբոլի ազգային միավորում) թիմերը հանդես են գալիս Մայրաքաղաքի առաջին մրցասպարեզում (անգլ.՝ Capital One Arena), որը գտնվում է Չինական թաղամասում։ Ազգային պարկը, որը բացվել է 2008 թվականին, Washington Nationals (Բեյսբոլի գլխավոր լիգա) ակումբի հարազատ մրցասպարեզն է։ D.C. United (Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա) թիմը հանդես է գալիս Ռոբերտ Քենեդու անվան RFK մարզադաշտում։ Washington Redskins (Ազգային ֆուտբոլի լիգա) խաղում է Ֆեդեքս ֆիլդ մարզադաշտում, որը գտնվում է Լանդովերի մոտ` Մերիլենդում։

Կոլումբիա շրջանի ներկայիս թիմերն ընդհանուր առմամբ հաղթել են ազգային արհեստավարժ չեմպիոնատների տասը առաջնություններում, այդ թվում հինգ առաջնությունում հաղթող է ճանաչվել Washington Redskins թիմը, չորս անգամ` D.C. United թիմը և մեկ անգամ` Washington Wizards (հետագայում` Washington Bullets) թիմը^{[148][149][150]}։

Արհեստավարժ և կիսաարհեստավարժ մյուս թիմերից են` Washington Kastles (թենիսի առաջնություն), Washington D.C. Slayers (ԱՄՆ-ի ռեգբիի լիգա), Baltimore Washington Eagles (ԱՄՆ-ի ավստրալիական ֆուտբոլի լիգա), D.C. Divas (Կանանց ֆուտբոլի լիգայի առաջնություն), Potomac Athletic Club RFC (Ռեգբիի սուպերառաջնություն)։

Վիլյամ Ֆիցջերալդի անվան թենիսի կենտրոնում կազմակերպվում է քաղաքի բաց առաջնությունը։ Վաշինգտոնում կազմակերպվում է ամենամյա երկու խոշոր մարաթոնյան վազք` Ծովային զորամիավորումների մարաթոնը, որն անցկացվում է ամեն աշուն, և ԱՄՆ-ի ռոքն ռոլ մարաթոնը, որը կազմակերպվում է գարնանը։ Ծովային զորամիավորումների մարաթոնն առաջին անգամ կազմակերպվել է 1976 թվականին և երբեմն կոչվում է «Ժողովրդական մարաթոն», քանի որ այն ամենամեծ մարաթոնն է, որը մրցանակային գումար չի տրամադրում հաղթողներին^[151]։

Ուսանողական սպորտաձևերի ազգային ասոցիացիայի առաջին դիվիզիոնի թիմերը` American Eagles, George Washington Colonials, Georgetown Hoyas և Howard Bison and Lady Bison, մեծ ընդունելության են արժանանում։ Բասկետբոլի տղամարդկանց Georgetown Hoyas թիմը մեծ ճանաչում ունի և հանդես է գալիս Մայրաքաղաքի առաջին մրցասպարեզում (անգլ.՝ Capital One Arena): 2008-2012 թվականներին շրջանում կազմակերպվել է ամենամյա մրցաշար ֆուտբոլից քոլեջների միջև RFK մրցադաշտում և կոչվել է Military Bowl<sup>[152]</sup>: Վաշինգտոն ԿՇ-ում է անցկացվում շրջանային մարզական մեծ միջոցառումներից մեկը` Comcast SportsNet (CSN):

Լրատվություն

Washington's Newspaper թերթի խմբագրությունը Փենսիլվանիայի պողոտայում, 1874

Վաշինգտոն ԿՇ-ն ազգային ու միջազգային ԶԼՄ-ների նշանավոր կենտրոն է։ 1877 թվականին հիմնադրված Վաշինգտոն Փոստ թերթն ամենահին և ամենաընթերցվող տեղական օրաթերթն է Վաշինգտոնում^[153]։ Դա հավանաբար առավել նկատելի է ազգային ու միջազգային քաղաքականությունը, մասնավորապես Ուոթերգեյթյան սկանդալը լուսաբանելիս^[154]։ «Փոստը», ինչպես այն անվանում են լայն զանգվածները, 2011 թվականին ընթերցողների թվաքանակի մեծությամբ վեցերորդն է եղել երկրում բոլոր համանման թերթերի մեջ^[155]։ «Վաշինգտոն Փոստ» ընկերությունը հրապարակում է նաև «Էքսպրես» անվճար օրաթերթը, որտեղ ներկայացվում են իրադարձություններ, սպորտային և ժամանցային նյութեր, ինչպես նաև իսպանալեզու «El Tiempo Latino» թերթը։

The Washington Times թերթը կարևորությամբ երկրորդն է և աչքի է ընկնում քաղաքականության մասին իր ազդեցիկ հոդվածներով^[156]։ Այլընտրանքային Washington City Paper նույնպես մեծ լսարան ունի Վաշինգտոնի շրջանում^[157][158]։

Համայնքային ու մասնագիտական նշանակության մամուլում ուշադրության են արժանանում մշակութային, դրացիական հարցերը։ Դրանցից են` Washington Blade, Metro Weekly, որոնք լուսաբանում են ԼԳԲՏ-ի հետաքրքրություններ, Washington Informer, The Washington Afro American, որոնցում լուսաբանվում են հասարակության սևամորթ շերտի հետաքրքրությունները ներկայացնող թեմաներ, և դրացիական հարաբերությունները լուսաբանող The Current Newspapers: Congressional Quarterly, The Hill, Politico and Roll Call թերթերը բացառապես մեկնաբանում են Կոնգրեսին ու դաշնային իշխանությունների գործունեությանը վերաբերող թեմաներ։ Վաշինգտոնյան այլ թերթերից են` National Geographic, The Washington Examiner, The New Republic և Washington Monthly:

Վաշինգտոն մայրաքաղաքի շրջանը հեռուստատեսային լրատվության դաշտում իններորդն է, որ ներառում է երկու միլիոն տուն` բնակչության մոտ 2 %-ը<sup>[159]</sup>։ Որոշ հեռուստաընկերություններ և կաբելային հեռուստաալիքներ տեղակայված են այս շրջանում։ Դրանցից են` C-SPAN, Black Entertainment Television (BET), Radio One, the National Geographic Channel, Smithsonian Networks, National Public Radio (NPR), Travel Channel (Մերիլենդ), Discovery Communications (Մերիլենդ, Սիլվեր Սփրինգ) և the Public Broadcasting Service (PBS) (Վիրջինիա, Արլինգտոն)։ Կապիտոլիումից ոչ հեռու` Վաշինգտոնի հարավ-արևմտյան մասում են գտնվում «Ամերիկայի ձայնի» շտաբ-բնակարանը, ԱՄՆ կառավարության միջազգային տեղեկատվական ծառայությունը^[160]։

Կառավարում և քաղաքականություն

Քաղաքականություն

Ջոն Ուիլսոնի շենքը, որը Վաշինգտոնի քաղաքային խորհրդի ու քաղաքապետի նստավայրն է

ԱՄՆ-ի Սահմանադրության առաջին մասի ութերորդ բաժինը սահմանում է, որ ԱՄՆ-ի Կոնգրեսը «բացառիկ իրավասություն» ունի քաղաքի նկատմամբ։ Շրջանը չի ունեցել ընտրված ինքնակառավարման մարմիններ մինչև 1973 թվականի օրենքի ընդունումը։ Օրենքը Կոնգրեսի որոշակի լիազորությունները փոխանցել է քաղաքապետին, որի պաշտոնակատարը ներկայումս Մերիել Բոուզերն է, և Կոլումբիա շրջանի խորհրդի 13 անդամներին։ Սակայն Կոնգրեսը պահպանում է օրենքները վերանայելու ու դրանք փոփոխելու իր իրավունքը^[161]։

Քաղաքի ութ լիազորներից յուրաքանչյուրն ընտրվում է խորհրդի և շրջանի անդամների կողմից։ Խորհրդի քարտուղարը ընտրվում է ձայների մեծամասնությամբ^[162]։ Կան 37 Խորհրդակցական դրացիական հանձնաժողովներ (անգլ.՝ Advisory Neighborhood Commissions, կրճատ` ANCs), որոնք ընտրվում են տարածքային ոչ մեծ շրջանների կողմից։ Հանձնաժողովները կարող են խորհրդատվություն տալ բոլոր հարցերով, որոնք վերաբերում են բնակիչներին, իսկ կառավարական հաստատությունները ուշադիր վերահսկում են նրանց խորհուրդները<sup>[163]</sup>։ Կոլումբիա շրջանի գլխավոր դատախազը (ներկայումս` Կարլ Ռասին) ընտրվում է չորսամյա ժամկետով^[164]։

Վաշինգտոնը հետևում է դաշնային բոլոր տոներին և ապրիլի 16-ին նշում Ազատագրման օրը, որը խորհրդանշում է շրջանում ստրկության ավարտը։ Վաշինգտոնի դրոշն ընդունվել է 1938 թվականին։ Այն Ջորջ Վաշինգտոնի գերբի ինքնատիպ տարբերակն է^[165]։

Բյուջե

Քաղաքապետն ու խորհուրդը հաստատում են տեղական բյուջեն ու հարկաչափերը, որոնք հաստատվում են Կոնգրեսի կողմից։ Կառավարական հաշվետվական ընկերության և այլ վերլուծաբանների տվյալներով գույքի` բարձր տոկոսադրույքով հարկաչափերը, մերձքաղաքային հարկերի արգելքը Կոնգրեսում կազմում են տարեկան 470 միլիոնից 1 միլիարդ ԱՄՆ դոլար։ Կոնգրեսը սովորաբար տրամադրում է լրացուցիչ միջոցներ դաշնային ծրագրերով, ինչպիսին, օրինակ, Մեդիքեյդն է, և արդարադատության տեղական համակարգին, սակայն վերլուծաբանները պնդում են, որ հատկացումները ոչ ամբողջությամբ են լրացնում դիսբալանսը^[166][167]։

Քաղաքի տեղական ինքնակառավարումը, հատկապես Մերիոն Բարիի քաղաքապետ եղած տարիներին, քննադատության է ենթարկվել անխելամիտ տնտեսվարման և միջոցների վատնման մեղադրանքով^[168]։ Նրա կառավարման ժամանակ` 1989 թվականին, «The Washington Monthly» ամսագիրը պնդում էր, որ շրջանը ԱՄՆ-ի քաղաքային ամենավատ կառավարումն ունի^[169]։ 1995 թվականին՝ Բարիի կառավարման չորրորդ շրջանի սկզբին, Կոնգրեսը ստեղծել է ֆինանսական հանձնաժողով քաղաքային բոլոր ծախսերը վերահսկելու նպատակով^[170]։ Քաղաքապետ Էնթոնի Ուիլյամսը հաղթել է 1998 թվականների ընտրություններում և հետևել քաղաքի բարեկարգմանն ու բյուջեի ավելացմանը։ Շրջանն իր ֆինանսական ցուցանիշները վերականգնել է 2001 թվականին, որից հետո վերահսկող հանձանաժողովի գործունեությունը դադարեցվել է^[171]։

Ձայնի իրավունքի քննարկման հարցեր

ԱՄՆ-ի Կոնգրեսը բարձրագույն իրավասություն ունի Կոլումբիա շրջանի նկատմամբ:

ԱՄՆ-ի Կոնգրեսը բարձրագույն հեղինակություն ունի շրջանի հանդեպ։ Վաշինգտոն ԿՇ-ն առանձին նահանգ չէ և հետևաբար Կոնգրեսում ներկայացուցչություն չունի։ Ներկայումս Վաշինգտոնի ներկայացուցիչը Կոնգրեսում Էլեանոր Հոլմս Նորթոնն է, ով մասնակցում է կոմիտեների աշխատանքին, քննարկումների և օրենսդրական աշխատանքներին, բայց առանց ձայնի իրավունքի։ Վաշինգտոնի շրջանը չունի պաշտոնական ներկայացուցչություն ԱՄՆ-ի Սենատում։ Ի տարբերություն Վաշինգտոնի` ԱՄՆ-ի ենթակայության տակ գտնվող այլ վայրերում, ինչպիսիք են Պուերտո Ռիկոն և Գուամը, որոնք նույնպես ունեն ներկայացուցիչներ` առանց ձայնի իրավունքի, տարածվում են դաշնային բոլոր հարկերը^[172]։ 2012 ֆինանսական տարեթվին Վաշինգտոն ԿՇ-ն 20.7 միլիարդ դոլար մուծում է կատարել դաշնային հարկերի ձևով, որն ավելին է, քան 19 նահանգներից հավաքված դաշնային հարկերը բնակչության մեկ շնչի հաշվով^[173]։

2005 թվականի հարցումները ցույց են տվել, որ ամերիկացիների 78 %-ը չի իմացել, որ Վաշինգտոնն ավելի քիչ ներկայացուցիչներ ունի, քան 50 նահանգները^[174]։ «Հարկադրում առանց կառավարության» ծրագիրը խնդիրն իրազեկելու նպատակ է հետապնդում^[175]։ Կան տվյալներ, որոնց համաձայն խրախուսվում է շրջանի` ձայնի իրավունք ունենալը։ Տարբեր հարցումներ ցույց են տալիս, որ ամերիկացիների 82 %-ը կարծում է, որ մայրաքաղաքի շրջանը պետք է ձայնի իրավունք ունենա Կոնգրեսում<sup>[176]</sup>։ Չնայած հասարակության աջակցությանը` շրջանի քվեարկման իրավունք ունենալու փորձերը հաջողությամբ չեն պսակվել։

Ձայնի իրավունք ունենալու հակառակորդները ենթադրում են, որ ԱՄՆ-ի հիմնադիր հայրերը երբեք չեն նախատեսել Կոլումբիա շրջանի` Կոնգրեսում ձայնի իրավունք ստանալը` սկսած Սահմանադրության հաստատումից։ Հակառակորդները կարծում են, որ ձայնի իրավունք ստանալով` քաղաքը կարող է առանձնանալ, իսկ պետականությունը կարող է անարդար գործել։

Քույր քաղաքներ

Վաշինգտոն ԿՇ-ն պաշտոնապես համագործակցում է 15 քաղաքների հետ։

•  Ադիս Աբեբա, Եթովպիա (դեկտեմբերի 11, 2013)^[177][178]
•  Աթենք, Հունաստան (մարտի 27, 2000)^[177][179]
•  Անկարա, Թուրքիա (հոկտեմբեր 2011)^[177][180]
•  Աքրա, Գանա (մայիսի 8, 2006)^[177][181]
•  Բանգկոկ, Թաիլանդ (փետրվարի 19, 1962)^[177]
•  Բրազիլիա, Բրազիլիա (մարտի 15, 2013)^[177][182]
•  Բրյուսել, Բելգիա (1985)^{[177][183][184]}
•  Դակար, Սենեգալ (1980)^[177]
•  Հռոմ, Իտալիա (հունիսի 7, 2011)^[177]
•  Պեկին, Չինաստան (մայիսի 15, 1984)^[177][185]
•  Պրետորիա, ՀԱՀ (հունիսի 28, 2002)^[177]
•  Սան Սալվադոր, Սալվադոր (օգոստոսի 13, 2018)^[177][186]
•  Սանդերլենդ, Միացյալ Թագավորություն (հունիսի 20, 2006)^[177]
•  Սեուլ, Հարավային Կորեա (մարտի 13, 2006)^[177][187]
•  Ցվանե, ՀԱՀ^[188]
•  Փարիզ, Ֆրանսիա (2000)^[177]

Վերոնշյալ քաղաքներից յուրաքանչյուրը ազգային մայրաքաղաք է` բացի Սանդերլենդից, որտեղից եղել է Ջորջ Վաշինգտոնի ընտանիքը։ Փարիզն ու Հռոմը պաշտոնապես ճանաչված են գործընկեր քաղաքներ իրենց վարած առանձնահատուկ քաղաքականության համար^[189]։

Կրթություն

Հովարդի համալսարանի գրադարանը

Կոլումբիա շրջանում հասարակական հանրակրթական դպրոցները 123-ն են։ Այս դպրոցներում սովորողների քանակը անընդհատ կրճատվել է 2009 թվականից^[190]։ 2010-2011 ուստարում դպրոցական պետական համակարգում ընդգրկված էր 46.191 մարդ^[191]։ Վաշինգտոն ԿՇ-ի հասարակական դպրոցների համակարգը մեկն է առավել մատչելի, սակայն քիչ էֆեկտիվ համակարգերից ինչպես ենթակառուցվածքների, այնպես էլ սովորողների առաջադիմության առումով։ Քաղաքապետ Անդրիան Ֆենտի վարչակարգը արմատական փոփոխություններ է կատարել` փակելով դպրոցներ, հեռացնելով տնօրեններին, փոխելով ուսուցիչներին և ուսումնական ծրագրերը մշակելու համար կիրառելով մասնավոր կրթական ընկերությունների ներուժը։ Հասարակական դպրոցներում եղած խնդիրների պատճառով 2001 թվականից անընդհատ աճում է չարտերային դպրոցների քանակը, որոնց թիվը ներկայումս 52-ն է<sup>[192][193]</sup>։ 2010 թվականի աշնան դրությամբ չարտերային դպրոցներում գրանցված էին 32.000 սովորողներ, ինչը 9 %-ով ավել է նախորդ տարվա ցուցանիշից<sup>[194]</sup>։ Շրջանում գործում է նաև 92 մասնավոր դպրոց, որտեղ 2008 թվականին սովորում էր մոտ 18.000 աշակերտ<sup>[195]</sup>։ Կոլումբիա շրջանի հասարակական գրադարանը ղեկավարում է հարևան 25 շրջանները` ներառյալ Մարտին Լյութեր Քինգի անվան գրադարանը^[196]։

Շրջանի մասնավոր համալսարաններից են Ամերիկյան համալսարանը, Ամերիկայի կաթոլիկ համալսարանը, Գալոդետի համալսարանը, Ջորջ Վաշինգտոնի, Ջորջթաունի, համալսարանները, Ջոն Հոփքինսի անվան հեռանկարային միջազգային հետազոտությունների համալսարանը, Երրորդության համալսարանը։ Արվեստի ու դիզայնի Կորկորանի քոլեջը առաջարկում է մասնագիտական կրթություն արվեստի ոլորտում։ Կոլումբիայի շրջանի համալսարանը (UDC) պետական համալսարան է, որ տալիս է բարձրագույն կրթություն։ Վաշինգտոնի շրջանի բնակիչները իրավունք ունեն 10.000 դոլարի չափով ուսումնական կրթաթոշակ ստանալու` որպես երկրի ցանկացած պետական համալսարանում սովորելու փոխհատուցում^[197]։

Շրջանը հայտնի է իր բժշկական հետազոտական ինստիտուտներով, ինչպիսիք են Վաշինգտոնի հիվանդանոցային կենտրոնը և Մանկան առողջության ազգային կենտրոնը Բետեսդում (Մերիլենդ)։ Բացի այդ` քաղաքում գործում են բժշկական երեք դպրոցներ, բժշկական բաժանմունքներ կան նաև Ջորջ Վաշինգտոնի, Ջորջթաունի և Հովարդի համալսարաններում^[198]։

Ենթակառուցվածքներ

Տրանսպորտ

Վաշինգտոնի մետրոյի Մետրո Սենթեր կայարանը տրանսֆերային ուղի է Կարմիր, Նարնջագույն, Արծաթագույն և Կապույտ գծերի համար

Վաշինգտոն ԿՇ-ն ունի ընդհանուր առմամբ 1.500 մղոն (2.400 կմ) երկարությամբ փողոցներ, պողոտաներ ու զբոսուղիներ^[199]։ 1960-ական թվականներին ԱՄՆ-ի միջնահանգային ավտոմայրուղիների համակարգի` Վաշինգտոնի կենտրոնով անցնելիք նախատեսված հատվածը չի կառուցվել։ Այդ պատճառով երկրի արևելյան ափի հիմնական Interstate 95 (I-95) մայրուղին շրջանցում է շրջանը` ձևավորելով Վաշինգտոն ԿՇ-ն բոլորագծով շրջապատող Բելթվեյ մայրուղին։ Դրա փոխարեն նախատեսված ճանապարհները ծառայել են շրջանի հասարակական տրանսպորտի ենթակառուցվածքի զարգացմանը^[200]։ Միջպետական I-66 և I-395 մայրուղիներն ավարտվում են քաղաքային մուտքի մոտ^[201]։

Մետրոպոլիտենի վաշինգտոնյան կենտրոնը (WMATA) ղեկավարում է Վաշինգտոնի մետրոպոլիտենը, քաղաքի տրանզիտային ճեպընթաց համակարգը և Metrobus-ը։ Երկու համակարգերն էլ սպասարկում են շրջանն ու նրա արվարձանները։ Մետրոն բացվել է 1976 թվականի մարտի 27-ին և 2014 թվականի հուլիսի դրությամբ ունեցել է 91 կայարան և 188 կմ երկարությամբ ուղեգիծ^[202]։ Միջին հաշվով օրական մեկ միլիոն ուղևոր սպասարկելու ցուցանիշով մետրոն երկրորդն է երկրի տրանզիտային համակարգում։ Metrobus-ը օրական սպասարկում է միջին հաշվով 400.000 ուղևորի և երկրի ավտոբուսային համակարգում մեծությամբ հինգերորոդն է^[203]։ Քաղաքում նաև գործում է ավտոբուսների սպասարկման սեփական ցանց, որը կապում է արվարձանները քաղաքի կենտրոնին^[204]։

Գնացքների Union Station կայարան

Union Station կայարանը Վաշինգտոնի մետրոպոլիտենի և մերձքաղաքային գնացքների տրանսպորտային հանգույցն է։ Այն օրական սպասարկում է մոտ 70.000 մարդու։ Այդ ցուցանիշով երկրորդ տեղը երկրում զբաղեցնում է Ամթրաք (անգլ.՝ National Railroad Passenger Corporation, կրճատ` «America» և «track») երկաթուղային ընկերությունը, որը տարեկան սպասարկում է մոտ 4.6 միլիոն ուղևորի։ Մերիլենդի MARC և Վիրջինիայի VRE գծերի գնացքները նույնպես կառավարվում են Union Station-ի կողմից^[205]։ 2011 թվականի բարեփոխումներից հետո Union Station-ը ղեկավարում է ներքաղաքային տրանսպորտային ցանցը^[206]։

Երեք խոշոր օդանավակայաններ են սպասարկում Կոլումբիա շրջանը։ Դրանցից մեկը Ռոնալդ Ռեյգանի անվան ազգային օդանավակայանն է, որը տեղակայված է Պոտոմակ գետի ափի ուղղությամբ Արլինգտոնում և հիմնականում սպասարկում է ներքին չվերթերը։ Միջազգային խոշոր չվերթերը սպասարկվում են Դալեսի միջազգային օդանավակայանից, որը գտնվում է Վիրջինիայում` Ֆերֆաքս և Լոուդուն կոմսություններում, իսկ Բալթիմոր-Վաշինգտոն օդանավակայանը գտնվում է Մերիլենդում` Վաշինգտոնից 42.3 կմ հարավ-արևելք։

2010 թվականի տվյալներով Վաշինգտոնի արվարձանի բնակիչները տարեկան 70 ժամ են կորցնում ճանապարհներին, ինչը հանդիսանում է վատագույն ցուցանիշը երկրում, սակայն միաժամանակ արվարձանային շրջանների բնակիչների 37 %-ը աշխատանքի գնալիս օգտվում է հասարակական տրանսպորտից, ինչը երկրորդ ցուցանիշն է ԱՄՆ-ում^[207]։ 2010 թվականի տվյալներով բնակիչների 12 %-ը աշխատանքի է գնում ոտքով, 6 %-ը` ավտոմեքենայով և 3 %-ը` հեծանվով^[208]։ Walk Score ընկերության անցկացրած հարցումների համաձայն` Վաշինգտոնը ամենաշատ քայլող բնակիչների թվով յոթերորդն է երկրում, որի արվարձաններում ապրող բնակիչների 80 %-ը չունեն կախում մեքենայից^[209]։ 2013 թվականին Վաշինգտոն-Արլինգտոն-Ալեքսանդրիա ուղղության ուղևորների 8 %-ը երթևեկում էր երկաթուղային գնացքներով, ընդ որում դա ամենացածր ութերորդ ցուցանիշն է, որ անձնական մեքենաները փոխարինել են տրանսպորտային այլ միջոցներով^[210]։

Տրանզիտի նախատեսված 32 % ավելացումը մինչև 2030 թվականը պայմանավորված է փողոցային երթևեկության նոր համակարգով, որը միացնելու է քաղաքի թաղամասերը^[211][212]։ Կառուցվածքի բարեփոխումը սկսվում է մետրոյի գծի ավելացմամբ, որը կմիացնի Վաշինգտոնը Դալես օդանավակայանին։ Վաշինգտոն ԿՇ-ն մաս է կազմում մայրաքաղաքի Բայքշեյր ծրագրի, որ մեկնարկել է 2010 թվականին և երկրի ամենամեծ հեծանվային համակարգն է լինելու` 4.351 հեծանվով և ավելի քան 395 հեծանվային կայանով^[213]։ 2012 թվականին մայրաքաղաքի հեծանվային գծերի երկարությունը կազմել է 90 կմ^[214]։

Կոմունալ ծառայություններ

Դալեկարլիայի ջրապահեստարանը մայրաքաղաքը խմելու ջրով ապահովող գլխավոր պահեստարանն է

Ջրամատակարարման և կոյուղու ծառայությունը (WASA) անկախ է Կոլումբիայի շրջանի ղեկավարումից և կազմակերպում է խմելու ջրի պաշարների ապահովումն ու մատակարարումը։ Ծառայությունը գնում է ջուրը Վաշինգտոնի պատմական ջրանցույցից, որը ղեկավարում է Ինժեներական կորպուսը։ Պոտոմակ գետից ստացված ջուրը վերամշակվում ու պահվում է Դալեկարլիայի, Ջորջթաունի ու ՄաքՄիլանի ջրամբարներում։ Ջրանցույցն ընդհանուր առմամբ ապահովում է մոտ 1.1 միլիոն բնակչի խմելու ջուրը Վաշինգտոնում և Վիրջինիայում` ներառյալ Արլինգտոնը, Ֆոլս Չրչը և Ֆերֆաքս շրջանը^[215]։ Կազմակերպությունը զբաղվում է նաև Մերիլենդի և Վիրջինիայի չորս շրջանների 1.6 միլիոն բնակչի հաշվով կեղտաջրերի մաքրմամբ^[216]։

Քաղաքի էլեկտրամատակարարմամբ զբաղվում է Pepco ընկերությունը, որը սպասարկում է մայրաքաղաքի ու Մերիլենդի 793.000 բաժանորդի^[217]։ 1889 թվականի օրենքով արգելվում են էլեկտրականության օդային ցանց անցկացնել քաղաքի պատմական մասով, ինչի արդյունքում էլեկտրականության ու հեռահաղորդակցման բոլոր մալուխները գետնի տակով են ձգվում Վաշինգտոնի կենտրոն, իսկ ազդանշանների կառավարման համակարգերը տեղակայված են փողոցների ծայրամասերում^[218]։ 2013 թվականին փոփոխված ծրագրի համաձայն` էլեկտրահորդման լրացուցիչ 97 կմ գծեր կանցկացվեն ամբողջ շրջանում^[219]։

Շրջանի բնական գազի մատակարարմամբ զբաղվում է Washington Gas ընկերությունը, որը սպասարկում է մոտ մեկ միլիոն մարդու շրջանում ու նրա արվարձաններում։ 1848 թվականին Կոնգրեսի հավանությամբ տեղադրվել են գազային առաջին լույսերը Կապիտոլիումում, Սպիտակ տանը և Փենսիլվանիայի պողոտայում։

Ծանոթագրություններ

1. http://www.americaslibrary.gov/jb/nation/jb_nation_capital_1.html
2. https://www.teamlaw.org/DCOA-1871.pdf
3. Internet Archive — 1996.
4. Gazetteer
5. QuickFacts: Washington city, District of Columbia — United States Census Bureau.
6. MacCord, Howard A. (1957). «Archeology of the Anacostia Valley of Washington, D.C. and Maryland». Journal of Washington Academy of Sciences. 47 (12).
7. McAtee, Waldo Lee (1918). A Sketch of the Natural History of the District of Columbia. H.L. & J.B. McQueen. էջ 5.
8. «Nacotchtank: Encounters With The English». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 15-ին.
9. Downing, Margaret Brent (1918). «The Earliest Proprietors of Capitol Hill». Records of the Columbia Historical Society. 21.
10. Humphrey, Robert L., Mary Elizabeth Chambers (1977). Ancient Washington: American Indian Cultures of the Potomac Valley. George Washington University. էջ 27.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
11. Ecker, Grace Dunlop (1951). A Portrait of Old George Town. The Dietz Press, Inc. էջ 11.
12. Lesko, Kathleen M.; Valerie Babb and Carroll R. Gibbs (1991). Black Georgetown Remembered : A History Of Its Black Community From The Founding Of «The Town of George». Georgetown University Press. էջ 1.
13. Crew, Harvey W.; William Bensing Webb, John Wooldridge (155н892). Centennial History of the City of Washington, D. C. Dayton, Ohio: United Brethren Publishing House. էջ 66.
14. «Constitution of the United States». Национальное управление архивов и документации США. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
15. Madison, James (1996 թ․ ապրիլի 30). «The Federalist No. 43». The Independent Journal. Library of Congress. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 16-ին.
16. Crew, Harvey W.; William Bensing Webb, John Wooldridge (1892). Centennial History of the City of Washington, D. C. Dayton, Ohio: United Brethren Publishing House. էջեր 67–80.
17. Morison, Samuel Eliot (1972). «Washington's First Administration: 1789-1793». The Oxford History of the American People, Vol. 2. Meridian.
18. An ACT for establishing the Temporary and Permanent Seat of the Government of the United States. Library of Congress. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 17-ին.
19. Morison, George C., Jr. (1914). The National Capitol: its architecture, art, and history. J.F. Taylor & Company, New York. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 17-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
20. Steward, John (1898) Early Maps and Surveyors of the City of Washington, D.C, Records of the Columbia Historical Society, Vol. 2 p. 53 in Google Books. Retrieved 2009-09-29.
21. Chapter IV. «Permanent Capital Site Selected», pp. 87-88, 101, in Crew, Harvey W., Webb, William Bensing, Wooldridge, John (1892), Centennial History of the City of Washington, D.C., United Brethren Publishing House, Dayton, Ohio in Google Books
22. «Boundary Stones of Washington, D.C.». BoundaryStones.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
23. «The Senate Moves to Washington». Сенат США. 2006 թ․ փետրվարի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 11-ին.
24. Crew, Harvey W.; William Bensing Webb, John Wooldridge (1892). Centennial History of the City of Washington, D. C. Dayton, Ohio: United Brethren Publishing House. էջ 103.
25. «Saving History: Dolley Madison, the White House, and the War of 1812». White House Historical Association. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
26. «A Brief Construction History of the Capitol». Architect of the Capitol. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
27. Greeley, Horace (1864). The American Conflict: A History of the Great Rebellion in the United States. Chicago: G. & C.W. Sherwood. էջեր 142–144.
28. Richards, Mark David (Spring/Summer 2004). «The Debates over the Retrocession of the District of Columbia, 1801–2004» (PDF). Washington History. Historical Society of Washington, D.C.: 54–82. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
29. «Compromise of 1850». Library of Congress. 2007 թ․ սեպտեմբերի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
30. «DC Celebrates Emancipation Day». D.C. Office of the Secretary. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 2-ին.
31. «Historical Census Statistics on Population Totals By Race, 1790 to 1990» (PDF). Бюро переписи населения США. 2002 թ․ սեպտեմբերի 13. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
32. «"Boss" Shepherd Remakes the City». WETA Public Broadcasting. 2001. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
33. Crew, Harvey W.; William Bensing Webb, John Wooldridge (1892). Centennial History of the City of Washington, D. C. Dayton, Ohio: United Brethren Publishing House. էջ 157.
34. Williamson, Samuel (2008). «Measuring Worth – Relative Value of US Dollars». Institute for the Measurement of Worth. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
35. «WWII: Changes». WETA Public Broadcasting. 2001. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
36. «District of Columbia – Race and Hispanic Origin: 1800 to 1990» (PDF). Бюро переписи населения США. 2002 թ․ սեպտեմբերի 13. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 29-ին.
37. Schwartzman, Paul; Robert E. Pierre (2008 թ․ ապրիլի 6). «From Ruins To Rebirth». The Washington Post. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
38. «District of Columbia Home Rule Act». Government of the District of Columbia. 1999 թ․ փետրվար. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
39. «Walter Washington». WETA Public Broadcasting. 2001. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 217-ին.
40. Janofsky, Michael (1995 թ․ ապրիլի 8). «Congress creates board to oversee Washington, D.C.». The New York Times. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
41. «Сегодня в мире скорбят по погибшим в терактах 11 сентября». РБК. 2006 թ․ սեպտեմբերի 11. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 15-ին. «В результате этого теракта погибли 189 человек, в том числе 125 сотрудников американского Министерства обороны, 59 членов экипажа и пассажиров самолета, а также пятеро террористов.»
42. «Обама выступит возле Пентагона с речью памяти жертв терактов 2001 года». РИА Новости. 2009 թ․ նոյեմբերի 9. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 17-ին.
43. Расстояние измерено с помощью Google Maps
44. «Статистика штатов и округов США» (անգլերեն). Бюро переписи США. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 01-02-2011-ին.
45. "Facts & FAQs". Interstate Commission on the Potomac River Basin. Archived from the original on August 13, 2012. Retrieved March 31, 2012.
46. Ulysses S. Grant III (1950). «Planning the Nation's Capital». Records of the Columbia Historical Society. 50: 43–58. {{cite journal}}: Text "Grant III, Ulysses Simpson" ignored (օգնություն)
47. Heine, Cornelius W. (1953). "The Washington City Canal". Records of the Columbia Historical Society. 53: 1–27. JSTOR 40067664.
48. "C&O Canal National Historic Park: History & Culture". National Park Service. Retrieved July 3, 2008.
49. Dvorak, Petula (April 18, 2008). "D.C.'s Puny Peak Enough to Pump Up 'Highpointers'". Washington Post. pp. B01. Retrieved February 25, 2009.
50. Winegar, Deane (2003). Highroad Guide to the Chesapeake Bay. John F. Blair. p. 5. ISBN 978-0-89587-279-1.
51. "Science In Your State: District of Columbia". United States Geological Survey. July 30, 2007. Retrieved July 7, 2008.
52. Reilly, Mollie (May 12, 2012). "Washington's Myths, Legends, and Tall Tales—Some of Which Are True". Washingtonian. Retrieved August 29, 2011.
53. Kelly, John (April 1, 2012). "Washington Built on a Swamp? Think Again". The Washington Post.
54. "2011 City Park Facts" (PDF). The Trust for Public Land. 2011. Retrieved December 9, 2011.
55. "Comparison of Federally Owned Land with Total Acreage of States" (PDF). Bureau of Land Management. 1999. Retrieved July 19, 2011.
56. "Rock Creek Park". Geology Fieldnotes. National Park Service. Archived from the original on February 4, 2013. Retrieved February 3, 2013.
57. «World Map of the Koppen-Geiger climate classification updated». University of Veterinary Medicine Vienna. 2008 թ․ նոյեմբերի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 1-ին.
58. Хромов С.П., Петросянц М.А. Метеорология и климатология. — Москва: Издательство МГУ, Наука, 2006. — С. 582(513-518). — ISBN 5-211-05207-2
59. «Climatography of the United States No. 20 1971–2000: WASHINGTON REAGAN NATL AP, VA» (PDF). Национальное управление океанических и атмосферных исследований. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 13-ին.
60. Watson, Barbara McNaught (1999 թ․ նոյեմբերի 17). «Washington Area Winters». National Weather Service. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 13-ին.
61. «Average Conditions: Washington DC, USA». BBC Weather. http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT001140. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 13-ին. {{cite web}}: External link in |publisher= (օգնություն)
62. Coleman, Christopher Bush (1920). Indiana Magazine of History. Indiana Historical Society. p. 109.
63. "The L'Enfant and McMillan Plans". National Park Service. Retrieved May 27, 2008.
64. Minta, Anna (2009). Klaus Benesch; Jeffrey L. Meilke; David E. Nye; Miles Orvell, eds. Planning a National Pantheon: Monuments in Washington, D.C. and the Creation of Symbolic Space. Public Space and the Ideology of Place in American Culture. Amsterdam – New York, NY: Rodopi B.V. p. 22. ISBN 978-90-420-2574-5. OCLC 644525117.
65. "Map 1: The L'Enfant Plan for Washington". National Park Service. Retrieved October 27, 2009.
66. Crew, Harvey W.; William Bensing Webb; John Wooldridge (1892). Centennial History of the City of Washington, D. C. Dayton, Ohio: United Brethren Publishing House. pp. 101–3.
67. Schwartzman, Paul (May 2, 2007). "High-Level Debate On Future of D.C". The Washington Post. Retrieved July 1, 2012.
68. "Layout of Washington DC". United States Senate. September 30, 2005. Retrieved July 14, 2008.
69. Laws relating to the permanent system of highways outside of the cities of Washington and Georgetown. Washington, D.C.: Government Printing Office. 1908. p. 3.
70. Birnbaum, Jeffrey H. (June 22, 2005). "The Road to Riches Is Called K Street". The Washington Post. p. A01. Retrieved June 17, 2008.
71. Van Dyne, Larry (February 1, 2008). "Foreign Affairs: DC's Best Embassies". Washingtonian Magazine. Retrieved June 17, 2012.
72. "America's Favorite Architecture". American Institute of Architects and Harris Interactive. 2007. Archived from the original on May 10, 2011. Retrieved July 3, 2008.
73. "Washington, D.C., List of Sites". National Park Service. Retrieved December 12, 2010.
74. "Old Stone House". National Park Service. Retrieved August 13, 2011.
75. "Our Building". Ronald Reagan Building and International Trade Center. Archived from the original on January 15, 2013. Retrieved January 6, 2013.
76. «District of Columbia - Race and Hispanic Origin: 1800 to 1990» (PDF). Бюро переписи населения США. 2002 թ․ սեպտեմբերի 13. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 12-ին.
77. «WWII: Changes». WETA-TV. 2001. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 12-ին.
78. «Anniversary of Washington, D.C. as Nation's Capital». Бюро переписи населения США. 2003 թ․ դեկտեմբերի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 12-ին.
79. «District of Columbia». Бюро переписи населения США. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 12-ին.
80. «Resident Population Data». United States Census Bureau. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 6-ին.
81. https://web.archive.org/web/20111028064539/http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php
82. Geographic Names Information System
83. Geographic Names Information System
84. United States Census 2010 / United States Census Bureau
85. United States Census Bureau http://www.census.gov/popest/data/counties/totals/2013/files/CO-EST2013-Alldata.csv
86. United States Census Bureau http://www.census.gov/popest/data/cities/totals/2014/SUB-EST2014.html
87. Population Estimates Program
88. https://dc.gov/release/new-population-new-year-new-housing
89. Kolchin, Peter (1994). American Slavery: 1619–1877. New York: Hill and Wang. էջեր 81.
90. «Washington's Black Majority Is Shrinking». Associated Press. 2007 թ․ սեպտեմբերի 16. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
91. Romero, Adam P.; Amanda Baumle, M.V. Lee Badgett, Gary J. Gates (2007 թ․ դեկտեմբեր). «Census Snapshot: Washington, D.C.» (PDF). The Williams Institute. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
92. Gates, Gary J.; Frank Newport (2013 թ․ փետրվարի 15). «LGBT Percentage Highest in D.C., Lowest in North Dakota». Gallup Politics (անգլերեն). Принстон: Институт Гэллапа. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 14-ին. «The percentage of U.S. adults who identify as lesbian, gay, bisexual, or transgender (LGBT) ranges from 1.7% in North Dakota to 5.1% in Hawaii and 10% in the District of Columbia, according to Gallup surveys conducted from June-December 2012.»
93. Newport, Frank (2013 թ․ փետրվարի 1). «Alabama, North Dakota, Wyoming Most Conservative States». Gallup Politics (անգլերեն). Принстон: Институт Гэллапа. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 14-ին. «Residents of the District of Columbia were by far the most likely to identify as liberal (41%), followed by Massachusetts (31%), Oregon, and Vermont (each at 29% liberal).»
94. «Census 2000 Demographic Profile Highlights». Бюро переписи населения США. 2001. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
95. Christie, Les (2005 թ․ հոկտեմբերի 21). «Biggest commuter cities». CNNMoney.com. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
96. «Annual Estimates of the Population of Combined Statistical Areas: April 1, 2000 to July 1, 2008». Бюро переписи населения США. 2009 թ․ մարտի 19. Արխիվացված է օրիգինալից (XLS) 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
97. «District of Columbia Fact Sheet 2007». Бюро переписи населения США. 2008. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
98. «Study Finds One-Third in D.C. Illiterate». Associated Press. 2007 թ․ մարտի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
99. «Data Center Results: District of Columbia». Modern Language Association. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
100. «Selected Social Characteristics in the United States: 2006». Бюро переписи населения США. 2006. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
101. «District of Columbia Census Profile 2010». United States Census Bureau. 2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 24-ին.
102. Cahill, Meagan; John K. Roman (November 2010). "Small Number of Blocks Account for Lots of Crime in D.C" (PDF). District of Columbia Crime Policy Institute. Archived from the original (PDF) on October 16, 2011. Retrieved June 25, 2011.
103. Pierre, Robert (July 2, 2008). "Ex-Offenders Protest Dearth of Jobs, Services". The Washington Post. Retrieved May 2, 2011.
104. Urbina, Ian (July 13, 2006). "Washington Officials Try to Ease Crime Fear". The New York Times. Retrieved June 10, 2008.
105. Klein, Allison; Matt Zapotosky (December 31, 2011). "As homicides fall in D.C., rise in Prince George's, numbers meet in the middle". The Washington Post. Retrieved January 2, 2012.
106. Mollenbeck, Andrew (January 3, 2013). "District celebrates historically low homicide rate". WTOP. Retrieved January 14, 2013.
107. "Crime rate in Washington, District of Columbia (DC)". City-data.com.
108. "District Crime Data". Mpdc.dc.gov.
109. Klein, Allison; Dan Keating (October 13, 2006). "Liveliest D.C. Neighborhoods Also Jumping With Robberies". The Washington Post. Retrieved June 26, 2011.
110. "District of Columbia Crime Rates 1960–2010". Disaster Center. Retrieved September 22, 2012.
111. Barnes, Robert (June 26, 2008). "Supreme Court Strikes Down D.C. Ban on Handguns". The Washington Post. Retrieved June 27, 2008.
112. Nakamura, David (June 26, 2008). "D.C. Attorney General: All Guns Must Be Registered". The Washington Post. Archived from the original on October 11, 2008. Retrieved June 26, 2008.
113. «Federal Government, Excluding the Postal Service». Bureau of Labor Statistics. 2011 թ․ մայիսի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 11-ին.
114. «Wage and Salary Employment by Industry and Place of Work» (PDF). District of Columbia Department of Employment Services. 2008. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
115. «Gross Domestic Product by State». U.S. Bureau of Economic Analysis. 2009 թ․ հունիսի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
116. Birnbaum, Jeffrey H. (2005 թ․ հունիսի 22). «The Road to Riches Is Call_sse=oned K Street». The Washington Post. էջ A01. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 17-ին.
117. «Metropolitan Area Employment and Unemployment (Monthly) News Release». United States Bureau of Labor Statistics. 2010 թ․ մարտի 19. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
118. «Regional and State Employment and Unemployment (Monthly) News Release». United States Bureau of Labor Statistics. 2010 թ․ մարտի 10. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
119. «2010 Global 500 Ranking». Fortune. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 20-ին.
120. «Гостиницы в Вашингтоне (округ Коломбия)». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 22-ին.
121. Woolsey, Matt (2009 թ․ հունվարի 21). «World's Best Places For Real Estate Buys». Forbes. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
122. «2006 Mayor's Challenge: Where Are the Best Metros for Future Business Locations?». Expansion Magazine. 2006 թ․ օգոստոսի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 21-ին.
123. Manoileff, Mariangeles Perez; Camille Richardson. «Washington DC: A Capital City». U.S. Commercial Service. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
124. Woolsey, Matt (2008 թ․ դեկտեմբերի 19). «America's Best Long-Term Real Estate Bets». Forbes. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
125. «Personal Income Per Capita in Current and Constant (2000) Dollars by State: 2000 to 2006» (PDF). Бюро переписи населения США. 2007 թ․ ապրիլ. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
126. «Individuals and Families Below Poverty Level—Number and Rate by State: 2000 and 2005» (PDF). Бюро переписи населения США. 2005. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
127. "National Mall & Memorial Parks: History & Culture". National Park Service. September 28, 2006. Retrieved February 18, 2012.
128. "General Information". Library of Congress. February 1, 2011. Retrieved July 9, 2011.
129. "The Court Building". Supreme Court of the United States. Retrieved August 19, 2011.
130. "About the Smithsonian". Smithsonian Institution. Retrieved May 27, 2008.
131. Goodheart, Adam (2006). "Back To The Future". Smithsonian Magazine. Retrieved September 9, 2012.
132. "Museum and Program Fact Sheets". Smithsonian Institution. Retrieved August 13, 2011.
133. "About the National Gallery of Art". National Gallery of Art. Retrieved April 28, 2013.
134. "About the National Building Museum". National Building Museum. Archived from the original on November 4, 2010. Retrieved November 6, 2010.
135. Trescott, Jacqueline (January 4, 2011). "Corcoran hires consultant to help re-imagine museum, art school". The Washington Post. Retrieved August 23, 2011.
136. "Frequently Asked Questions". U.S. Holocaust Memorial Museum. January 14, 2008. Retrieved May 27, 2008.
137. "About the Kennedy Center Honors". The Kennedy Center. Archived from the original on May 16, 2008. Retrieved June 29, 2008.
138. Rothstein, Edward (February 6, 2009). "Where a Comedy Turned to Tragedy". The New York Times. Retrieved April 2, 2011.
139. Davison, Marjorie Risk (1969). "History of Music in the District of Columbia". Records of the Columbia Historical Society. 66–68: 183. Retrieved August 9, 2011.
140. "History". United States Navy Band. Archived from the original on July 16, 2011. Retrieved July 23, 2011
141. Wilmeth, Don B.; C. W. E. Bigsby (2000). The Cambridge history of American theatre. Cambridge University Press. p. 232. ISBN 978-0-521-66959-7.
142. Kravitz, Derek (September 26, 2010). "The emerging Southwest: Transformation underway". The Washington Post. Retrieved April 2, 2001.
143. "Gala Theatre History". GALA Hispanic Theatre. Archived from the original on August 30, 2009. Retrieved April 2, 2001.
144. Levin, Dan (September 10, 2006). "Lights Return to 'Black Broadway' in Northwest Washington, D.C". The New York Times. Archived from the original on June 10, 2011. Retrieved June 20, 2008.
145. Wartofsky, Alona (June 3, 2001). "What Go-Goes Around ..". The Washington Post. p. G01.
146. Constantinou, Costas M. (2008). Cultures and politics of global communication. Cambridge University Press. p. 203. ISBN 978-0-521-72711-2.
147. "Black Cat: A changing club with a changing scene in a changing city". The Georgetown Voice. September 9, 2001. Retrieved June 10, 2008.
148. "History by Decades". Washington Redskins. Retrieved May 29, 2011.
149. "D.C. United History & Tradition". D.C. United. Retrieved June 13, 2010.
150. "NBA Finals: All-Time Champions". National Basketball Association. 2008. Retrieved June 29, 2008.
151. "MCM History". Marine Corps Marathon. Archived from the original on January 19, 2015. Retrieved May 18, 2011.
152. "Emergence of the Bowl" (PDF). D.C. Bowl Committee. Archived from the original (PDF) on July 20, 2011. Retrieved May 18, 2011.
153. "History of the Post". 2011. Retrieved May 29, 2011.
154. "The Watergate Story Timeline". The Washington Post. Retrieved December 2, 2012.
155. Edmonds, Rick; Emily Guskin; Tom Rosenstiel; Amy Mitchell. "Newspapers: By the Numbers". The State of the News Media 2012. Pew Research Center. Retrieved September 9, 2012.
156. "Bush Sr. To Celebrate Rev. Sun Myung Moon – Again".
157. "Times circulation climbs to buck trend". The Washington Times. May 18, 2005. Retrieved September 2, 2008.
158. "Washington City Paper". Association of Alternative Newsweeklies. Retrieved August 12, 2011.
159. "US TV Households Up 1.5% – Asian, Hispanic Households Triple That". Nielsen Media Research. September 27, 2008. Retrieved October 10, 2009.
160. "About VOA". Voice of America. Retrieved December 2, 2012.
161. "DC Home Rule". Council of the District of Columbia. Archived from the original on November 17, 2011. Retrieved December 3, 2011.
162. "Current Elected Officials in DC". D.C. Board of Elections and Ethics. Retrieved January 11, 2012.
163. "About ANC". Government of the District of Columbia. Retrieved September 22, 2012.
164. "§ 1–204.35. Election of the Attorney General". Code of the District of Columbia (Unofficial). Open Law DC. Retrieved January 2, 2015.
165. Glaser, Jason (2003). Washington, D.C. Capstone. p. 55. ISBN 978-0-7368-2204-6.
166. "Buildling the Best Capital City in the World" (PDF). DC Appleseed. Archived from the original (PDF) on May 11, 2011. Retrieved February 5, 2011.
167. "District of Columbia Structural Imbalance and Management Issues" (PDF). Government Accountability Office. May 2003. Retrieved February 5, 2011.
168. Powell, Michael (July 20, 2007). "Poor Management, Federal Rule, Undermine Services". The Washington Post. p. A01. Retrieved June 10, 2008.
169. DeParle, Jason (January 1, 1989). "The worst city government in America". The Washington Monthly. Retrieved June 6, 2009.
170. Janofsky, Michael (April 8, 1995). "Congress creates board to oversee Washington, D.C". The New York Times. Retrieved May 27, 2008.
171. DeBonis, Mike (January 30, 2011). "After 10 years, D.C. control board is gone but not forgotten". The Washington Post. Retrieved July 11, 2011.
172. "Individuals Living or Working in U.S. Possessions". Internal Revenue Service. Archived from the original on December 2, 2012. Retrieved December 2, 2012.
173. "Internal Revenue Gross Collections, by Type of Tax and State, Fiscal Year 2012" (XLS). Internal Revenue Service. Retrieved September 5, 2013.
174. "Poll Shows Nationwide Support for DC Voting Rights" (PDF). DC Vote Voice. 2005. Archived from the original (PDF) on June 24, 2008. Retrieved May 29, 2008.
175. "'Taxation without Representation' Tags". District of Columbia Department of Motor Vehicles. Archived from the original on January 15, 2013. Retrieved December 2, 2012.
176. "Washington Post Poll: D.C. Voting Rights". The Washington Post. April 23, 2007. Retrieved June 10, 2008.
177. DC Sister Cities
178. https://os.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/os/publication/attachments/Addis_Ababa_Sister_City_Agreement.pdf
179. https://os.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/os/publication/attachments/OS_DC_Athens_Agreement_2000.pdf
180. https://os.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/os/publication/attachments/OS_DC_Ankara_Agreement_2011.pdf
181. https://os.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/os/publication/attachments/OS_DC_Accra_Agreement_2006.pdf
182. https://os.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/os/publication/attachments/Sister%20City%20Agreement%20with%20Brasilia%202013.pdf
183. https://os.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/os/publication/attachments/OS_DC_Brussels_Agreement_2002.pdf
184. https://os.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/os/publication/attachments/Brussels_Sister_City_Agreement-2011_0.pdf
185. Sister Cities of Beijing
186. https://os.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/os/service_content/attachments/San%20Salvador%2C%20El%20Salvador%20Sister%20City%20Agreement%202018_0.pdf
187. https://os.dc.gov/sites/default/files/dc/sites/os/publication/attachments/OS_DC_Seoul_Agreement_2006.pdf
188. The City of Tshwane and Washington D.C. signed an Agreement of Friendship and Cooperation
189. "Twinning with Rome". Ville de Paris. Archived from the original on June 8, 2011. Retrieved February 21, 2010.
190. «D.C. Public School Enrollment Drop Less than Expected». WJLA-TV. 2008 թ․ նոյեմբերի 11. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
191. «Facts and Statistics». District of Columbia Public Schools. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
192. Бесплатные школы, которые используют деньги из городского бюджета, не обязаны подчиняться правилам, распространяющимся на публичные школы, но взамен имеют иные обязательства перед властями, прописанные в т. н. «хартии» (charter).
193. Haynes, V. Dion; Theola Labbe (2007 թ․ ապրիլի 25). «A Boom for D.C. Charter Schools». The Washington Post. էջեր A01. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
194. "DC Public School Enrollment Up for Third Straight Year". Office of the State Superintendent of Education. November 7, 2011. Retrieved November 12, 2011.
195. "Table 15. Number of private schools, students, full-time equivalent (FTE) teachers, and 2006–07 high school graduates, by state: United States, 2007–08". National Center for Education Statistics. 2008. Retrieved November 12, 2011.
196. "In Your Neighborhood". D.C. Public Library. Retrieved August 14, 2011.
197. "DC Tuition Assistance Grant". Consortium of Universities of the Washington Metropolitan Area. Archived from the original on September 28, 2013. Retrieved September 27, 2013.
198. Bowman, Inci A. "Historic Medical Sites in the Washington, DC Area". U.S. National Library of Medicine. Retrieved August 17, 2011.
199. "Public Road Length". Highway Statistics 2006. Federal Highway Administration. Archived from the original on November 22, 2012. Retrieved September 17, 2012.
200. Schrag, Zachary (2006). "Chapter 5: The Bridge". The Great Society Subway. Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8906-6.
201. I-66: Kozel, Scott M. (May 31, 2000). "Interstate 66 in Virginia". Roads to the Future. Retrieved April 22, 2017. I-395: BMI (February 1999). I-95/i-395 Hov Restriction Study (PDF). Virginia Department of Transportation. p. 70. Retrieved April 22, 2017.
202. "Metro launches Silver Line, largest expansion of region's rail system in more than two decades" (Press release). Washington Metropolitan Area Transit Authority. July 25, 2014. Archived from the original on August 1, 2014. Retrieved August 4, 2014.
203. Dawson, Christie R. (August 21, 2009). "Estimated Unliked Transit Passenger Trips" (PDF). American Public Transport Association. Retrieved October 10, 2009.
204. "About DC Circulator". DC Circulator. Archived from the original on April 15, 2012. Retrieved March 3, 2012.
205. "District of Columbia Amtrak Fact Sheet FY 2010" (PDF). Amtrak. November 2010. Archived from the original (PDF) on January 19, 2012. Retrieved July 19, 2011.
206. "Union Station gets new bus depot". WJLA-TV. November 15, 2011. Retrieved June 19, 2012.
207. Christie, Les (June 29, 2007). "New Yorkers are top transit users". CNNMoney. Retrieved July 15, 2008.
208. "District of Columbia Commuting Characteristics by Sex". 2010 American Community Survey. United States Census Bureau. Retrieved October 16, 2011.
209. "D.C. among top 10 most walkable cities". WTOP. August 8, 2011. Retrieved August 28, 2011.
210. McKenzie, Brian (August 2015). "Who Drives to Work? Commuting by Automobile in the United States: 2013" (PDF). American Survey Reports. Retrieved December 26, 2017.
211. "History – DC Streetcar". District Department of Transportation. Retrieved April 28, 2013.
212. "Dulles Metrorail Project Overview". Metropolitan Washington Airports Authority. Retrieved December 2, 2012.
213. "Capital Bike-Share Washington DC / Arlington | PBSC". PBSC Solutions Urbanes. Retrieved June 17, 2016.
214. "Bicycle Program". District Department of Transportation. Archived from the original on June 27, 2012. Retrieved September 16, 2012.
215. "The Washington Aqueduct System". National Park Service. Retrieved January 5, 2014.
216. "General Information". District of Columbia Washington and Sewer Authority. Retrieved January 5, 2014.
217. "Welcome to Pepco". January 5, 2014. Pepco.
218. Rein, Lisa (April 6, 2010). "D.C. streetcar project may get hung up on overhead wires". The Washington Post. Retrieved January 5, 2014.
219. DeBonis, Mike (May 15, 2013). "Plan to bury D.C.'s outage-prone power lines backed by task force". The Washington Post. Retrieved January 4, 2014.

Արտաքին հղումներ

• Պաշտոնական կայք
• Վաշինգտոն ԿՇ-ի ուղեցույց։ Կոնգրեսի գրադարանի նյութերից
• Վաշինգտոնի դիրքը աշխարհագրական քարտեզի վրա
• ԱՄՆ-ի աշխարհագրական ընկերության աշխարհագրական անունների տեղեկատվական համակարգ։ Կոլումբիայի շրջան Արխիվացված 2019-06-20 Wayback Machine
• Վաշինգտոն ԿՇ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վաշինգտոն ԿՇ» հոդվածին։