Սիպիլ

Սիպիլ (Զաբել Հովհաննեսի Խանջյան, արևմտահայերեն՝ Զապէլ Յովհաննէսի Խանճեան, հուլիսի 23, 1863(1863-07-23), Սկյուտար, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն - հունիսի 19, 1934(1934-06-19), Ստամբուլ, Թուրքիա), հայ գրող, մանկավարժ, հասարակական գործիչ։

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Խանջյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Սիպիլ արմտ. հայ.՝ Զապէլ Ասատուր
Ծննդյան անուն	արմտ. հայ.՝ Զապէլ Յովհաննէսի Խանճեան
Ծնվել է	հուլիսի 23, 1863(1863-07-23)
Ծննդավայր	Սկյուտար, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել է	հունիսի 19, 1934(1934-06-19) (70 տարեկան)
Վախճանի վայր	Ստամբուլ, Թուրքիա
Գերեզման	Շիշլիի գերեզմանատուն
Գրական անուն	Սիպիլ
Մասնագիտություն	բանաստեղծուհի, գրող, հրատարակիչ և մանկավարժ
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն և  Թուրքիա
Կրթություն	Սկյուտարի ճեմարան (1879)
Անդամակցություն	Ազգանվեր հայուհյաց ընկերություն
Ամուսին	Հրանտ Ասատուր
Սիպիլ Վիքիքաղվածքում
Սիպիլ Վիքիդարանում

Կենսագրություն

Սիպիլ, 1881 թվական

1879 թ. ավարտել է Կ. Պոլիսի Սկյուտարի ճեմարանը, նույն թվին հիմնել Ազգանվեր հայուհյաց ընկերությունը։ Դասավանդել է նախ գավառներում, ապա՝ Կ. Պոլիսի վարժարաններում։ Գրական-հասարակական գործունեությունը շարունակել է նաև համիդյան ռեակցիայի տարիներին. 1898 թ. Գրիգոր Զոհրապի և Հրանտ Ասատուրի (ամուսնու) հետ վերահրատարակել է «Մասիս» հանդեսը, որի էջերում տպագրել է «Կիսադեմեր քողին ետևեն» դիմանկարների շարքը՝ նվիրված արևմտահայ նշանավոր գործիչներ Եղիա Տեմիրճիպաշյանին, Ռեթեոս Պերպերյանին։ Այդ շարքը հետագայում զետեղվել է Հ. Ասատուրի և Սիպիլի կազմած «Դիմաստվերներ»-ում (1921 թ.)։ Մեծ եղեռնից հետո էլ Սիպիլը չի կտրվել հասարակական կյանքից։ Նա ուշադիր հետևել և արձագանքել է Խորհրդային Հայաստանում գրական-մշակութային կյանքին^[1]։

Գրական շրջանակներին Սիպիլը հայտնի է դարձել 1880-ական թթ. վերջերին՝ «Մասիս» և «Հայրենիք» պարբերականներում հրատարակված չափածո և արձակ գործերով։ 1891 թ. տպագրվել է նրա «Աղջկան մը սիրտը» վեպը, 1902 թ.՝ բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն՝ «Ցոլքեր»-ը։ Սիպիլը երգել է սեր, հայրենիք, ընդհանրապես՝ մարդկային նուրբ զգացմունքներ։ Նա շարունակել է արևմտահայ ռոմանտիկական մտածողության հետ։ Այս հիման վրա էլ նրա ստեղծագործությունը գրականության պատմության մեջ բնութագրվել է որպես անցման շրջանի երևույթ։ Սիպիլի ստեղծագործությունների համար հատկանշական են քնարական ու էպիկական տարրերի ներդաշնակ զուգադրությունը, կանացիական նրբությունը, մշակված լեզուն։ Սիպիլը գրել է նաև մանկավարժական-մեթոդական հոդվածներ, մանկական բանաստեղծություններ, կազմել «Գործնական քերականութիւն արդի աշխարհաբարի» (1879 թ.) դասագիրքը, որը Հ. Ասատուրի աշխատակցությամբ բարեփոխվել և բազմիցս վերահրատարակել է «Թանգարան» ընթերցարանների հետ^[2][3][4]։

Երկեր

• Կորտօն հրամանատարը, Կ. Պոլիս, 1890։
• Աղջկան մը սիրտը, Կ. Պոլիս, 1891, 254 էջ։
• Ցոլքեր (բանաստեղծութիւններ), Կ. Պոլիս, 1902, 94 էջ։
• Կնոջ հոգիներ (պատմուածքներ), Կ. Պոլիս, 1925, 194 էջ։
• Քերթուածներ, Երևան, 1935, 132 էջ։
• Աղջկան մը սիրտը, ա. տ., 1938, 371 էջ։
• Ամբողջական գործը, Իսթանպուլ, 1939, 240 էջ։
• Աղջկան մը սիրտը, Պէյրութ, 1949, 211 էջ։
• Բանաստեղծութիւններ։ Ցոլքեր և հատուածներ, Վենետիկ, 1955, 98 էջ։
• Երկեր, Երևան, 1965, 452 էջ։
• Երկեր, Երևան, 1977։
• Ցոլքեր (բանաստեղծութիւններ), Երևան, 1978, 162 էջ։

Թարգմանություններ

Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում

• Ֆրանսիական պոեզիա.- Երևան։ Երևանի համալս. հրատ., 1984.- 480 էջ.- (Ուսանողի գրադարան)։

Ծանոթագրություններ

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Սիպիլ հոդվածին

1. Azadian, Thoros (1898-19 ) Auteur du texte (1937 թ․ հունվարի 1). ....baarm.Žamanakakic' Dēmk'er : A. Zapēl ew Hrant Asatowr / Azatean T'.{{cite book}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
2. «Սիպիլ (Զապէլ Ասատուր, 1863-1934). Հայ գրականութեան կանացի զգացականութիւնը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
3. «BİR ADALET FERYADI: Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar, 1862-1933». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
4. ««Կինը, որ Սիպիլ կստորագրե, պարծանքն է իր սեռին»». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.

Վիքիդարան նախագծում կարող եք գտնել այս հեղինակի ստեղծագործություններ։

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիպիլ» հոդվածին։

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիպիլ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 397)։