Յոհան Շտրաուս

Յոհան Շտրաուս (որդի) (գերմ.՝ Johann Strauß, հոկտեմբերի 25, 1825(1825-10-25)^{[2][3][3][…]}, Sankt Ulrich, Ավստրիական կայսրություն^[1] - հունիսի 3, 1899(1899-06-03)^{[2][3][3][…]}, Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա^[4][5][1]), ավստրիացի երգահան, դիրիժոր և ջութակահար, ճանաչված է որպես «վալսի արքա», բազմաթիվ պարային ստեղծագործությունների և օպերետների հեղինակ։ Օպերետներից առավել հայտնիներն են և ներկայումս էլ հաճախ կատարվում են «Չղջիկը» (Die Fledermaus, 1874), «Գիշեր Վենետիկում» (Eine Nacht in Venedig, 1883) և «Գնչու բարոնը» (Der Zigeunerbaron, 1885)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Յոհան Շտրաուս (այլ կիրառումներ)

Յոհան Շտրաուս
Բնօրինակ անուն	գերմ.՝ Johann Strauss[1]
Ի ծնե անուն	գերմ.՝ Johann Baptist Strauss II
Ծնվել է	հոկտեմբերի 25, 1825(1825-10-25)[2][3][3][…] Sankt Ulrich, Ավստրիական կայսրություն[1]
Երկիր	Ավստրիական կայսրություն և  Ցիսլեյտանիա
Մահացել է	հունիսի 3, 1899(1899-06-03)[2][3][3][…] (73 տարեկան) Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[4][5][1]
Գերեզման	Վիենայի կենտրոնական գերեզմանատուն
Մասնագիտություն	դիրիժոր և կոմպոզիտոր
Գործիքներ	ջութակ
Ամուսին	Henrietta Treffz?, Angelika Strauss?[6][7] և Adele Strauss?
Պարգևներ	պատվո անդամ պատվո անդամ և Grave of honor?
Ստորագրություն
Johann Strauss II Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Ավստրիացի անվանի կոմպոզիտոր և դիրիժոր Յոհան Շտրաուսի ավագ որդին է և նրա անվանակիցը^[8]։ Հայրը զավակներին արգելել էր երաժշտությամբ զբաղվել, և տղան նրանից թաքուն է հաճախել դաշնամուրի, ջութակի պարապմունքների։ Ուսուցիչների տված հիանալի երաշխավորագրերի հիման վրա քաղաքապետարանից արտոնագիր է ստացել ելույթներ ունենալու համար, կարճ ժամանակում ստեղծել իր ոչ մեծ նվագախումբը և 1844 թվականին իր առաջին համերգը տվել վիեննական Cassino Dommayer-ում^[9]։ Չորս տարի անց դարձել է ազգային գվարդիայի երկրորդ գնդի նվագախմբի ղեկավարը (առաջին գնդինը հայրն էր)^[10], միաժամանակ քայլերգեր, պոլկաներ է հորինել։ Շուտով Վիեննայում տիրապետող է դարձել իրար հետ մրցող հայր և որդի Շտրաուսների երաժշտությունը։ Հոր մահից հետո՝ 1849 թվականին, որդին, չնայած հայրը նրան զրկել էր ժառանգությունից, խնամքով ի մի է բերել ու իր միջոցներով հրատարակել նրա ստեղծագործությունների ժողովածուն, գրել է Aeols-Töne Op.88-ը՝ ի հիշատակ նրա, այնուհետև միավորել է իր և հոր նվագախմբերը և այդ մեծ նվագախմբով համերգային փառավոր շրջագայություն կատարել Ավստրիայում ու Գերմանիայում^[11], հետագայում՝ նաև Ռուսաստանում, Լեհաստանում, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում^[12]՝ ձեռք բերելով միջազգային պանծալի համբավ։ 1852 թվականին Ավստրո-Հունգարիայի կայսր Ֆրանց-Իոսիֆ Առաջինը նրան է շնորհել պալատական համերգներ ու պարահանդեսներ կազմակերպելու արտոնությունը (նախկինում այդպիսի արտոնություն տրվել էր հորը)։ 1862 թվականին Շտրաուսն ամուսնացել է երգչուհի Հենրիետա Տրեֆցի հետ^[11] (1878 թվականին վերջինս մահացել է, և Շտրաուսն ամուսնացել է ևս երկու անգամ^[13][14]՝ բոլոր դեպքերում մնալով անժառանգ)։ 1863 թվականից նվագախմբի ղեկավարումը հանձնել է իր Յոզեֆ ու Էդվարդ եղբայրներին, իսկ ինքը կլանվել է նոր ստեղծագործություններ հորինելու աշխատանքով, մանավանդ, որ Օֆենբախի խորհրդին հետևելով՝ պարային երաժշտությունից զատ՝ օպերետներ էլ էր գրում և մեծ հաջողությամբ բեմականացնում։ Նրա արվեստով հիանում էին ժամանակի մեծահամբավ կոմպոզիտորները՝ Վագները, Լիստը, Բրամսը և այլք։ Պատահական չէ, որ նրան շնորհվել է «վալսի մեծ արքա» պատվանունը (իսկ հորը պատվել են «վալսի արքա» անվանումով)։

Կինոյում

• Ալֆրեդ Հիչքոքի «Վիեննական վալսեր» (անգլ.՝ Waltzes from Vienna, 1934) ֆիլմը կինոպատում է «Չքնաղ, կապուտակ Դանուբի վրա» վալսի ստեղծման մասին^[15]։
• Յոհան Շտրաուսի կյանքի ու ստեղծագործության մասին է ամերիկյան «Մեծ վալս» կինոնկարը (1938)^[16]։
• Հայր և որդի Յոհան Շտրաուսների բախումը (կոնֆլիկտը) դրված է 1951 թվականին նկարահանված «Վիեննան պարում է» ավստրիական կինոնկարի սյուժեի հիմքում։
• Սթենլի Կուբրիկը «Չքնաղ, կապուտակ Դանուբի վրա» վալսի կարայանական ձայնագրությունն օգտագործել է որպես իր «Տիեզերական ոդիսական 2001 » ֆիլմի սաունդթրեք։
• «Վիեննական արյուն» (գերմ.՝ Wiener Blut) վալսն օգտագործվել է «Թոմը և Ջերրին» մուլտֆիլմաշարի «Թոմը և Յոհանը» սերիայում, ինչպես նաև Գայ Ռիչիի «Շերլոկ Հոլմս.ստվերների խաղ» կինոնկարի սաունդթրեքում։
• «Հրաժեշտ Պետերբուրգին» խորհրդային ֆիլմը (1971) պատմում է Յոհան Շտրաուսի ռուսաստանյան համերգաշարի մասին։
• Շտրաուսների երաժշտական տոհմի մասին են պատմում «Շտրաուսների ընտանիքը» (The Strauss Family, 1972), «Շտրաուսների տոհմը» (The Strauss Dynasty, 1991) և Strauss, the King of 3/4 Time (1995) հեռուստաֆիլմերը^[17][18]։
• 1963 թվականին ԱՄՆ-ում ցուցադրվել է «Վալսի արքան» (The Waltz King) անիմացիոն կինոնկարը^[19]։

Պատկերասրահ

• 
  Յոհան Շտրաուս հայրը:
• 
  Երիտասարդ Շտրաուսը
• 
  Բրամսի հետ, 1894 թ.
• 
  «Վալսի մեծ արքա» հուշարձանը Վիեննայի քաղաքային զբոսայգում
• 
  Շտրաուսի շիրիմը Վիեննայի կենտրոնական գերեզմանատանը
• 
  Շտրաուսի հուշարձանը Պավլովսկում
• 
  Կիսանդրին Փարիզում
• 50 շիլլինգ արժողությամբ ավստրիական հուշամետաղադրամ
  50 շիլլինգ արժողությամբ ավստրիական հուշամետաղադրամ

Պարգևներ

Յոհան Շտրաուսը բազմաթիվ բարձր պարգևներ է ստացել, այդ թվում^[20]՝

• Ֆրանց Իոսիֆի շքանշան (Ավստրո-Հունգարիա)
• Արքայական թագի շքանշան՝ IV աստիճանի (Պրուսիա)
• Կարմիր արծվի շքանշան՝ II աստիճանի (Պրուսիա)
• Պատվո լեգեոնի շքանշան (Ֆրանսիա)
• Իսաբելա Կաթոլիկուհու շքանշան (Իսպանիա)
• Իսաբելա Կաթոլիկուհու շքանշան (Իսպանիա)
• Կառլոս III-ի շքանշան (Իսպանիա)
• Թագի շքանշան (Իտալիա)
• Սբ. Մաուրիցիուսի և Ղազարոսի շքանշան (Իտալիա)
• Էռնեստինսկի տոհմի շքանշան
• Ցերինգենյան առյուծի շքանշան
• Ցարական Ռուսաստանի «Ալեքսանդր Նևսկի» ոսկե շքանշան
• «Վաստակի համար» շքանշան (Բուլղարիա)
• Առյուծի և արևի շքանշան (Պարսկաստան. պարգևատրվել է «Պարսկական քայլերգ»-ը գրելու համար^[21])
• Մաջիդիե շքանշան՝ IV աստիճանի (Օսմանյան կայսրություն)

Ստեղծագործություններ

Օպերետներ

• Indigo und die Vierzig Räuber («Ինդիգոն և 40 ավազակները»)
• Der Karneval in Rom («Կառնավալ Հռոմում»)
• Die Fledermaus («Չղջիկը»)
• Cagliostro in Wien («Կալիոստրոն Վիեննայում»)
• Prinz Methusalem («Իշխան Մաթուսաղան»)
• Blindekuh
• Das Spitzentuch der Königin («Թագուհու ժանյակե թաշկինակը»)
• Der lustige Krieg («Զվարթ պատերազմ»)
• Eine Nacht in Venedig («Մի գիշեր Վենետիկում»)
• Der Zigeunerbaron («Գնչուական բարոն»)^[22]
• Simplicius («Պարզամիտը»)
• Fürstin Ninetta («Իշխանուհի Նինետա»)
• Jabuka – Der Apfelfest («Խնձորի տոն»)
• Waldmeister («Անտառապահը»)
• Die Göttin der Vernunft («Ողջամտության դիցուհին»)
• Wiener Blut («Վիեննական արյուն»)

Օպերա

• Ritter Pásmán («Ասպետ Փասմանը», 1892)

Բալետ

• Aschenbrödel («Մոխրոտը», 1899)

Երաժշտական գործիքներ որոնք օգտագործվում են Շտրաուսի երկրորդ վալսում

Վալսեր

• Sinngedichte op. 1 Epigrams (1844)
• Gunstwerber op. 4 Favour solicitor (1844)
• Faschingslieder op. 11 Carnevalsongs (1846)
• Jugendträume op. 12 Youth dreams (1846)
• Sträußchen op. 15 Bouquets (1846)
• Sängerfahrten op. 41 Singers' Journeys (1847)
• Lava-Ströme op. 74 Streams of Lava (1850)
• Rhadamantus-Klänge op. 94 Echoes of Rhadamantus (1851)
• Mephistos Höllenrufe op. 101 Cries of Mephistopheles from Hell (1851)
• Liebeslieder op. 114 Lovesongs (1852)
• Phönix-Schwingen op. 125 Wings of the Phoenix (1853)
• Schneeglöckchen op. 143 Snowbells (1854)
• Nachtfalter op. 157 Moths (1855)
• Man lebt nur Einmal! op. 167 Man only Lives Once! (1855)
• Accelerationen op. 234 Accelerations (1860)
• Immer Heiterer op. 235 Always Cheerful (1860)
• Karnevalsbotschafter op. 270 Carnival Ambassador (1862)
• Leitartikel op. 273 Leading Article (1863)
• Morgenblätter op. 279 Morning Journals (1863)
• Studentenlust op. 285 Students' Joy (1864)
• Feuilleton op. 293 (1865)
• Bürgersinn op. 295 Citizen Spirit (1865)
• Flugschriften op. 300 Pamphlets (1865)
• Wiener Bonbons op. 307 Viennese Sweets (1866)
• Feenmärchen op. 312 Fairytales (1866)
• Künstlerleben op. 316 Artists' Life (1867)
• Telegramme op. 318 Telegrams (1867)
• Die Publicisten op. 321 The Publicists (1868)
• G'schichten aus dem Wienerwald Tales from the Vienna Woods op. 325 (1868),
• Illustrationen op. 331 Illustrations (1869)
• Wein, Weib und Gesang op. 333 Wine, Women and Song (1869)
• Freuet Euch des Lebens op. 340 Enjoy Life (1870)
• Neu Wien op. 342 New Vienna (1870)
• Tausend und eine Nacht op. 346 Thousand and One Nights (1871)
• Wiener Blut op. 354 Viennese Blood (1873)
• Bei uns Z'haus op. 361 At Home (1873)
• Wo die Zitronen blühen op. 364 Where the Lemons Blossom (1874)
• Du und du from Die Fledermaus op. 367 You and you (1874)
• Cagliostro-Walzer op. 370 (1875)
• O schöner Mai! op. 375 Oh Lovely May! (1877)
• Rosen aus dem Süden op. 388 Roses from the South (1880)
• Nordseebilder op. 390 North Sea Pictures (1880)
• Kuss-Walzer op. 400 Kiss Waltz (1881)
• Frühlingsstimmen op. 410 Voices of Spring (1883)
• Lagunen-Walzer op. 411 Lagoon Waltz (1883)
• Schatz-Walzer op. 418 Treasure Waltz (1885)
• Wiener Frauen op. 423 Viennese Ladies (1886)
• Donauweibchen op. 427 Danube Maiden (1887)
• Kaiser-Jubiläum-Jubelwalzer op. 434 Emperor Jubilation (1888)
• Kaiser-Walzer op. 437 Emperor Waltz (1888)
• Rathausball-Tänze op. 438 City Hall Ball(1890)
• Gross-Wien op. 440 Great Vienna (1891)
• Seid umschlungen Millionen op. 443 Be Embraced Millions (1892)
• Klug Gretelein op. 462 Clever Gretel (1895)

Պոլկաներ

• Explosions-Polka op. 43
• Annen op. 117 Anna (1852)
• Champagne-Polka op. 211
• Tritsch-Tratsch-Polka op. 214, Chit-chat (1858)
• Maskenzug op. 240 Masked Ball
• Demolirer op. 269 Demolition Men (1862)
• Vergnügungszug op. 281 Journey Train (1864)
• S gibt nur a Kaiserstadt,'s gibt nur a Wien! op. 291 Only an Imperial City, one Vienna
• Kreuzfidel op. 301 Cross-Fiddling
• Lob der Frauen Polka-mazurka op. 315 Praise of Women
• Leichtes Blut Galop op. 319 Light Blood (1867)
• Figaro-Polka op. 320
• Ein Herz, ein Sinn! Polka-mazurka op. 323 One Heart, One Mind!
• Unter Donner und Blitz op. 324 Thunder & Lightning (1868)
• Freikugeln op. 326 Free-shooter (1868)
• Fata Morgana Polka-mazurka op. 330
• Éljen a Magyar! polka schnell op. 332 Long live the Magyar!
• Im Krapfenwald'l op. 336 In Krapfen's Woods French Polka
• Im Sturmschritt op. 348 At the Double!
• Die Bajadere op. 351 The Bayadere
• Vom Donaustrande op. 358 By the Danube's Shores
• Bitte schön! op. 372 If You Please! (1875)
• Auf der Jagd! op.373 On the Hunt! (1875)
• Banditen-Galopp op. 378 Bandits' Galop (1877)

Քայլերգեր

• Patrioten op. 8 (1845)
• Austria op.20 (1846)
• Fest op. 49 (1847)
• Revolutions op. 54 (1848)
• Studeten op. 56 (1848)
• Brünner Nationalgarde, op. 58 „Brno National Guard“ (1848)
• Kaiser Franz Josef op. 67 (1849)
• Triumph op. 69 (1850)
• Wiener Garnison op. 77 (1850) „Vienna Garrison“
• Ottinger Reiter op. 83 (1850)
• Kaiser-Jäger op. 93 (1851)
• Viribus unitis op. 96 „With United Strength“ (1851)
• Grossfürsten op. 107 (1852)
• Sachsen-Kürassier op. 113 (1852)
• Wiener Jubel-Gruss op. 115 (1852)
• Kaiser-Franz-Josef-Rettungs-Jubel Op.126 Joy at Deliverance of Emperor Franz Josef (1853)
• Caroussel op.133 (1853)
• Kron op.139 (1853)
• Erzherzog Wilhelm Genesungs op.149 (1854)
• Napoleon op.156 (1854)
• Alliance op. 158 (1854)
• Krönungs op.183 (1856)
• Fürst Bariatinsky op.212 (1858)
• Deutscher Kriegermarsch op.284 (1864)
• Verbrüderungs op.287 „Fraternization“ (1864)
• Persischer op.289 Persian March (1864)
• Egyptischer op.335 Egyptian March (1869)
• Indigo-Marsch op.339 (от Indigo und die vierzig Rauber)
• Hoch Osterreich op.371 „Hail Austria“ (от Cagliostro in Wien)
• Jubelfest op.396 Jubilee Festival (1881)
• Der Lustige Krieg op.397 (1882)
• Matador op.406 (върху теми от Das Spitzentuch der Königin) (1883)
• Habsburg Hoch! op. 408 (1882)
• Russischer Marsch op.426 Russian March (1886)
• Reiter op.428 (от Simplicius) (1888)
• Spanischer Marsch op.433 Spanish March (1888)
• Fest op.452 „Festival“ (1893)
• Živio! op.456 „Your Health“ (1894)
• Es war so wunderschön op.467 „It Was So Wonderful“ (от Waldmeister) (1896)
• Deutschmeister Jubiläums op.470 (1896)
• Auf's Korn! op.478 Take Aim! (189)

Հանրահայտ վալսեր

• Սիրո երգեր (Liebeslieder, op. 114, 1852)
• Գեղեցիկ կապույտ Դանուբի վրա (An der schönen blauen Donau, op. 314, 1867)
• Արտիստի կյանքը (Künstlerleben, op. 316, 1867)
• Վիեննական անտառի հեքիաթները (G’schichten aus dem Wienerwald, op. 325, 1868)
• Գինի, կանայք և երգեր (Wein, Weib und Gesang, op. 333, 1869)
• Հազար ու մի գիշեր (Tausend und eine Nacht, op. 346, 1871)
• Վիեննական արյուն (Wiener Blut, op. 354, 1873)
• Չքնաղ մայիս (O schöner Mai!, op. 375, 1877)
• Վարդեր հարավից (Rosen aus dem Süden, op. 388, 1880)
• Համբույր (Kuss-Walzer, op. 400, 1881)
• Գարնանային ձայներ (Frühlingsstimmen, op. 410, 1883)
• Վիեննայի կանայք (Wiener Frauen, op. 423, 1886)
• Կայսերական վալս (Kaiser-Walzer, op. 437, 1888)

Ծանոթագրություններ

1. Adler G. Biographisches Jahrbuch und Deutscher Nekrolog (գերմ.) / Hrsg.: A. Bettelheim — B. — Vol. 4. — S. 27—33.
2. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
3. Internet Broadway Database — 2000.
4. Штраус Иоганн (сын) // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
5. Archivio Storico Ricordi — 1808.
6. https://www.br-klassik.de/themen/klassik-entdecken/johann-strauss-sohn-konvertiert-zoom-100.html
7. https://data.matricula-online.eu/de/oesterreich/wien/04-st-karl-borromaeus/02-15/?pg=126 — Vol. 15.
8. Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
9. Jacob, 1940, էջ 127
10. «Alabama Symphony». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 2-ին.
11. «Strauss: Johann Strauss II». Grove Music Online. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
12. https://www.youtube.com/watch?v=eDGFTzoNdpo | tytuł=YouTube | opublikowany=www.youtube.com | język=en | data dostępu=2017-12-11}}
13. «Johann Strauss II (1825–1899); AUT». Classical Archives. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 13-ին.
14. Johann Strauß und seine drei Ehefrauen.
15. Waltzes from Vienna(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
16. The Great Waltz(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
17. The Strauss Dynasty(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
18. Strauss, the King of 3/4 Time(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
19. «Chronology of the Walt Disney Company (1963)». www.islandnet.com.
20. | autor = Hanns Jäger-Sunstenau| tytuł = Johann Strauss – Der Walzerkönig und seine Dynastie. Familiengeschichte, Urkunden| wydawca = Verlag Jugend und Volk| miejsce = Wien-München| rok = 1965| strony = 338}}
21. «Персидский марш». Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 4-ին.
22. Владимирская А. Р. Звёздные часы оперетты, 1-е издание, стр. 57.

Գրականություն

• Fantel, Hans (1972). The Waltz Kings. William Morrow & Company. ISBN 978-0-688-00092-9.
• Gartenberg, Egon (1974). Johann Strauss – The End of an Era. Penn State University Press. ISBN 978-0-271-01131-8.
• Jacob, Heinrich Eduard (1940). Johann Strauss, Father and Son: A Century of Light Music. Greystone Press.Կաղապար:ISBN?
• Traubner, Richard (1983). Operetta: A Theatrical History. Garden City, New York: Doubleday. ISBN 978-0-385-13232-9.
• Weitlaner, Juliana (2019). Johann Strauss. Father and Son. Their Illustrated Lives. Prague: Vitalis. ISBN 978-3-89919-648-1.
• Gänzl, Kurt (2001). The Encyclopedia of Musical Theatre (3 Volumes). New York: Schirmer Books 978-0-02-864970-2

Արտաքին հղումներ

• Paul Löwenberg collection of Lanner-Strauss materials, 1825–1916|location= Music Division, Library of Congress|description_URL=https://lccn.loc.gov/2013572138}}
• A complete list of Strauss's compositions
• A complete list of compositions by Johann Strauss II compiled by the Johann Strauss Society of New York
• List of Strauss's stage works with date, theatre information and links
• List of Strauss works at the Index to Opera and Ballet Sources Online
• www.kreusch-sheet-music.net, free scores by Strauss
• Johann Strauss Jr. (character) on IMDb

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոհան Շտրաուս» հոդվածին։