Իվան Սեչենով

Իվան Միխայլովիչ Սեչենով (ռուս.՝ Иван Михайлович Сеченов, օգոստոսի 1 (13), 1829^[1][2][3], Սեչենովո, Կուրմիշսկիյ շրջան, Սիմբիրսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն^[3] - նոյեմբերի 2 (15), 1905^[1][2][3], Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն^[4][1][3]), ռուս գիտնական, ֆիզիոլոգ, ռուսական ֆիզիոլոգիայի դպրոցի հիմնադիր, հոգեբան, հոգեֆիզիոլոգ, բժշկության ուսուցիչ։ Իվան Պավլովը նրան անվանում էր «ռուսական ֆիզիոլոգիայի հայր»։ Հայտնի է կենտրոնական նյարդային համակարգի, մասնավորապես, գլխուղեղի փորձարարական ֆիզիոլոգիական հետազոտություններով, ինչպես նաև նյարդային ռեֆլեքսների մասին իր աշխատություններով։

Իվան Սեչենով Иван Сеченов
Ծնվել է	օգոստոսի 1 (13), 1829[1][2][3] Սեչենովո, Կուրմիշսկիյ շրջան, Սիմբիրսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[3]
Մահացել է	նոյեմբերի 2 (15), 1905[1][2][3] (76 տարեկան) Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն[4][1][3]
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Մասնագիտություն	ճարտարագետ, հոգեբան, ֆիզիոլոգ, մաթեմատիկոս և փիլիսոփա
Հաստատություն(ներ)	Օդեսայի ազգային համալսարան[5], Բեստուժևյան դասընթացներ, Կայսերական բժշկա-վիրաբուժական ակադեմիա[3], Նովոռոսիյսկի կայսերական համալսարան, Սանկտ Պետերբուրգի կայսերական համալսարան[5][3] և Մոսկվայի կայսերական համալսարան[5]
Գործունեության ոլորտ	ֆիզիոլոգիա և հոգեբանություն
Անդամակցություն	Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա[5][3], Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա[5][3]
Ալմա մատեր	Նիկոլայան ճարտարագիտական ուսումնարան[5], Մոսկվայի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ[5], Մոսկվայի կայսերական համալսարան, Մոսկվայի Ի. Սեչենովի անվան առաջին պետական բժշկական համալսարան, MSU Faculty? և Օդեսայի ազգային համալսարան
Գիտական աստիճան	բժշկության դոկտոր (1860) և գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն[6]
Գիտական ղեկավար	Յոհաննես Մյուլլեր, Ivan Glebov?, Ֆեոդոր Ինոզեմցև և Joseph Warwinsky?
Եղել է գիտական ղեկավար	Նիկոլայ Վվեդենսկի, Վիկտոր Պաշուտին, Ալեքսանդր Սամոյլով, Vasily Florinsky? և Միխայիլ Շատերնիկով
Հայտնի աշակերտներ	Միխայիլ Շատերնիկով և Ալեքսանդր Սամոյլով
Ինչով է հայտնի	«Ռուսական ֆիզիոլոգիայի հայրը» (Ի․ Պավլով)
Պարգևներ	և
Ամուսին(ներ)	Maria Alexandrovna Sechenova?
Ivan Sechenov Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Ծնվել է 1829 թվականի օգոստոսի 13-ին (հին տոմարով՝ օգոստոսի 1-ին) Սիմբիրսկի նահանգի Կուրմիշի ուեզդի Տյոպլի Ստան գյուղում (այժմ՝ գ․ Սեչենովո, Նիժնի Նովգորոդի մարզ), աղքատ ազնվականի ընտանիքում։ 1848 թվականին ավարտել է Սանկտ-Պետերբուրգի Գլխավոր զինվորական ինժեներական ուսումնարանը։ Ծառայել է պահեստային սակրավորային գումարտակում, զորացրվել է 1850 թվականին։ 1850-1856 թվականներին սովորել է Մոսկվայի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում։ Ավարտելուց հետո երեք տարի աշխատել է արտասահմանում՝ Լայպցիգում, Վիեննայում, Բեռլինում։

1860 թվականին հրավիրվել է աշխատելու Սանկտ-Պետերբուրգի Բժշկա-վիրաբուժական ակադեմիայում (այժմ՝ Կիրովի անվան Ռազմաբժշկական ակադեմիա)՝ ֆիզիոլոգիայի ամբիոնում, որտեղ էլ նույն թվականին հաջողությամբ պաշտպանել է իր դոկտորական դիսերտացիան՝ «Նյութեր ալկոհոլային արբեցողության ապագա ֆիզիոլոգիայի համար» աշխատանքով։ Ամբիոնին կից կազմակերպել է Ռուսաստանում առաջին ֆիզիոլոգիական լաբորատորիաներից մեկի բացումը։ 1870 թվականին լքել է ակադեմիան՝ ի նշան բողոքի ընդդեմ «կանանց դիսկրիմինացիայի» և Ի․ Մեչնիկովի աշխատանքից հեռացման։

Նույն թվականին ընդունվել է աշխատանքի Դ․ Մենդելեևի լաբորատորիայում՝ Սանկտ-Պետերբուրգի համալսարանում։ 1871-1876 թվականներին զբաղեցրել է Օդեսսայի Նովոռոսիյսկյան համալսարանի ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի վարիչի պաշտոնը։ 1876-1888 թվականներին աշխատել է Պետերբուրգի համալսարանի զոոլոգիայի ամբիոնում, որտեղ 1888 թվականին կրկին բացել է առանձին ֆիզիոլոգիական լաբորատորիա։

1889-1901 թվականներին աշխատել է Մոսկվայի համալսարանում, սկզբում որպես պրիվատ-դոցենտ, հետո (1891 թվականից)՝ ֆիզիոլոգիայի պրոֆեսոր։ 1904 թվականին ընտրվել է Ռուսաստանի ԳԱ պատվավոր անդամ։

Ծանոթագրություններ

1. Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
2. Педагоги и психологи мира (ռուս.) — 2012.
3. Марков А. Г. Направления научных исследований И.М. Сеченова: количественный анализ частоты встречаемости терминов в заглавии статей, Areas of I.M. Sechenov’s research: a quantitative analysis of term frequency in the titles of articles (ռուս.) // Историко-биологические исследования — 2020. — Т. 12, вып. 1. — С. 85—94. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24411/2076-8176-2020-11003
4. Сеченов Иван Михайлович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
5. Будко А. А. История физиологии в персональных фондах Военно-медицинского музея, The History of Physiology in the Personal Collections at the Military Medical Museum (ռուս.) // Историко-биологические исследования — 2023. — Т. 15, вып. 3. — С. 149—169. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24412/2076-8176-2023-3-149-169
6. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

Արտաքին հղումներ

• Հոգեբանության ֆակուլտետ Արխիվացված 2015-06-16 Wayback Machine (ռուս.)
• Սեչենովի կենսագրությունը Արխիվացված 2015-02-18 Wayback Machine (ռուս.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվան Սեչենով» հոդվածին։