Արաբներ

Արաբներ (արաբ․՝ العرب‎‎ ալ-արաբ), ժողովուրդ, որը բնակվում է Արաբական աշխարհում։ Նրանք հիմնականում ապրում են Արևմտյան Ասիայի, Հյուսիսային Աֆրիկայի, Սոմալի թերակղզու և Հնդկական օվկիանոսի կղզիների Արաբական երկրներում։

Արաբներ العرب al-ʿarab
Արաբական պետությունների լիգա
Ֆիլիպ Արաբ Հովհաննես Դամասկոսցի Մուհամմադ մարգարե Ալի Յահբուր Անտարա ալ-Քինդի ալ-Մութանաբբի Աբու ալ-Ալա ալ-Մաարրի Իբն Խալդուն Իբն Ռուշդ Նագիբ Մահֆուզ Խալիլ Ջուբրան Յուսուֆ Իդրիս Բուտրուս Բուսթանի ալ-Քաուաքիբի Հաֆեզ ալ-Ասադ Սադդամ Հուսեյն Գամալ Աբդել Նասեր Մուամմար Կադդաֆի Յասեր Արաֆաթ
Ընդհանուր քանակ
ավելի քան 450 000 000[1]
Բնակեցում
ԱՊԼ 400.000.000  Բրազիլիա 15 000 000  Ինդոնեզիա 5 000 000  ԱՄՆ 4 000 000  Ֆրանսիա 4 000 000  Իսրայել 1 500 000  Իրան 1 500 000
Լեզու(ներ)
Արաբերեն
Հավատք(ներ)
Իսլամ, Քրիստոնեություն
Բարեկամական էթնիկ խմբեր
Հրեաներ

Արաբական պետությունների լիգայի անդամ երկրները։

Արաբներն առաջին անգամ հիշատակվել են մ. թ. ա. իններորդ դարի կեսերին որպես Արաբական թերակղզու ցեղեր^[2]։ Սկզբնական շրջանում արաբները եղել են Ասորեստանի կազմում (մ. թ. ա 911–612 թվականներ) և նրան հաջորդած Բաբելոնի (մ. թ. ա 626–539 թվականներ), Աքեմենյանների (մ. թ. ա 539–332 թվականներ), Սելևկյանների և Պարթևաստանի տիրապետության տակ^[3][4][5]։ Արաբական ցեղերը, որոնցից հայտնիներն էին Ղասանիդները և Լախմիդները, սկսեցին բնակություն հաստատել Սիրիական անապատի հարավում 3-րդ դարից Հռոմեական և Սասանյան կայսրությունների ժամանակ^[6][7][8]։ Ավանդաբար համարվում է, որ արաբները սերում են Իսմայելից, ով Աբրահամի որդին էր^[9][10][11]։ Արաբական անապատը համարվում է արաբների ծննդավայրը^[12]։ Կան նաև այլ արաբական խմբեր, որոնք տարածվել են ցամաքով և գոյություն ունեն հազարամյակներ^[13][14]։

Մինչև Բարեպաշտ խալիֆների պետության (632–661 թթ.) հզորացումը, «Արաբ» կոչում էին Արաբական թերակղզու և Սիրիական անապատի կենտրոնական և հյուսիսային մասում ապրող յուրաքանչյուր մեծ քոչվոր Սեմիթական ժողովրդի^[15][16][17]։ Ներկայումս արաբ կոչում են մեծ թվով մարդկանց, որոնց հայրենիքը Արաբական աշխարհն է, չնայած արաբերենը և արաբների մշակույթը սփռվել է Արաբական արշավանքների ժամանակ 7-րդ և 8-րդ դարերում և մեծ թվով ժողովուրդներ արաբացվել են^{[18][19][20][21]}։ Արաբները ստեղծեցին Բարեպաշտ խալիֆների (632–661 թթ.), Օմայյան (661–750 թթ.) և Աբբասյան (750–1258 թթ.) խալիֆայությունները, որոնց սահմանները արևմուտքում ձգվում էին մինչև Ֆրանսիայի հարավ, արևելքում` Չինաստան, հյուսիսում` Անատոլիա և հարավում` Սուդան։ Այն ամենամեծ ցամաքային կայսրություններից մեկն էր պատմության մեջ^{[22][23][24][25][26]}։ 20-րդ դարի սկզբին Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Օսմանյան կայսրությունը վերացավ, որի տիրապետության տակ էր Արաբական աշխարհը Մամլուքների սուլթանությունից հետո 1517 թվականից^[27][28]։ Օսմանյան կայսրությունը մասնատվեց տարբեր պետությունների, այդ թվում ներկայիս արաբական պետությունների^[29][30]։ Արաբական լիգան հիմնադրվել է 1945 թվականի մարտի 22-ին^[31]։

Ներկայումս արաբները բնակվում են Արաբական լիգայի 33 արաբական երկներում։ Արաբական աշխարհի տարածքը կազմում է 13 միլիոն կմ², Ատլանտյան օվկիանոսից հարավից մինչև Արաբական ծով արևելք, Միջերկրական ծովից հյուսիսից մինչև Սոմալի թերակղզի և Հնդկական օվկիանոս հարավից։ Բացի արաբական երկրների բնակչությունից արաբները ունեն մեծ սփյուռք^[32]։ Արաբները ունեն սեփական լեզուն, ճարտարապետությունը, արվեստը, գրականությունը, երաժշտությունը, պարը, խոհանոցը, զգեստները, հասարակությունը, սպորտը և ավանդույթները^[33][34][35]։ Ամբողջ աշխարհում արաբների թիվը հասնում է 450 միլիոնի^[1]։ Նրանք թվաքանակով աշխարհում երկրորդ ժողովուրդն են Հան ազգությունից հետո։

Արաբները բաժանվում են խմբերի ըստ կրոնական ուղղվածության և փորձառության։ Նախաիսլամական ժամանակաշրջանում արաբները դավանում էին հեթանոսական կրոններին։ Որոշ ցեղեր ընդունել էին Քրիստոնեություն կամ Հուդայականություն^[36]։ Ներկայումնս արաբների 93%-ը դավանում է Իսլամ^[37] և կան մեծ թվով Քրիստոնեական փոքրամասնություններ^[38]։ Արաբ մուսուլմանները հիմնականում պատկանում են Սուննի, երբեմն նաև՝ Շիա, Իբադի և Ալավինական ուղղություններին։ Քրիատոնյա արաբները հիմնականում հետևում են Արևելյան Քրիստոնեական եկեղեցիներին, ինչպիսիք են Հույն ուղղափառ եկեղեցիները կամ Հույն կաթոլիկ եկեղեցիները^[39]։ Այլ ավելի փոքր կորնական փոքրամասնություններից են Բահաի հավատացյալները և Դրուզները։

Արաբները մեծ ազդեցությունն են ունեցել ժամանակակից և հնագույն աշխարհների տարբեր ոլորտների զարգացման մեջ, ինչպես օրինակ արվեստը և ճարտարապետությունը, լեզուն, փիլիսոփայությունը, դիցաբանությունը, էթիկան, գրականությունը, քաղաքականությունը, բիզնեսը, երաժշտությունը, պարը, կինոն, դեղագործությունը, գիտությունը և տեխնոլոգիան^[40]։

Ծանոթագրություններ

1. Margaret Kleffner Nydell Understanding Arabs: A Guide For Modern Times, Intercultural Press, 2005, ISBN 1931930252, page xxiii, 14
2. Myers, E. A. The Ituraeans and the Roman Near East: Reassessing the Sources (անգլերեն). Cambridge University Press. ISBN 9781139484817.
3. Bowman, Alan K.; Champlin, Edward; Lintott, Andrew. The Cambridge Ancient History (անգլերեն). Cambridge University Press. ISBN 9780521264303.
4. Jan, Retsö,. «Arabs (historical)» (անգլերեն).{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)
5. «The origin of the word "Arab"». www.ismaili.net.
6. «LAKHMIDS – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org (անգլերեն).
7. Bowersock, G.W.; Brown, Peter; editors, Oleg Grabar, (1999). Late antiquity : a guide to the postclassical world (2. print. ed.). Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard Univ. Press. ISBN 0674511735. {{cite book}}: |last3= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)
8. Cameron, Averil. The Mediterranean World in Late Antiquity: AD 395–700 (անգլերեն). Routledge. ISBN 9781136673054.
9. Fredrick E. Greenspahn (2005). «Ishmael». In Lindsay Jones (ed.). Encyclopedia of Religion. Vol. 7. Macmillan Reference USA. էջեր 4551–4552. ISBN 9780028657400. «ISHMAEL, or, in Hebrew, Yishmaʿeʾl; eldest son of Abraham. Ishmael's mother was Hagar, an Egyptian slave girl whom Sarah gave to Abraham because of her own infertility; in accordance with Mesopotamian law, the offspring of such a union would be credited to Sarah (Gn. 16:2). The name Yishmaʿeʾl is known from various ancient Semitic cultures and means "God has hearkened, " suggesting that a child so named was regarded as the fulfillment of a divine promise. Ishmael was circumcised at the age of thirteen by Abraham and expelled with his mother at the instigation of Sarah, who wanted to ensure that Isaac would be Abraham's heir (Gn. 21). In the New Testament, Paul uses this incident to symbolize the relationship between Judaism, the older but now rejected tradition, and Christianity (Gal. 4:21–31). In the Genesis account, God blessed Ishmael, promising that he would be the founder of a great nation and a "wild ass of a man" always at odds with others (Gn. 16:12). He is credited with twelve sons, described as "princes according to their tribes" (Gn. 25:16), representing perhaps an ancient confederacy. The Ishmaelites, vagrant traders closely related to the Midianites, were apparently regarded as his descendants. The fact that Ishmael's wife and mother are both said to have been Egyptian suggests close ties between the Ishmaelites and Egypt. According to Genesis 25:17, Ishmael lived to the age of 137. Islamic tradition tends to ascribe a larger role to Ishmael than does the Bible. He is considered a prophet and, according to certain theologians, the offspring whom Abraham was commanded to sacrifice (although surah Judaism has generally regarded him as wicked, although repentance is also ascribed to him. According to some rabbinic traditions, his two wives were Aisha and Fatima, whose names are the same as those of Muhammad's wife and daughter Both Judaism and Islam see him as the ancestor of Arab peoples. Bibliography A survey of the Bible's patriarchal narratives can be found in Nahum M. Sarna's Understanding Genesis (New York, 1966). Postbiblical traditions, with reference to Christian and Islamic views, are collected in Louis Ginzberg's exhaustive Legends of the Jews, 2d ed., 2 vols., translated by Henrietta Szold and Paul Radin (Philadelphia, 2003). Frederick E. Greenspahn (1987 and 2005)»
10. Noegel, Scott B.; Wheeler, Brannon M. The A to Z of Prophets in Islam and Judaism (անգլերեն). Scarecrow Press. ISBN 9781461718956.
11. «Ishmael and Isaac». www.therefinersfire.org (անգլերեն).
12. Inc, Encyclopædia Britannica. Britannica Student Encyclopedia (A-Z Set) (անգլերեն). Encyclopædia Britannica, Inc. ISBN 9781615355570. {{cite book}}: |last1= has generic name (օգնություն)
13. MacArthur, John F. Terrorism, Jihad, and the Bible (անգլերեն). Thomas Nelson Inc. ISBN 9781418518974.
14. «Early History of Palestine». www.palestinefacts.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 15-ին.
15. «Arab people». Encyclopædia Britannica (անգլերեն).
16. Grant, Christina Phelps (2003). The Syrian desert : caravans, travel and exploration. Hoboken: Taylor and Francis. ISBN 1136192719.
17. «The Nomadic Tribes of Arabia». Boundless (անգլերեն). 2016 թ․ հոկտեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 15-ին.
18. Ruthven, Albert Hourani ; with a new afterword by Malise (2010). A history of the Arab peoples (1st Harvard Press pbk. ed.). Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 978-0674058194.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
19. «HISTORY OF MIGRATION». www.historyworld.net.
20. «Untitled Document». people.umass.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 15-ին.
21. «History of the Arabs (book)». www.historyworld.net.
22. «Islam, The Arab Empire Of The Umayyads». history-world.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 15-ին.
23. «The Arab Empire | Mohammed | Umayyad Empire History». www.historybits.com.
24. «Top 10 Greatest Empires In History». Listverse. 2010 թ․ հունիսի 22.
25. Pillalamarri, Akhilesh. «The 5 Most Powerful Empires in History». The National Interest (անգլերեն).
26. «10 Greatest Empires in the History of World». Top Ten Lists. 2010 թ․ մարտի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 15-ին.
27. Page 8 – The Arab Revolt, 1916–18 Published by New Zealand History at nzhistory.net.nz
28. Sean McMeekin (2012) The Berlin–Baghdad Express. Belknap Press. 0674064321. pp. 288, 297
29. L., Rogan, Eugene (2004 թ․ հունվարի 1). Frontiers of the state in the late Ottoman Empire : Transjordan, 1850-1921. Cambridge University Press. ISBN 0521892236. OCLC 826413749.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
30. Schsenwald, William L. "The Vilayet of Syria, 1901-1914: A Re-Examination of Diplomatic Documents As Sources." Middle East Journal (1968), Vol 22, No. 1, Winter: p. 73.
31. Arab League formed — History.com This Day in History — 3/22/1945. History.com. Retrieved on 2014-04-28.
32. Frishkopf, edited by Michael (2010). Music and media in the Arab world (1st ed.). Cairo: The American University in Cairo Press. ISBN 9774162935. {{cite book}}: |first1= has generic name (օգնություն)
33. «Culture and Tradition in the Arab Countries». www.habiba.org.
34. «Arabic Culture & Traditions – Online Resources | Pimsleur Approach™». www.pimsleurapproach.com.
35. El-Shamy, Hasan M. (1995). Folk traditions of the Arab world : a guide to motif classification (1. [Dr.]. ed.). Bloomington u.a.: Indiana Univ. Press. ISBN 0253352223.
36. • Jonathan Porter Berkey (2003). The Formation of Islam: Religion and Society in the Near East, 600–1800. Cambridge University Press. էջ 42. ISBN 978-0-521-58813-3.
    • Robinson, Neal (2013). Islam: A Concise Introduction (անգլերեն). Routledge. ISBN 9781136817731.
37. «Arabs facts, information, pictures». Encyclopedia.com articles about Arabs. 2018 թ․ ապրիլի 21. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 9-ին.
38. «Religious Diversity Around The World – Pew Research Center». Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 2014 թ․ ապրիլի 4.
39. • Phares, Walid (2001). «Arab Christians: An Introduction». Arabic Bible Outreach Ministry.
    • «Majority and Minorities in the Arab World: The Lack of a Unifying Narrative». Jerusalem Center For Public Affairs.
40. • «Arab Civilization». Alhewar.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
    • Studies in the History of the Near East - Page 28 113627331X P.M. Holt - 2013 "He held the post until his death in 1624 and was succeeded by his former pupil, James Golius (1596–1667). Erpenius and Golius made outstanding contributions to the development of Arabic studies by their teaching, their preparation of texts, ..."

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արաբներ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 677)։