Ոսկե թիմ

Ոսկե թիմ (հունգ.՝ Aranycsapat), Հունգարիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի լեգենդար թիմի տարածված անվանումը։ Հանդես է եկել 1950-ական թվականների առաջին կեսին մարզիչ Գուստավ Շեբեշի գլխավորությամբ։ Թիմի կազմում խաղում էին Ֆերենց Պուշկաշը, Զոլտան Ցիբորը, Շանդոր Կոչիշը, Նանդոր Հիդեգկուտին, Յոժեֆ Բոժիկը, Դյուլա Գրոշիչը։ Այս թիմն առանց պարտության անցկացրել է 32 անընդմեջ խաղ, և այդ ցուցանիշն անգերազանցելի է մնում եվրոպական ֆուտբոլում մինչ այսօր։ Այդ ընթացքում Հունգարիայի հավաքականը դարձել է 1952 թվականի Օլիմպիական խաղերի չեմպիոն, հաղթել է Կենտրոնական Եվրոպայի գավաթի խաղարկությունում։ 1953 թվականին հունգարացիները 6։3 հաշվով հաղթել են անգլիացիներին՝ դառնալով առաջին ոչ բրիտանական թիմը որ կարողացել է հաղթել անգլիացիներին «Ուեմբլի» մարզադաշտում։ Այդ հաղթանակից յոթ ամիս անց տեղի ունեցած պատասխան խաղում հունգարացիները Բուդապեշտում հաղթել են 7:1 հաշվով^[1]։ Հաղթական խաղերի շարքն ավարտվել է 1954 թվականին, երբ աշխարհի առաջնության եզրափակչում Հունգարիան 2։3 հաշվով զիջել է Գերմանիայի հավաքականին։ Դրանից հետո հունգարացիները ևս 18 խաղ են անցկացրել առանց պարտության՝ դառնալով առաջին թիմը, որ Մոսկվայում հաղթել է ԽՍՀՄ հավաքականին^[2]։ Հաղթական խաղերի նոր շարքը շարունակվել է մինչև 1956 թվականը և ավարտվել Թուրքիայի հավաքականի դեմ խաղում կրած պարտությամբ։

Ոսկե թիմը 1953 թվականին․ առջևում՝ Միխայ Լանտոշ, Ֆերենց Պուշկաշ, Դյուլա Գրոշիչ, հետևի շարքում՝ Դյուլա Լորանտ, Ենյե Բուզանսկի, Նանդոր Հիդեգկուտի, Շանդոր Կոչիշ, Յոժեֆ Զակարիաշ, Զոլտան Ցիբոր, Լասլո Բուդաի

Պատմություն

Նախապայմաններ

1948 թվականին Հունգարիայում իշխանության գլուխ անցան սոցիալիստները Մատյաշ Ռակոի գլխավորությամբ։ Երկրում սկսված բարեփոխումներն իրենց արտացոլումը գտան նար ֆուտբոլում։ Պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլը վերացվեց, իսկ ակումբները Խորհրդային Միության օրինակով անցան նախարարությունների, գերատեսչությունների ու ձեռնարկությունների ենթակայության տակ։ 1949 թվականի դեկտեմբերի 18-ին «Կիշպեշտ» ակումբը, որում արդեն խաղում էին «Ոսկե թիմի» ապագա առաջատարներ Յոժեֆ Բոժիկն ու Ֆերենց Պուշկաշը, անցնում է Հունգարիայի պաշտպանության նախարարության ենթակայության տակ և վերանվանվում «Հոնվեդ» (թարգմանաբար՝ Հայրենիքի պաշտպան)։ Վերակազմավորվեցին նաև այլ ակումբներ։

1950 թվականի փետրվարին երկրի առաջատար ակումբներից մեկը՝ «Ֆերենցվարոշը», անցավ Սննդի արդյունաբերության աշխատողների ազգային միության ենթակայության տակ, իսկ ակումբի առաջատար խաղացողներ Լասլո Բուդաին ու Շանդոր Կոչիշը կամավոր-ստիպողական կերպով տեղափոխեցին «Հոնվեդ»։ Շուտով այդ ակումբ տեղափոխվեցին նաև ազգային հավաքականի այլ խաղացողների, որոնց թվում էին դարպասապահ Դյուլա Գրոշիչը, պաշտպան Դյուլա Լորանտը և ձախ հարձակվող Զոլտան Ցիբորը։ Մի քանի անգամ անվանափոխվեց ու տարբեր կազմակերպությունների ենթակայության տակ անցավ նաև մեկ այլ առաջատար ակումբ՝ ՄՏԿ-ն։

Aranycsapat

Aranycsapat-ը կամ «Ոսկե թիմը», ինչպես Հունգարիայում և այլ երկրներում անվանում են 1950-ականների սկզբի Հունգարիայի հավաքականը, մեծ մասամբ եղել է կոմունիստական ռեժիմի աշխատանքի արդյունք։ Նրա պատմությունը շատ բանով հիշեցնում է սովետական հոկեյի ԲԿՄԱ թիմի ու Խորհրդային Միության հոկեյի հավաքականի պատմությունը։

Հավաքականի բազային թիմը եղել է մայրաքաղաքային «Հոնվեդը»։ 1949-1955 թվականներին՝ սոցիալիտական բարեփոխումների սկզբից մինչև Հունգարական հեղափոխություն, «Հոնվեդը» հինգ անգամ դարձել է երկրի չեմպիոն։ Հաջորդ անգամ ակումբը երկրի առաջնությունում ոսկե մեդալի արժանացավ միայն 1980 թվականին։

Թարմացված հավաքականը գլխավորում էր Գուստավ Շեբեշը։ Առավել հաճախ Ոսկե թիմը խաղում էր հետևյալ կազմով․ դարպասապահ՝ Դյուլա Գրոշիչ, աջ պաշտպան՝ Ենյո Բուզանսկի, կենտրոնական պաշտպան՝ Դյուլա Լորատ, ձախ պաշտպան՝ Միխայ Լանտոշ, աջ կիսապաշտպան՝ Յոժեֆ Բոժիկ, ձախ կիսապաշտպան՝ Յոժեֆ Զակարիաշ, աջ եզրային հարձակվող՝ Լասլո Բուդաի, աջ ինսայդ՝ Շանդոր Կոչիշ, կենտրոնական հարձակվող՝ Նանդոր Հիդեգկուտի, ձախ ինսայդ՝ Ֆերենց Պուշկաշ, ձախ եզրային հարձակվող՝ Զոլտան Ցիբոր։ Տեղաբաշխումը եղել է 3–2–5, սակայն կախված խաղի ընթացքից ու հակառակորդից՝ կարելի էր փոփոխություններ կատարել։

Ոսկե թիմի դարաշրջանին իր ավարտի հասավ 1956 թվականի Հունգարական հեղափոխության սկսվելուց հետո։ Հավաքականի հիմնական խաղացողները, որ հեղափոխության ընթացքում «Հոնվեդի» կազմում գտնվում էին Իսպանիայում, որտեղ պիտի մասնակցեին Եվրոպայի չեմպիոնների գավաթի խաղարկության շրջանակներում «Ատլետիկ Բիլբաոյի» դեմ խաղին։ Հեղափոխության պարտության մասին հայտնի է դարձել այն ժամանակ, երբ «Հոնվեդը» վերադառնում էր հայրենիք։ Ակումբի որոշ խաղացողներ, որոնց թվում էին Ֆերենց Պուշկաշը, Զոլտան Ցիբորը, Շանդոր Կոչիշը, չեն վերադարձել հայրենիք և այլևս երբեք չեն խաղացել Հունգարիայի հավաքականի կազմում (Պուշկաշն այդ ժամանակ եղել է 29 տարեկան, Ցիբորն ու Կոչիշը՝ 27)։ 1958 թվականին Շվեյցարիայում անցկացվող աշխարհի առաջնությանը Հունգարիայի հավաքականը չի կարողացել դուրս գալ խմբից՝ լրացուցիչ խաղում 1։2 հաշվով պարտվելով Ուելսի հավաքականին։

Արդյունքներ

Ամսաթիվ	Անցկացման վայր	Հակառակորդ	Հաշիվ	Մրցություն	Հունգարիայի գոլեր	Հանդիսատես
08․05․1949	Բուդապեշտ	Ավստրիա	6։1	Կենտրոնական Եվրոպայի գավաթ	Պուշկաշ (3), Կոչիշ, Դեակ (2)	50,000
12․06․1949	Բուդապեշտ	Իտալիա	1։1	Կենտրոնական Եվրոպայի գավաթ	Դեակ	47,000
19․06․1949	Ստոկհոլմ	Շվեդիա	2։2	Ընկերական խաղ	Կոչիշ, Բուդաի	38,000
10․07․1949	Դեբրեցեն	Լեհաստան	8։2	Ընկերական խաղ	Դեակ (4), Պուշկաշ (2), Էգրեսի, Կեստհեյ	30,000
16․10․1949	Վիեննա	Ավստրիա	4։3	Ընկերական խաղ	Դեակ (2), Պուշկաշ (2)	65,000
30․10․1949	Բուդապեշտ	Բուլղարիա	5։0	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ (2), Դեակ, Բուդաի, Ռուդաշ	36,000
20․11․1949	Բուդապեշտ	Շվեդիա	5։0	Ընկերական խաղ	Կոչիշ (3) Պուշկաշ, Դեակ	50,000
30․04․1950	Բուդապեշտ	Չեխոսլովակիա	5։0	Ընկերական խաղ	Կոչիշ (2) Պուշկաշ (2), Սիլահի	47,000
14․05․1950	Վիեննա	Ավստրիա	3։5	Ընկերական խաղ	Կոչիշ, Պուշկաշ, Սիլահի	65,000
04․06․1950	Վարշավա	Լեհաստան	5։2	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ (2), Սիլահի (3)	60,000
24․09․1950	Բուդապեշտ	Ալբանիա	12։0	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ (4), Բուդաի (4), Պալոտաշ (2), Կոչիշ (2)	38,000
29․10․1950	Բուդապեշտ	Ավստրիա	4։3	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ (3), Սիլահի	45,000
12․11․1950	Սոֆիա	Բուլղարիա	1։1	Ընկերական խաղ	Սիլահի	35,000
27․05․1951	Բուդապեշտ	Լեհաստան	6։0	Ընկերական խաղ	Կոչիշ (2), Շանդոր, Պուշկաշ (2), Ցիբոր	42,000
14․101951	Օստրավա	Չեխոսլովակիա	2։1	Ընկերական խաղ	Կոչիշ (2)	45,000
18․11․1951	Բուդապեշտ	Ֆինլանդիա	8։0	Ընկերական խաղ	Հիդեգկուտի (3), Կոչիշ (2), Ցիբոր, Պուշկաշ (2)	40,000
18․05․1952	Բուդապեշտ	Արևելյան Գերմանիա	5։0	Ընկերական խաղ	Հիդեգկուտի (2), Սուսա, Կոչիշ, Շանդոր	38,000
15․06․1952	Վարշավա	Լեհաստան	5։1	Ընկերական խաղ	Կոչիշ (2), Պուշկաշ (2), Հիդեգկուտի	50,000
22․06․1952	Հելսինկի	Ֆինլանդիա	6։1	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ, Բոժիկ, Կոչիշ (3), Պալոտաշ	25,000
15․07․1952	Տուրկու	Ռումինիա	2։1	Օլիմպիական խաղեր 1952	Ցիբոր, Կոչիշ	14,000
21․07․1952	Հելսինկի	Իտալիա	3։0	Օլիմպիական խաղեր 1952	Պալոտաշ (2), Կոչիշ	20,000
24․07․1952	Կոտկա	Թուրքիա	7։1	Օլիմպիական խաղեր 1952	Պալոտաշ, Կոչիշ (2), Լանտոշ, Պուշկաշ (2), Բոժիկ	20,000
28․07․1952	Հելսինկի	Շվեդիա	6։0	Օլիմպիական խաղեր 1952	Պուշկաշ, Պալոտաշ, Լին (ինքնագոլ), Կոչիշ (2), Հիդեգկուտի	35,000
02․08․1952	Հելսինկի	Հարավսլավիա	2։0	Օլիմպիական խաղեր 1952	Պուշկաշ, Ցիբոր	60,000
20․09․1952	Բեռն	Շվեյցարիա	4։2	Կենտրոնական Եվրոպայի գավաթ	Պուշկաշ (2), Կոչիշ, Հիդեգկուտի	35,000
19․10․1952	Բուդապեշտ	Չեխոսլովակիա	5։0	Ընկերական խաղ	Հիդեգկուտի, Էգրեսի, Կոչիշ (3)	48,000
26․04․1953	Բուդապեշտ	Ավստրիա	1։1	Ընկերական խաղ	Ցիբոր	44,000
17․05․1953	Հռոմ	Իտալիա	3։0	Կենտրոնական Եվրոպայի գավաթ	Հիդեգկուտի, Պուշկաշ (2)	90,000
05․07․1953	Ստոկհոլմ	Շվեդիա	4։2	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ, Բուդաի, Կոչիշ, Հիդեգկուտի	40,000
04․10․1953	Սոֆիա	Բուլղարիա	1։1	Ընկերական խաղ	Սիլահի	45,000
04․10․1953	Պրահա	Չեխոսլովակիա	5։1	Ընկերական խաղ	Չորդաշ (2), Հիդեգկուտի, Միխայ Տոտ, Պուշկաշ	50,000
11․10․1953	Վիեննա	Ավստրիա	3։2	Ընկերական խաղ	Չորդաշ, Հիդեգկուտի (2)	65,000
15․11․1953	Բուդապեշտ	Շվեդիա	2։2	Ընկերական խաղ	Պալոտաշ, Ցիբոր	80,000
25․11․1953	Լոնդոն	Անգլիա	6։3	Ընկերական խաղ	Հիդեգկուտի (3), Պուշկաշ (2), Բոժիկ	105,000
12․02․1954	Կահիրե	Եգիպտոս	3։0	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ (2), Հիդեգկուտի	28,000
11․04․1954	Վիեննա	Ավստրիա	1։0	Ընկերական խաղ	Հապել (ինքնագոլ)	65,000
23․05․1954	Բուդապեշտ	Անգլիա	7։1	Ընկերական խաղ	Լանտոշ, Պուշկաշ (2), Կոչիշ (2), Միխայ Տոտ, Հիդեգկուտի	92,000
17․06․1954	Ցյուրիխ	Հարավային Կորեա	9։0	Աշխարհի առաջնություն 1954	Պուշկաշ (2), Լանտոշ, Կոչիշ (3), Ցիբոր, Պալոտաշ (2)	15,000
20․06․1954	Բազել	Արևմտյան Գերմանիա	8։3	Աշխարհի առաջնություն 1954	Կոչիշ (4), Պուշկաշ, Հիդեգկուտի (2), Յոժեֆ Տոտ	53,000
27․06․1954	Բեռն	Բրազիլիա	4։2	Աշխարհի առաջնություն 1954	Հիդեգկուտի, Կոչիշ (2), Լանտոշ	60,000
30․06․1954	Լոզան	Ուրուգվայ	4։2 (ավ․ ժամ․)	Աշխարհի առաջնություն 1954	Ցիբոր, Հիդեգկուտի, Կոչիշ (2)	50,000
04․07․1954	Բեռն	Արևմտյան Գերմանիա	2։3	Աշխարհի առաջնություն 1954	Պուշկաշ, Ցիբոր	65,000
19․09․1954	Բուդապեշտ	Ռումինիա	5։1	Ընկերական խաղ	Կոչիշ (2), Հիդեգկուտի (2), Բուդաի	93,000
19․09․1954	Մոսկվա	ԽՍՀՄ	1։1	Ընկերական խաղ	Կոչիշ	85,000
10․10․1954	Բուդապեշտ	Շվեյցարիա	3։0	Ընկերական խաղ	Կոչիշ (2), Բոժիկ	94,000
24․10․1954	Բուդապեշտ	Չեխոսլովակիա	4։1	Ընկերական խաղ	Կոչիշ (3), Շանդոր	93,000
14․11․1954	Բուդապեշտ	Ավստրիա	4։1	Ընկերական խաղ	Կոչիշ, Ցիբոր, Շանդոր, Պալոտաշ	94,000
08․12․1954	Գլազգո	Շոտլանդիա	4։2	Ընկերական խաղ	Կոչիշ, Հիդեգկուտի, Բոժիկ, Շանդոր	134,000
24․04․1955	Վիեննա	Ավստրիա	2։2	Կենտրոնական Եվրոպայի գավաթ	Հիդեգկուտի, Ֆենվեշի	65,000
08․05․1955	Օսլո	Նորվեգիա	5։0	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ, Կոչիշ, Պալոտաշ (2), Տիխի	34,000
11․05․1955	Ստոկհոլմ	Շվեդիա	7։3	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ (2), Կոչիշ (3), Հիդեգկուտի, Սոյկա	40,000
15․05․1955	Կոպենհագեն	Դանիա	6։0	Ընկերական խաղ	Կոչիշ (2), Շանդոր (3), Պալոտաշ	41,000
19․05․1955	Հելսինկի	Ֆինլանդիա	9։1	Ընկերական խաղ	Պալոտաշ (3), Պուշկաշ, Տիխի (2), Չորդաշ (2), Յոժեֆ Տոտ	30,000
29․05․1955	Բուդապեշտ	Շոտլանդիա	3։1	Ընկերական խաղ	Կոչիշ, Հիդեգկուտի, Ֆենվեշի	100,000
17․09․1955	Բուդապեշտ	Շվեյցարիա	5։4	Կենտրոնական Եվրոպայի գավաթ	Պուշկաշ (2), Կոչիշ, Մախոշ (2)	45,000
25․09․1955	Բուդապեշտ	ԽՍՀՄ	1։1	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ	103,000
02․10․1955	Պրահա	Չեխոսլովակիա	3։1	Կենտրոնական Եվրոպայի գավաթ	Կոչիշ, Տիխի, Ցիբոր	50,000
16․10․1955	Բուդապեշտ	Ավստրիա	6։1	Կենտրոնական Եվրոպայի գավաթ	Կոչիշ, Պուշկաշ, Ցիբոր (2), Տիխի, Յոժեֆ Տոտ	104,000
13․11․1955	Բուդապեշտ	Շվեդիա	4։2	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ, Տիխի, Ցիբոր (2)	90,000
27․11․1955	Բուդապեշտ	Իտալիա	2։0	Կենտրոնական Եվրոպայի գավաթ	Պուշկաշ, Յոժեֆ Տոտ	103,000
03․06․1956	Բրյուսել	Բելգիա	4։5	Ընկերական խաղ	Պուշկաշ, Կոչիշ (2), Բուդաի	75,000
23․09․1956	Մոսկվա	ԽՍՀՄ	1։0	Ընկերական խաղ	Ցիբոր	105,000