Կարմրապատկեր սկահակագրություն
խեցեղենի նկարազարդման հին հունական ոճ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Կարմրապատկեր սկահակագրություն, կամ կարմրապատկեր սափորանկարչություն, հին հունական խեցեղենի նկարչության ամենահայտնի տեխնիկաներից մեկն է։ Այն հայտնվել է մոտ մ.թ.ա. 530 թվականին Աթենքում և գոյություն է ունեցել մինչև մ.թ.ա. IV դարի վերջը։ Մի քանի տասնամյակների ընթացքում խեցեղենի վրա կարմրապատկերագրությունը փոխարինեց նախկինում գերիշխող սևապատկեր նկարազարդման (մ.թ.ա. VII—IV դարեր) տեխնիկային։ Կարմիրով տեխնիկան ստացել է իր անվանումը ֆիգուրների և ֆոնի բնորոշ գունային հարաբերության շնորհիվ, որը ճիշտ հակառակն է սևապատկեր տեխնիկայի, այսինքն կարմրապատկեր խեցեղենի վրա ֆոնը սև է, ֆիգուրները` կարմիր։ Կարմիր կերամիկայի արտադրության հիմնական կենտրոնները, բացի Ատտիկայից, եղել են հարավ-իտալիա-հունական խեցեգործության արհեստանոցները։ Կարմրապատկեր տեխնիկան ընդունվել է Հին Հունաստանի շատ շրջաններում։ Նրա զարգացման գործում նշանակալի ներդրում են ունեցել Էտրուրիայի ( էտրուսկներ ) կավաման նկարազարդող նկարիչները։
Կարմիր պատկերով ծաղկամանները Ատտիկայից տարածվեցին Հունաստանում և նրա սահմաններից դուրս և երկար ժամանակ առաջատար դիրքեր էին զբաղեցնում բարձրորակ ներկված կերամիկայի շուկայում։ Կավագործության մի քանի արհեստանոցներ կարող էին համապատասխանել Աթենքի խեցեղեն ապրանքները նկարազարդող նկարիչների ստեղծագործական գաղափարների որակին, արտադրողականությանը և հարստությանը։ Մինչ օրս պահպանվել են ավելի քան 40 հազար օրինակ և կարմրապատկեր ծաղկամանների բեկորներ, որոնք ստեղծվել են Աթենքում, և ավելի քան 20 հազարը, որոնք ստեղծվել են Հարավային Իտալիայում։ Կարմրապատկեր սկահականկարները մանրակրկիտ ուսումնասիրվել է հնագետների և արվեստի պատմաբանների կողմից։ Հաստատվել է, որ կերամիկական անոթների զգալի մասը պատկանում է խեցեղենանկարիչների կոնկրետ խմբերին։ Կարմրապատկեր խեցեղեն ամանների պատկերները տեղեկատվության կարևոր աղբյուր են մշակութային և պատմական հետազոտությունների համար, ներառյալ հելլենների առօրյա կյանքի և առանձնահատկությունների, նրանց ծեսերի և հայացքների, ինչպես նաև հին հունական կերպարների դիցաբանության և դիցաբանական պատկերագրության ուսումնասիրության համար։
Կարմրապատկեր ամանեղենի նկարչության կարևոր հատկանիշը պատահական դեկորատիվ տարրերից և զարդանախշերից գրեթե ամբողջական հեռացումն էր։ Կավամանների գեղանկարիչների ուշադրությունն ամբողջությամբ ուղղվել է որոշակի առարկայական հորինվածքների պատկերմանը։ Բացի այդ, քանի որ այժմ հնարավոր էր ավելի մանրամասն նկարագրել հերոսների գծերը, լայն տարածում գտան անհատների կերպարները, որոնք երբեմն նույնիսկ հայտնիներ չէին։ Տարածված մնացին հին դիցաբանության և էպոսի պատմությունները։ Մեծ ժողովրդականություն են ձեռք բերել նաև հունական ողբերգությունների տեսարանները։ Բայց կարմիր ոճի գլխավոր նորամուծությունը պոլիսի սովորական քաղաքացիների պատկերումն էր։ Վարպետներն իրենց ուշադրությունը կենտրոնացրեցին ոչ միայն մարտերի կամ ծիսական երթերի տեսարաններին, որոնց մասնակցում էին հելլենները, այլև առօրյա տեսարաններին[1]։
Չնայած այն հանգամանքին, որ ոճի ամբողջական տեսքը գալիս է մ.թ.ա. 6-րդ դարից, նրա տարրերը հանդիպել են ավելի վաղ` արդեն արևելայնացնող (Orientalising) ոճով[2]։ Կարմրանախշ ոճը մի շարք առավելություններ ուներ սևանախշի նկատմամբ։ Այն հնարավորություն է տվել ավելի մանրամասն պատկերել տարբեր առարկաներ ու կենդանի էակներ, ծավալ հաղորդել դրանց, պատկերներն ավելի մոտեցնել ռեալիզմին։ Այդ իսկ պատճառով սևանախշ պատկերագրության վարպետները երբեմն դիմում էին կարմիրին սև գեղանկարչության դարաշրջանում, իսկ ավելի ուշ այն աստիճանաբար գերակշռեց, երբ նկարներում ռեալիստական պատկերներ ստանալու անհրաժեշտությունը սկսեց աճել։