Էտնա

Էթնա (իտալ.՝ Etna), գործող հրաբուխ Իտալիայում՝ Սիցիլիա կղզու արևելքում։ Գործող ամենաբարձր հրաբուխներից մեկն է Եվրոպայում^[6]. ԱՄՆ-ի բնագիտության ազգային ինստիտուտի տվյալներով 2018 թվականին նրա բարձրությունը ծովի մակերևույթից կազմել է 3295 մետր (բարձրությունը ժայթքումից ժայթքում փոփոխվում է, նվազում)։ Զբաղեցնում է 1.190 քառակուսի կիլոմետր տարածք և ադ ցուցանիշով ավելի քան երկուսուկես անգամ գերազանցում է իր մերձակա «մրցակցին»՝ իտալական երկրորդ խոշոր հրաբխին՝ Վեզուվին^[7]։

Էտնա
Տեսակ	ստրատոհրաբուխ, տեսարժան վայր և decipoint?
Երկիր	Իտալիա[1]
Վարչատարածք	Metropolitan City of Catania?, Կաստիլիոնե դի Սիցիլիա, Սանտ Ալֆիո, Ձաֆերանա Էտնեա, Նիկոլոզի, Բելպասո, Բիանկավիլլա, Ադրանո, Բրոնտե, Մալետո և Ռանդացո
ԲԾՄ	3357 մետր[2][3]
Հարաբերական բարձրություն	3357 մետր[4]
Մակերես	19 237 հեկտար
Նյութ	trachybasalt?, tephrite?, basanite?, trachyandesite?, Mugearite?, բազալտ և picrobasalt?
Աշխարհագրական տեղադրություն	Սիցիլիա[1]
Տեղագրական մեկուսացում	998,79 կմ[4]
Ձևավորում	մ.թ.ա. 300 հազարամյակ
Հրաբխային կայան	Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologica - Sezione di Catania?[5]

Միավորված ազգերի կազմակերպությունը Էթնան է ընտրել որպես «Տասնամյակի հրաբուխ»^[8]։ 2013 թվականի հունիսին էլ Էթնան ներառվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում^[9]։

Անվանում

Անվանումն առաջացել է հին հունարեն այտոս «բոց» բառից։ Տեղացիներն անվանում են Mongibello, որը կազմված է լատիներեն mons «լեռ» և արաբերեն ջեբել «լեռ» բառերից։ Արաբական աղբյուրներում հիշատակվում է Ջեբելալնար (բառացի՝ «կրակի լեռ») անունով^[10]։

Ծանոթագրություններ

1. Этна (ռուս.) // Малая советская энциклопедия / под ред. Н. Л. Мещеряков — 2 — Советская энциклопедия, 1936.
2. https://www.lasiciliaweb.it/2021/08/10/letna-ha-una-nuova-vetta-sud-est-a-3-357-metri/
3. https://www.ct.ingv.it/index.php/formazione-e-divulgazione/news/303-l-etna-si-supera-nuovo-record-di-altezza-a-3357-metri
4. peakbagger.com
5. https://www.ct.ingv.it/
6. «Etna & Aeolian Islands 2012 – Cambridge Volcanology». www.volcano.group.cam.ac.uk.
7. «Mount Etna» (անգլերեն). 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2010-ին.
8. «Decade Volcanoes». United States Geological Survey.
9. Mount Etna Becomes a World Heritage Site, Italy Magazine, 4 May 2013
10. Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».

Գրականություն

• «Etna». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.
• Chester, D. K.; Duncan, A. M.; Guest, J. E.; Kilburn, C. R. J. (1985). Mount Etna: The Anatomy of a Volcano. Chapman and Hall. էջեր 412 pp. ISBN 978-0-8047-1308-5.

Արտաքին հղումներ

• Mount Etna Live Webcams
• Mount Etna Nord Live Webcams by Linguaglossa H24
• Mount Etna Regional Park
• Youtube video: eruption phases of Etna (in Italian)
• Smithsonian Institution: Global Volcanism Program: Etna
• Footage of the 1971 eruption is featured in the 1979 film Days of Fury, hosted by Vincent Price

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էտնա» հոդվածին։

Էտնա էջը Վիքիպահեստում

Վիքիճամփորդն ունի Mount Etnaին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 88)։