From Wikipedia, the free encyclopedia
Դանիլ Խարմս (իրական ազգանունը` Յուվաչյով, դեկտեմբերի 17 (30), 1905[1][2][3][…], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[4] - փետրվարի 2, 1942[1][5][6][…], Լենինգրադ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), ռուս և խորհրդային գրող, բանաստեղծ և դրամատուրգ։ Օբերիու ասոցիացիայի հիմնադիր։
Դանիլ Խարմս ռուս.՝ Даниил Иванович Ювачёв | |
---|---|
Ծնվել է | դեկտեմբերի 17 (30), 1905[1][2][3][…] |
Ծննդավայր | Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[4] |
Մահացել է | փետրվարի 2, 1942[1][5][6][…] (36 տարեկան) |
Մահվան վայր | Լենինգրադ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ |
Քաղաքացիություն | Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ |
Մայրենի լեզու | ռուսերեն |
Կրթություն | Սուրբ Պետրոսի դպրոց |
Երկեր | Պառավը, Elizaveta Bam? և Incidences? |
Մասնագիտություն | գրող, դրամատուրգ, մանկագիր, բանաստեղծ, գիտաֆանտաստիկ գրող, արձակագիր և երգիծաբան |
Ամուսին | Marina Vladimirovna Durnovo? |
Ծնողներ | հայր՝ Ivan Yuvachev? |
Անդամություն | OBERIU? |
Ստորագրություն | |
Daniil Kharms Վիքիպահեստում |
Դանիլ Յուվաչյովը ծնվել է 1905 թվականի դեկտեմբերի 17 (30)-ին, Սանկտ Պետերբուրգում՝ Իվան Յուվաչյովի (1860-1940) և Նադեժդա Յուվաչյովայի (Կոլյուբակինա) (1869-1929) ընտանիքում։ Դանիլ Իվանովիչնս իր ծննդյան օրը համարել է հունվարի 1-ը[7]։ Իվան Յուվաչյովը նարոդավոլեց-հեղափոխական էր, որն աքսորվել է Սախալին և դարձել հոգևոր գրող։ Խարմսի հայրը ծանոթ էր Չեխովի, Տոլստոյի, Վոլոշինի և Մորոզովի հետ[8]։
1915-1918 թվականներին (ըստ այլ աղբյուրների՝ 1917-1918 թվականներին[9]) Դանիլ Յուվաչյովը սովորել է միջնակարգ դպրոցում (Realschule), որը Սուրբ Պետրոսի (Պետրիշուլե) գլխավոր գերմանական դպրոցի մի մասն էր կազմում, 1922-1924 թվականներին՝ մանկական 2-րդ աշխատանքային միացյալ դպրոցում՝ 1924 թվականից, 1924 թվականից՝ Լենինգրադի առաջին էլեկտրատեխնիկական դպրոցում (այսօր՝ Սանկտ Պետերբուրգի էներգետիկայի քոլեջ[10]), որտեղից նրան վտարել են 1926 թվականի փետրվարին[11]։ 1926 թվականի սեպտեմբերի 15-ին նա դարձել է արվեստի պատմության պետական ինստիտուտի կինոյի դասընթացների ունկնդիր[12]։
1921-1922 թվականներին Դանիլ Յուվաչյովը իր համար ընտրում է «Խարմս» կեղծանունը։ Հետազոտողները առաջ են քաշել դրա ծագման մի քանի վարկածներ՝ աղբյուրներ գտնելով անգլերենից, գերմաներենից, ֆրանսերենից, եբրայերենից, սանսկրիտից[13]։ Գրողի ձեռագրերում հանդիպում են մոտ քառասուն կեղծանուն (Խարմս, Հարմս, Դանդան, Չարմս, Կառլ Իվանովիչ Շուստերլինգ և այլն)[14]։ 1925 թվականի հոկտեմբերի 9-ին բանաստեղծների համառուսական միությանը անդամակցելու դիմում ներկայացնելիս, Խարմսը հարցաշարին պատասխանում է հետևյալ կերպ.
1. Ազգանուն, անուն, հայրանուն | «Դանիիլ Իվանովիչ Յուվաչյով-Խարմս» |
2. Գրական կեղծանուն | «Ոչ, գրում եմ Խարմս»[15] |
1924-1926 թվականներին Խարմսը սկսում է մասնակցել Լենինգրադի գրական կյանքին. նա տարբեր դահլիճներում կարդացել է իր և այլոց բանաստեղծությունները, դարձել է Ալեքսանդր Տուֆանովի կազմակերպած «DSO իմաստակների շքանշանի» անդամ։ 1926 թվականի մարտին նա դարձել է բանաստեղծների համառուսական միության Լենինգրադի մասնաճյուղի անդամ (հեռացվել է 1929 թվականի մարտին` անդամավճարները չտալու համար)[11]։ Այս ժամանակահատվածը բնութագրվում է որպես Խարմսի ստեղծագործության` «զաումային» ժամանակաշրջան, որը տեղի է ունեցել Վելիմիր Խլեբնիկովի, Ալեքսեյ Կրուչյոնիխի, Ալեքսանդր Տուգանովի, Կազիմիր Մալևիչի ստեղծագործությունների ազդեցության տակ։
1925 թվականին Խարմսը ծանոթացել է «սոսիների» բանաստեղծական և փիլիսոփայական շրջանի անդամների հետ, որոնց թվում էին Ալեքսանդր Վեդենսկին, Լեոնիդ Լիպավսկին, Յակով Դրուսկինը և այլք։ 1926 թվականից Խարմսը ակտիվորեն փորձում էր միավորել Լենինգրադի «ձախ» գրողների ու նկարիչների ուժերը։ 1926-1927 թվականներին կազմակերպել է մի քանի գրական միավորումներ («Ձախ թև», «Ձախ դասականների ակադեմիա»)։ 1927 թվականի աշնանը, մի խումբ գրողներ` Խարմսի գլխավորությամբ ստացել են միության վերջնական՝ Օբերիու («Իրական արվեստի միություն») անվանումը։ Օբերիու-ի կազմում ընդգրկվել են Դանիիլ Խարմսը, Ալեքսանդր Վեդենսկին, Նիկոլայ Զաբոլոցկին, Կոնստանտին Վագինովը, Իգոր Բախտերևը, Բորիս (Դոյվբեր) Լևինը, Կլիմենտի Մինսը և այլք։ Օբերիու-ի գոյության ամենավառ էջը «Երեք ձախ ժամ» երեկոն էր, որն անցկացվել է 1928 թվականի հունվարի 24-ին։ Այս թատերական ներկայացման ժամանակ օբերիուտները կարդացել են իրենց գործերը, բեմադրվել է Խարմսի «Էլիզաբեթ Բամ» պիեսը[11]։
1927 թվականի վերջին Սամուիլ Մարշակը, Նիկոլայ Օլեյնիկովը և Բորիս Ժիտկովը հավաքագրում են Օբերիու-ի անդամներին՝ մանկական գրականության մեջ աշխատելու համար։ 1920-ական թվականների վերջերից մինչև 1930-ական թվականների վերջը Խարմսը ակտիվորեն համագործակցում էր «Ոզնի», «Չիժ», «Սվերչոկ», «Հոկտեմբեր» մանկական ամսագրերի հետ, որտեղ տպագրվում էին նրա բանաստեղծությունները, պատմվածքները, նկարների մակագրությունները, զավեշտական գովազդներն ու գլուխկոտրուկները[16]։ Ի տարբերություն, օրինակ, Ալեքսանդր Վեդենսկու, Խարմսը շատ պատասխանատու մոտեցում էր ցուցաբերում մանկական գրականության մեջ իր աշխատանքին, ինչը նրա համար եկամտի մշտական և համարյա միակ աղբյուրն էր։ Ինչպես նշում է ռուսական ավանգարդի հետազոտող, օբերիուտովների ընկեր Խարջիևը.
Վեդենսկին խառնաշփոթ էր մանկական գրականության մեջ. նա սարսափելի գրքեր էր գրում, լավերը շատ քիչ էին... Իսկ Խարմսը, կարծես, գրել է միայն վեց մանկական գիրք և շատ լավ։ Դա նրան դուր չէր գալիս, բայց նա չէր կարողանում վատ գրել[17]։
1928 թվականից 1931 թվականներին երեխաների համար լույս է տեսել բանաստեղծությունների և պատմությունների 9 պատկերազարդ գիրք՝ «Չարաճճի վարդակ» (արգելված է գրաքննությամբ 1951 թվականից 1961 թվականներին[18]), «Այն մասին, թե ինչպես Կոլկա Պանկինը թռավ Բրազիլիա, իսկ Պետկա Էրշովը ոչ մի բանի չէր հավատում», «Թատրոն», «Առաջին և երկրորդ», «Իվան Իվանովիչ Սամովար», «Այն մասին, թե ինչպես է պառավը թանաք գնել» (պատկանում է «խորհուրդ չի տրվում հանրային գրադարաններին» գրքերի թվին[18], «Խաղ», «Այն մասին, թե ինչպես հայրս ինձ գնդակահարեց», «Միլիոն»։ 1937 թվականին լույս է տեսել Վիլհելմ Բուշի «Պլիխ և պլյուխ» գիրքը, որը թարգմանել է Խարմսը։ 1940 թվականին լույս է տեսել Խարմսի «Աղվեսը և նապաստակը» գիրքը, իսկ 1944 թվականին ՝ «Զարմանալի կատուն» բանաստեղծությունը՝ որպես առանձին խմբագրություն[18]։ Գրողի կյանքի ընթացքում լույս են տեսել Ս. Մարշակի հետ միասին գրված «Ուրախ Սիսկիններ» պոեմի և «Պատմություններ նկարներում» գրքի առանձին խմբագրություններ, որոնց տեքստը գրել են Խարմսը, Նինա Գեռնետը և Նատալիա Դիլակտորսկայան։
1931 թվականի դեկտեմբերին Խարմսը, Վեդենսկին, Բախտերևը ձերբակալվել են «գրողների հակասովետական խմբում» մասնակցելու մեղադրանքով, և ձերբակալման պատճառը մանկական գրականության մեջ նրանց աշխատանքն էր, և ոչ թե օբերիուտների աղմկոտ ցնցող կատարումները։ Խարմսը ՕԳՊՈւ-ի խորհրդի կողմից դատապարտվել է երեք տարվա ազատազրկման ուղղիչ ճամբարում, 1932 թվականի մարտի 21-ին (պատժի տեքստում օգտագործվել է «համակենտրոնացման ճամբար» տերմինը[К 1]): Արդյունքում, 1932 թվականի մայիսի 23-ին պատիժը փոխվել է արտաքսման («մինուս 12»), և բանաստեղծն ուղևորվել է դեպի Կուրսկ, որտեղ արդեն աքսորել էին Ալեքսանդր Վեդենսկիին:
Խարմսը Կուրսկ է ժամանել 1932 թվականի հուլիսի 13-ին և հաստատվել Պերվիշևսկայա փողոցի թիվ 16 տանը (այժմ՝ Ուֆիմցևա փողոց)։ Խարմսը վերադարձել է Լենինգրադ հոկտեմբերի 19-ին[11]։
Աքսորից վերադառնալուց հետո Խարմսի կյանքում սկսվում է մի նոր շրջան. ՕԲԵՐԻՈւ-ի հրապարակային ելույթները դադարում են, գրողի` երեխաների համար հրատարակված գրքերի քանակը նվազում է, նրա ֆինանսական վիճակը դառնում է շատ ծանր։ Խարմսի ստեղծագործության մեջ ուրվագծվում է անցումը պոեզիայից արձակ։ Ժաքարդը գրողի ստեղծագործության մեջ առանձնացրել է երկու կարևոր ժամանակաշրջաններ, որոնք առանձնացվել են 1932-1933 թվականների խոր գաղափարական ճգնաժամով. առաջին շրջանը (1925-1930-ական թվականների սկիզբ)` մետաֆիզիկական և պոետիկ, և երկրորդ (1933-1941 թվականներ)` արձակ[20]։
Գիտակցելով, որ մանկական գործերից բացի նա այլևս ոչինչ չի կարողանա հրատարակել, Խարմսը չի դադարում գրել։ 1930-ական թվականներին նա ստեղծել է իր հիմնական գործերը՝ «Պատահարներ» պատմությունների ցիկլը, «Ծեր կինը» պատմվածքը, ինչպես նաև` հսկայական քանակությամբ պատմվածքներ, բանաստեղծություններ, արձակի տեսարաններ և պոեզիա։
1934 թվականի ամռանը Խարմսը ամուսնացել է Մարինա Մալիչի հետ։ Նա շարունակում էր շփվել Ալեքսանդր Վեդենսկու, Լեոնիդ Լիպավսկու, Յակով Դրուսկինի հետ, որոնց հետ ստեղծել էր «սոսիների» ընկերական շրջանակ։ Նրանք ամիսը մի քանի անգամ հանդիպում էին՝ քննարկելու վերջերս գրված աշխատությունները, փիլիսոփայական տարբեր հարցեր[21]։ Այս հանդիպումների մասին պատկերացում կազմելու համար կարելի է օգտվել Լեոնիդ Լիպավսկու «Զրույցներից», որոնք կազմում են Դ. Խարմսի, Ա. Վվեդենսկու, Ն. Օլեյնիկովի, Յա. Դրուսկինի, Տ. Մեյերի և Լ. Լիպավսկու զրույցների ձայնագրությունը։ 1930-ական թվականների վերջին Խարմսը ընկերանում է նաև երիտասարդ արվեստաբան և սկսնակ գրող Վսևոլոդ Պետրովի հետ, որն իր հուշերում իրեն անվանում է «Խարմսի վերջին ընկերը»[22]։
1941 թվականի օգոստոսի 23-ին Խարմսը ձերբակալվել է` իր շրջապատում «զրպարտիչ և պարտվողական տրամադրություններ» տարածելու համար։ Ձերբակալման օրդերը մեջբերում է Խարմսի խոսքերը, որոնք, ըստ Ա.Կոբրինսկու, վերաշարադրվել են մատնության տեքստից[23].
Խորհրդային Միությունը պատերազմը պարտվեց հենց առաջին օրը, Լենինգրադը այժմ կա՛մ կպաշարվի, կա՛մ սովամահ կլինի, կա՛մ ռմբակոծվելու է՝ քարը քարի վրա չթողնվելով։ Բայց ես համազգեստ չեմ հագնի և չեմ ծառայելու խորհրդային զորքերում, ես չեմ ուզում այդպիսի տականք լինել։ Եթե գերմանացիների հետ փողոցային մարտերի ընթացքում ինձ ստիպեն ձեղնահարկերից գնդացիր կրակել, ապա ես ոչ թե կրակելու եմ գերմանացիների, այլ նրանց վրա` նույն ավտոմատից։
Խարմսի կանխատեսումների մասին են վկայում նաև նրա խոսքերը, որոնք մեջբերված են նկարիչ և բանաստեղծ Պավել Զալցմանի շրջափակման օրագրում.
Առաջին օրերին ես պատահաբար հանդիպեցի Խարմսին Գլեբովայի մոտ։ Նա կարճազգեստով էր, հաստ փայտով։ Նրանք նստած էին նրա կնոջ հետ, կինը երիտասարդ էր և վատ արտաքինով։ Դեռ անհանգստություն չկար, բայց լավ իմանալով Ամստերդամի ճակատագիրը[24], մենք պատկերացնում էինք այն ամենը, ինչ հնարավոր էր։ Նա ասաց, որ ինքը ակնկալում էր և գիտեր պատերազմի սկսվելու օրվա մասին, և որ իր կնոջ հետ պայմանավորվել է, որ հեռագրական իրեն հայտնի խոսքի համաձայն, նա պետք է մեկնի Մոսկվա։ Ինչ-որ բան փոխեց նրանց ծրագրերը, և նա, չցանկանալով բաժանվել նրանից, եկավ Լենինգրադ։ Հեռանալիս նա ասաց իր սպասելիքները. դա մի բան էր, որը հետապնդում էր բոլորին. «Մենք սողալու ենք առանց ոտքերի՝ բռնելով այրվող պատերից»։ Մեզանից մեկը, գուցե նրա կինը, կամ գուցե ես, ծիծաղելով, նկատեցինք, որ բավական է կորցնել մեր ոտքերը, որպեսզի վատ լինի սողալը՝ բռնելով ամբողջ պատերից։ Կամ` այրվել չկտրված ոտքերով։ Երբ մենք ձեռք սեղմեցինք, նա ասաց. «Գուցե Աստծո կամոք, մենք ձեզ տեսնենք»։ Ես ուշադիր լսեցի ընդհանուր մտքերի այս բոլոր հաստատումները և իմը նույնպես։
Գնդակահարելուց խուսափելու համար գրողը խելագար է ձևացել[25]. ռազմական դատարանը որոշել է «հանցագործության ծանրությանը համապատասխան» Խարմսին հոգեբուժարանում պահել։ Դանիիլ Խարմսը մահացել է 1942 թվականի փետրվարի 2-ին, Լենինգրադի շրջափակման ժամանակ սովամահության առումով ամենածանր ամսին, «Կրեստի» բանտի հիվանդանոցի հոգեբուժության բաժանմունքում (Սանկտ Պետերբուրգ, Արսենալնայա փողոց, 9)։
Սկզբում կեղծ տեղեկություն է տարածվել Խարմսի կնոջ՝ Մարինա Մալիչի մասին, որ նրան տեղափոխել են Նովոսիբիրսկ[26]։
1960 թվականի հուլիսի 25-ին, Խարմսի քրոջ՝ Գրիցինայի խնդրանքով, գլխավոր դատախազությունը նրան անմեղ է ճանաչել, և նա արդարացվել է[27]։
Ամենահավանական թաղման վայրը Պիսկարևսկոյե գերեզմանատունն է[28] (թիվ 9 կամ թիվ 23 գերեզման)[29]։
Ի տարբերություն Օլեյնիկովի և Վեդենսկու արխիվների, որոնք միայն մասամբ են պահվել, Խարմսի արխիվը պահպանվել է։ Արխիվը հնարավոր է եղել փրկել Յակով Դրուսկինի ջանքերով, ով 1942 թվականին, Մարինա Մալիչի հետ միասին, ձեռագրերը հավաքել է ճամպրուկի մեջ և դուրս բերել ռմբակոծությունից վնասված գրողի տնից։ Վ. Գլոցերը գրողի արխիվը նկարագրել է հետևյալ կերպ.
1928 թվականից Խարմսը ... նույնիսկ գրամեքենայում չի վերատպել իր ձեռագրերը՝ ավելորդ լինելու պատճառով։ Եվ այդ ժամանակից ի վեր նրա բոլոր ձեռագրերը ... ամբողջական իմաստով եղել են ձեռագրեր ու ինքնագրեր։ Խարմսը գրել է կամ թղթի առանձին թերթերի կամ թերթիկների վրա (մաքուր կամ հանված մատյանից կամ նոթատետրից կամ տետրից, կամ գերեզմանատան ձևաթղթերի հակառակ երեսին, «լվացքատան» հաշիվների, ամրացնող դետալների և կետային պտուտակների աղյուսակների, տպագիր նոտաների հակառակ երեսին, «Բանվորական և գյուղացիական ընտանիքի հիգիենա և առողջություն» ամսագրի աշխատակցի նոթատետրերի էջերին և այլն), կամ տետրերում (դպրոցական կամ ընդհանուր), գլխավոր մատյաններում, նոթատետրերում և շատ հազվադեպ՝ տարբեր տեսակի ինքնաշեն գրքերում («Երկնագույն տետր» և այլն)[34]։
Յակով Դրուսկինը արխիվի հիմնական մասը հանձնել է Մ. Սալտիկով-Շչեդրինի անվան պետական հանրային գրադարանի (այժմ՝ Ռուսաստանի ազգային գրադարան, Ֆ.1232) ձեռագրի բաժին, մյուս մասը տարվել է ռուս գրականության ինստիտուտի ձեռագրի բաժին (Պուշկինյան տուն)։
Խարմսի կյանքի ընթացքում տպագրվել են նրա «մեծահասակների» բանաստեղծություններից միայն երկուսը։ Առաջին հրատարակությունը տեղի է ունեցել 1926 թվականին, Խարմսի` բանաստեղծների միությանը միանալուց հետո։ Միության ալմանախում լույս է տեսել «Չինարի հայացքը (Միջադեպ երկաթուղում)» պոեմը։ 1927 թվականին «Խարույկ» ալմանախում լույս է տեսել «Կոմունիստ Պյոտր Յաշկինի բանաստեղծությունը»։ Վերնագրից «Կոմունիստ» բառը դուրս են հանել գրաքննիչները։ Օբերիուտների աշխատանքների ժողովածուների հրատարակման մի շարք նախագծեր չեն իրականացվել[35]։
Երեխաների համար ստեղծագործությունները տպագրվել են մանկական ամսագրերում և հրապարակվել են առանձին հրատարակություններով։
1965 թվականին Լենինգրադի «Պոեզիայի օր» ժողովածուի թողարկումներում հրապարակվել են Խարմսի երկու բանաստեղծություններ, ինչը եղել է ԽՍՀՄ-ում և արտերկրում Խարմսի` «մեծահասակների համար գրված» ստեղծագործությունների հրապարակման սկիզբը։ 1960-ականների վերջից ԽՍՀՄ պարբերական մամուլում հրապարակվել են Խարմսի որոշ «մեծահասակների» ստեղծագործություններ, որոնք ներկայացվել են որպես հումորային[35]։ Այսպես, օրինակ, «12 աթոռների ակումբ» ժողովածուում («Գրական թերթի» համանուն հումորային էջում հրապարակված ստեղծագործություններ) տպագրվել են Խարմսի «Հեքիաթ», «Թյուք» և «Անեկդոտներ Պուշկինի կյանքից» պատմվածքները։ Հրապարակումները նախորդել են Վիկտոր Շկլովսկու «Գունավոր երազների մասին Դանիել Խարմսի խոսքը»[36]։
Այդ ժամանակահատվածում սամիզդատում սկսել են շրջանառվել Խարմսի և այլ օբերիուտի շատ ավելի մեծ թվով տեքստեր։ Գրողի ստեղծագործությունների առանձին հրատարակություններ արտերկրում առաջին անգամ հայտնվել են 1970-ականներին։ 1974 թվականին ամերիկացի սլավոնագետ Ջորջ Գիբիան հավաքել է «Դանիիլ Խարմս։ Ընտրված» գիրքը, որը պարունակել է պատմություններ, բանաստեղծություններ, «Ծեր կինը» պատմվածքը, «Էլիզաբեթ Բամ» պիեսը, ինչպես նաև` ստեղծագործություններ երեխաների համար։ Մեկ այլ հրատարակություն են ձեռնարկել Միխայիլ Մեյլախը և Վլադիմիր Էռլը՝ 1978-1988 թվականներին Բրեմենում նախատեսված իննից թողարկելով «Հավաքված աշխատանքների» չորս հատոր։
«Թռիչք դեպի երկինք» «մեծահասակների» ստեղծագործությունների առաջին խորհրդային հրատարակությունը առավել ամբողջական լույս է տեսել միայն 1988 թվականին «Սովետսկի պիսատել» հրատարակչության կողմից։ Առավել ամբողջական (բայց ձեռագրերը քննադատվել են արտագրման սխալների համար[37]) հրատարակությունն այս պահին 6 հատորանոց «Երկերի լիակատար ժողովածու» է, որը հրապարակվել է 1990-ականների երկրորդ կեսին` «Ակադեմիական նախագիծ» հրատարակչությունում, Վալերի Սաժինի կողմից։
Ներկայումս մի շարք հրատարակչությունների ցանկում մշտապես առկա են Խարմսի ժողովածուները, որոնք տարեցտարի վերահրատարակվում են[35]։
Խարմսի ստեղծագործության իմաստավորման և հայրենական գրականության վրա դրա ազդեցության գործընթացները, ինչպես ոչ պաշտոնական խորհրդային, այնպես էլ` հետագա ռուսական ժամանակաշրջանի վրա սկսվել են միայն 20-րդ դարի վերջում։ Այն բանից հետո, երբ 1970-ականների սկզբին Լենինգրադի «Հելենուկտներ» գրական խմբի նախկին մասնակիցները հնարավորություն են ստացել ուսումնասիրել Խարմսի և այլ օբերիուտների ժառանգությունը, նրանց պոետիկան սկսել է այս կամ այն կերպ ազդել Ալեքսեյ Խվոստենկոյի, Վլադիմիր Էռլի, ինչպես նաև` Անրի Վոլոխոնսկու ստեղծագործության վրա, որը խմբի մեջ չի մտել։
Չնայած այն հանգամանքին, որ Խարմսը գործնականում չի դիտարկվել պոստմոդեռնիստական ընթերցանության տեսանկյունից, հետազոտողները տեսել են Խարմսի ազդեցությունը ռուսական ռոքի վրա (Բորիս Գրեբենշչիկով, Անատոլի Գունիցկի, Վյաչեսլավ Բուտուսով, Երիտասարդների ոչ ֆորմալ միություն, «Ումկա և Բրոնևիկ»), ժամանակակից ռուսական հեքիաթի վրա (Յուրի Կովալ), ռուսական գրականության պոստմոդեռնի վրա (Վիկտոր Պելևին[38]), կինոդրամատուրգիայի վրա («Գիպսե պիոներուհու էպիտաֆիա Դանիիլ Խարմսի ոճով»), դեռևս ուսումնասիրության է ենթակա այն հարցը, թե ինչ ազդեցություն է ունեցել Խարմսի աշխատանքը ժամանակակից գրականության և արվեստի վրա։
2005 թվականի դեկտեմբերի 22-ին Սանկտ Պետերբուրգում, Մայակովսկու փողոցի 11-րդ տանը, որտեղ ապրել է Խարմսը, գրողի հարյուրամյակին բացվել է Վյաչեսլավ Բուխաևի հուշատախտակը։ Կոմպոզիցիան բաղկացած է եղել մարմարյա ռելիեֆային դիմանկարից, ծաղիկների դարակներից և բանտային նատյուրմորտից, հուշատախտակին գրված է եղել Խարմսի «Տնից դուրս է եկել մարդը» բանաստեղծության տողը, որը հետևյալն է «Այստեղ 1925-1941 թվականներին ապրել է գրող Դանիլ Խարմսը»[39]։
Դանիլ Խարմսի անունով է կոչվել (6766) Խարմս աստղակերպ, որը աստղագետ Լյուդմիլա Կարաչկինայի կողմից հայտնաբերվել է 1982 թվականի հոկտեմբերի 20-ին, Սանկտ Պետերբուրգի Կրասնոգվարդեյսկի շրջանի Ղրիմի աստղաֆիզիկական աստղադիտարանում[40]։
Խարմսի 100-ամյակին նվիրված փառատոնի շրջանակներում երկու հուշարձան է տեղադրվել։ «Դանիլ Խարմսի տաղանդի երկրպագուների յուրահատուկ Մեքքա դառնալու շանս է հայտնվել Վերետևո գյուղի մոտ։ Կառույցներից մեկը Խարմսի «գլխով» մետաղական սյունն է։ Լրացնում է գրողի ստեղծագործության կերպարներից մեկի՝ վերևից ընկնող ծերունիների «հոսք» կոմպոզիցիային։ Ստեղծագործության հեղինակը դարձել է քանդակագործ Պավլովը։ Մեկ այլ հուշարձանի գաղափարը պատկանել է կիևցի նկարիչ Ստոլբչենկոյին։ Արևի ճառագայթներով ֆոնի վրա տեղադրվել են ոճավորված նստարան և եռաթև սեղան։ Իսկ սեղանի հենակները եղել են Խարմսի ստեղծագործության կերպարների արձանիկները, որոնք գլխիվայր շրջված են եղել»[41]։
Ընտրված հրատարակումներ[44]
Բեմադրություն-հմայություն՝ նվիրված Օլեգ Նիկոլաևիչ Եֆրեմովին։ Նկարչի աշխարհը հրաշքով փախչելու փորձը Պրեմիերա՝ 7.10.2000: Ներկայացման ստեղծողներ՝ հեղինակ Դանիիլ Խարմսը, ռեժիսոր Միխայիլ Լևիտինը նկարիչ Դավիթ Բորովսկի, Յասյա Ռաֆիկովան, կոմպոզիտոր Անդրեյ Սեմենովը։ Մոսկովյան թատրոն «Էրմիտաժ»
Կենսագրություններ
Հուշագրություններ
Գրական քննադատություն
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.