O verxebán[1] (Verbena officinalis) é unha herba perenne nativa do sueste de Europa. Tamén recibe o nome de orxabán, verbena e herba da cruz, entre outros.
| Verxebán | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Verxebán (Verbena officinalis) na ilustración de Otto Wilhelm Thomé, Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz, 1885 | |||||||||||||||
| Clasificación científica | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Nome binomial | |||||||||||||||
| 'Verbena officinalis' L., Sp. Pl., 1: 20-21, 1753 | |||||||||||||||
Descrición
É unha planta herbácea perenne, de terreos ermos, que medra até os 100 cm ou máis de altura. O seu talo é erecto, obtuso, cuadrangular e moi ramificado, e está marcado por dous sucos lonxitudinais. As follas son opostas, pecioladas, rexas, pinnadas, lanceoladas e con lóbulos profundos. As flors son miúdas, de cor branca a azul púrpura ou lila clara, sesiles, e se agrupan en espigas paniculosas axilares e terminais. A corola ten forma de funil. O froito é unha cápsula con catro sementes. Florea de xuño a setembro. A raíz e mais as follas son amargas.
Distribución e hábitat
Medra de xeito espontáneo en Europa, Asia, África e tamén agora en América. Atópase en terreos ermos con certa humidade e nos bordos dos camiños. É subnitrófila.
Cultivo
Porpágase por semente ou raíces. Está amplamente naturalizada fóra do seu ámbito nativo.
Usos
Considérase vulneraria, detersiva, febrífuga e resolutiva; hoxe, porén, úsase pouco en medicina e non ten a celebridade dos antigos tempos.
Etnografía
O verxebán adóitase usar en Galiza coma unha das herbas de San Xoán, por ser medicinal e ser considerada na cultura galaica (e noutras, especialmente do oeste e norte de Europa) coma herba sacra e para afastar os maos espíritos.
Os druídas venerábana moito; antes de a apañar facían un sacrificio á terra; arrincábana de mañá cedo; na canícula facían aspersións de auga lustral para afastar os maos espíritos; tamén se servían da mesma planta para limparen os altares de Xúpiter. Atribuíanselle moitas propiedades, entre outras, a de reconciliar os corazóns distraídos; con ela facíanse coroas,e a chamaban herba sacra, cinxíana na fronte os reis de armas, cando se lles mandaba ir anunciar a paz ou a guerra[2].
No nordés europeo foi tamén sinalada coma unha herba sacra, usada en rituais para limpar e defenderse contra doenzas do demo.
De acordo a William Faulkner na súa historia curta "An Odor of Verbena", a verbena ou verxebán é o única cheiro que pode ser ulido polos cabalos sen perderen o rastro.
Propiedades
Principios activos
Como herba medicinal utilízase a planta enteira enxugada, sobre todo a flor e en menor importancia a raíz. O principio activo do verxebán é un heterósido chamado verbenalósido que ten carácter estimulante do sistema nervioso parasimpático e por hidrólise produce verbenalol, verbenalina, verbenanina e hastatósido.
Composición química
O verxebán está composto por mucilaxes, glicósidos, aceite esencial (citral, terpenos, alcohois terpénicos e xeramiol), saponina, ácido silícico, ácido cafeico, taninos e principios amargos.[3]
Usos medicinais
- Sedativo: estimula o sistema parasimpaticomimético debido ao heterósido irioide, verbenalol reducindo a forza e frecuencia do latexo cardíaco e estimulando o peristalismo intestinal. Pola súa actividade sedativa utilízase para combater o insomnio provocado por estados de nerviosismo que non permiten conciliar o soño. Acaba coas xaquecas pola súa actividade antineurálxica e sedativa.
- Neuroprotector: o extracto acuoso de Verbena officinialis amosou efectos neuroprotectores fronte á doenza do Alzheimer.[4]
- Adstrinxente: os taninos frean ls diarreas e son hemostáticos locais favorecendo a coagulación das feridas.
- Antiinflamatoria: as mucilaxes diminúen as inflamacións ademais de unir a capacidade demulcente que relaxa, suaviza e protexe a pel e as mucosas.
- Antiespasmódica: o verbenalol é un glicósido con efectos parasimpaticomiméticos, antitérmico, uterotónico e vasodilatador renal.
- Enfermidades infecciosas: o verxebán recomendouse para a convalecencia de doenzas agudas.
- Xinecoloxía : as infusións de verxebán recoméndanse para aumentar o volume de leite. Para evitar menstruacións dolorosas e reumatismo.
- Sistema dixestivo: en grandes cantidades, pode provocar o vómito.
- Hipnótico: o verxebán poduce unha lixeira depresión do sistema nervioso central.
- Contra a tose: os iridoides exercen un efecto calmante sobre a mucosa respiratoria inhibindo o reflexo da tose.
- Dixestivo: tense comprobado que o verxebán aumenta a produción de zumes gástricos nos animais.
- Tense usado para o tratamento do nerviosismo, insomnio, ansiedade, esgotamento físico, esgotamento psíquico, tose improdutiva, na asma, a bronquite, o arrefriado común, dispepsias, discinesia biliar, oliguria, retención urinaria, edema, artrite, astralxias, gota. Tamén se utilizou por vía tópica para o tratamento de estomatite, larinxite, dermatite, prurito, queimaduras e contra o vampirismo.[3]
Accións farmacolóxicas
O verxebán ten propiedades galactogogas que se atribuíron á aucubina. Os extractos do froito empregáronse para tratar a dismenorrea e estimular a lactación.
Toxicidade
Os extractos de verxebán poden presentar unha certa acción hipotiroidea (diminúen a actividade da tiroide) polo que poden bloquear a acción de determinadas hormonas. Está prohibido o seu uso en mulleres grávidas porque o verbenalósido (heterósido irioideo que se hidroliza en verbenalol) pode causar un efecto uterotónico e dificultar as contraccións características do paristallo.
Doses elevadas de verbenalina provocan a parálise do sistema nervioso central, o que causa a aparición de estupor e convulsións.
Taxonomía
Nome común:o nome verxebán é o máis común (escrito en galego antigo coma vergeban[2]). outros nomes locais son: crusados, herba da cruz, herba do bazo, herba dos ensalmos, orxabán, verbena[5] e herba dos lebrosos[6].
En Portugal aparecen diferentes nomes comúns relacionados cos galegos coma: algebão, algebrão, gerbão, gerivão, girbão, jarvão, urgebão, erva-sagrada e verbena.
- Verbena tenuispicata Stapf [1885, Denkschr. Kaiserl. Akad. Wiss. Math.-Naturwiss. Kl., 1 : 34]
- Verbena sororia D.Don [1825, Prodr. Fl. Nepal. : 104]
- Verbena rumelica Velen. [1891, Fl. Bulg. : 441]
- Verbena vulgaris Bubani
Notas
Véxase tamén
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
