Premio Princesa de Asturias das Artes

O Premio Princesa de Asturias das Artes é concedido pola Fundación Princesa de Asturias dende 1981^[1] á persoa, institución, grupo de persoas ou institucións cuxo labor na arquitectura, cinematografía, danza, escultura, música, pintura e demais expresións artísticas,^[2] constitúa unha achega relevante ó patrimonio cultural da humanidade.

Escudo da Fundación.

Premio Princesa de Asturias das Artes
Tipo	premio artístico
Data de fundación	1981
Nomeado en referencia a	Príncipe de Asturias
País	España
[ editar datos en Wikidata ]

Lista de galardoados

Ano	Imaxe	Persoa ou institución galardoada	Nacionalidade	Actividade	Motivo
2024		Joan Manuel Serrat[3][4]	España	Cantautor
2023		Meryl Streep[5]	Estados Unidos	Actriz	"Ao longo de cinco décadas, Meryl Streep desenvolveu unha brillante carreira encadeando interpretacións nas que dá vida a ricos e complexos personaxes femininos, que invitan á reflexión e á formación do espírito crítico do espectador. A honradez e a responsabilidade na elección das súas obras, ao servizo de narracións inspiradoras e exemplares, atravesan a pantalla e os escenarios cunha técnica interpretativa impecable, armados só cos seus xestos, voz e mirada. Activista incansable a favor da igualdade, co seu talento e rigor permitiu que distintas xeracións gozaran de actuacións inesquecibles, gañándose o respecto que esta gran arte merece".[6]
2022		Carmen Linares	España		"A obra de Carmen Linares e María Pagés forma parte da xenealoxía do flamenco contemporáneo. Ambas, nas súas disciplinas, ampliaron o cante e o baile desde o respecto á tradición, apostando por ampliar as súas canles expresivas, promovendo así o carácter universal dun extraordinario patrimonio cultural, popular e sensorial".[7]
		María Pagés	España
2021		Marina Abramović	Serbia	Artista	"A obra de Abramović forma parte da xenealoxía da performance, cun compoñente sensorial e espiritual antes descoñecido. Cargado dun desexo de cambio permanente, o seu traballo dotou á experimentación e á busca de linguas orixinais dunha esencia profundamente humana. A valentía de Abramović na dedicación á arte absoluta e a súa adhesión ás vangardas ofrecen experiencias conmovedoras, que demandan ao espectador un intenso vínculo e a converten nunha das artistas máis emocionantes do noso tempo".[8]
2020		Ennio Morricone	Italia	Compositor	"Os dous autores premiados enriqueceron centos de películas co seu talento. Mentres Morricone construíu a súa reputación tocando música desde Europa ata o salvaxe oeste americano, Williams trouxo o espírito da tradición sinfónica vienesa ás superproducións de Hollywood. Se algo ten en común a extensa e variada obra de ambos compositores é a súa abraiante capacidade para cruzar xéneros e fronteiras. Dotado dunha personalidade inconfundible, as súas obras inclúen algunhas das composicións musicais máis emblemáticas da sétima arte, que xa forman parte do imaxinario colectivo. Williams e Morricone amosan un dominio absoluto tanto da composición como da narrativa, combinando emoción, tensión e lirismo ao servizo das imaxes cinematográficas. As súas creacións incluso chegan a transformalas e transcendelas, manténdose como magníficas obras sinfónicas que figuran entre o repertorio habitual das grandes orquestras. Todo isto convérteos en dous dos compositores vivos máis venerados do mundo".[9]
		John Williams	Estados Unidos	Compositor
2019		Peter Brook	Reino Unido		"Mestre de xeracións e considerado o mellor director de teatro do século XX, é un dos grandes renovadores das artes escénicas, con producións de alto compromiso estético e social, como Marat-Sade e Mahabharata. Peter Brook abriu novos horizontes á dramaturxia contemporánea, contribuíndo decisivamente ao intercambio de coñecemento entre culturas tan diferentes como as de Europa, África e Asia. Brook segue emocionando intensamente a través dunha posta en escena de gran pureza e sinxeleza, fiel ao seu concepto de "espazo baleiro".[10]
2018		Martin Scorsese	Estados Unidos	Director de cine	"O xurado recoñece, sobre todo, a importancia do traballo creativo de Martin Scorsese. De feito, é un dos directores de cine máis destacados do movemento de renovación cinematográfica xurdido nos anos setenta. Dirixiu máis de vinte películas que xa forman parte da historia do cine e actualmente está en plena actividade, combinando o seu traballo con mestría, innovación e clasicismo. Tamén realiza unha intensa e extensa tarefa de recuperación, restauración e difusión do patrimonio cinematográfico histórico en todo o mundo, a través de proxectos como The Film Foundation e World Cinema Project".[11]
2017		William Kentridge	Suráfrica	Artista e pintor	"(...) un dos artistas máis completos e innovadores do panorama internacional. De nacionalidade surafricana, expresou na súa obra emocións e metáforas relacionadas coa historia e a realidade do seu país, que, non obstante, transcenden esta última e expoñen cuestións esenciais da condición humana, combinando temas nos que predomina a investigación puramente poética e estética coas de contido sociopolítico. É, polo tanto, un artista profundamente comprometido coa realidade. Creador minucioso e profundo, empregou o debuxo, seguindo a mellor tradición, como o principal instrumento de expresión artística, non só a través de obras en papel, colaxe, gravado e escultura, senón tamén de videoarte, películas de animación, instalacións e escenografía no teatro e na ópera. Na última década recibiu o recoñecemento de grandes museos como o Louvre e o Museum of Modern Art de Nova York, con exposicións realizadas neles sobre o conxunto da súa obra, que representa a contribución máis destacada do continente africano á creación artística contemporánea con proxección mundial".[12]
2016		Núria Espert	España	Actriz	"(...) é unha das figuras máis eminentes do panorama mundial. Representa a recuperación e continuidade da gran tradición do teatro español, tanto en lingua castelá como en lingua catalá, e proxectou internacionalmente literatura hispánica, clásica e contemporánea e creación de teatro, ao longo dunha dilatada e rica carreira que conduciu ao éxito en escenarios de todo o mundo. O seu teatro caracterízase pola fidelidade aos ideais e aspiracións do humanismo e sempre estivo ao servizo da poesía e da esencia da escritura dramática".[13]
2015		Francis Ford Coppola[14]	Estados Unidos	Director de cine	"(...) Excepcional narrador, ocupa un lugar destacado na Historia do Cine. A súa carreira foi unha loita continua por manter unha total independencia empresarial e creativa en todas as facetas que desenvolveu como director, produtor e guionista. A figura de Francis Ford Coppola é esencial para comprender a transformación e as contradicións da industria cinematográfica e da arte, a cuxo crecemento contribuíu decisivamente. Renovador temático e formal, as súas exploracións en torno ao poder e os horrores e o esperpento da guerra transcenderon a súa obra artística, converténdose en iconas colectivas e universais da imaxinación e da cultura contemporáneas.[15]
2014		Frank Gehry	Canadá	Arquitecto	"(...) pola relevancia e repercusión das súas creacións en moitos países, cos que definiu e promoveu a arquitectura no último medio século. Os seus edificios caracterízanse por un xogo virtuoso con formas complexas, polo uso de materiais pouco comúns, como o titanio, e pola súa innovación tecnolóxica, que tamén repercutiu noutras artes. Un exemplo desta arquitectura aberta, lúdica e orgánica é o Museo Guggenheim de Bilbao que, ademais da súa excelencia arquitectónica e estética, tivo un enorme impacto económico, social e urbano en todos os seus arredores".[16]
2013		Michael Haneke	Austria	Director de cine	"(...) pola súa creación cinematográfica con profundas raíces europeas, que constitúe un enfoque orixinal e altamente persoal de sinceridade radical, observación aguda e extrema sutileza aos problemas fundamentais que nos preocupan ou nos afectan individual e colectivamente. Haneke ilumina e disecciona con abraiante mestría aspectos escuros da existencia como a violencia, a opresión e as enfermidades, que enfronta cunha sobriedade formal extraordinaria ao tempo que deixa espazo á consoladora persistencia de amor, confianza e compromiso. Cunha filmografía en continua evolución, que destaca tamén pola prodixiosa virtude de Haneke na elección dos seus intérpretes, este creador europeo é unha referencia capital na cinematografía do noso tempo".[17]
2012		Rafael Moneo	España	Arquitecto	"(...) arquitecto español de dimensión universal, cuxa obra enriquece os espazos urbanos cunha arquitectura serena e ordenada. Moneo, recoñecido profesor no campo académico e profesional, deixa a súa propia pegada en cada unha das súas creacións, ao tempo que combina a estética coa funcionalidade, especialmente nos interiores de planta aberta que serven como escenario impecable para grandes obras de cultura e espírito".[18]
2011		Riccardo Muti[19][20][21]	Italia	Director de orquestra	"(...) pola súa carreira de dimensión universal ligada aos mellores teatros do mundo. Recoñecido pola súa vocación investigadora e a súa formación humanística, Muti honra a tradición clásica do director de orquestra capaz de extraer o espírito de cada obra a través das mellores calidades das orquestras. Deste xeito, consegue transmitir ao público a mensaxe intemporal da música".[22]
2010		Richard Serra[23]	Estados Unidos	Escultor	"(...) pola súa ousadía de estruturar desde a súa perspectiva minimalista os espazos urbanos máis significativos a escala internacional, a través de obras de gran poder visual que invitan á reflexión e ao asombro. Estreitamente ligado á mellor tradición da arte europea ao longo da súa brillante carreira, Serra é un artista polifacético cuxa dimensión universal exprésase en formas contundentes e conceptos suxestivos".[24]
2009		Norman Foster[25]	Reino Unido	Arquitecto	"(...) cuxa obra de alcance universal combina calidade estética, reflexión intelectual e diálogo entre territorio e cidadanía, a través dun dominio orixinal de espazo, luz e materia. Norman Foster, arquitecto da era global, anticipa brillantemente a única "polis" posible no século XXI, ao servizo do desenvolvemento sostible e da liberdade persoal e social".[26]
2008		Sistema Nacional de Orquestras Xuvenís e Infantís de Venezuela	Venezuela	Orquestra	"(...) por ter combinado, no mesmo proxecto, a máxima calidade artística e unha profunda convicción ética aplicada á mellora da realidade social. En colaboración con importantes figuras de alcance universal, o sistema creado polo mestre Abreu formou directores e intérpretes de altísimo nivel, baseados nunha audaz confianza no valor educativo da música para a dignidade do ser humano".[27]
2007		Bob Dylan	Estados Unidos	Cantante	"(...) [por ser un] mito vivinte da música popular e far dunha xeración que tivo o soño de bambia-lo mundo. Austero nas formas e profundo nas mensaxes, Dylan conxuga a canción e a poesía nunha obra que crea escola e determina a educación sentimental de moitos millóns de persoas".[28]
2006		Pedro Almodóvar	España	Director de cine	"(...) tanto pola mestría e sinceridade dos seus logros, como pola ledicia e vitalidade dos seus textos e, sobre todo, pola integración das súas raíces, que son nosas, na sociedade dun planeta ao bordo dun nervioso e a cabalo de dous séculos".[29]
2005		Maya Plisetskaya	Rusia	Bailarina de ballet	"(...) converteu a danza nunha forma de poesía en movemento, combinando unha exquisita calidade técnica con sensibilidade artística e humana, exercendo o seu ensino sobre bailaríns novos e consagrados de todo o mundo."[30]
		Tamara Rojo	España	Bailarina de ballet	"(...) pola súa excepcional traxectoria no mundo da danza, na que son recoñecidas como a máxima expresión das súas respectivas xeracións".[30]
2004		Paco de Lucía	España	Guitarrista flamenco	"Comezando pola guitarra flamenca, profundou tamén no repertorio clásico español —de Albéniz a Falla—, na emoción da bossa nova e o sentimento do jazz. Está nas súas mans todo o que se pode expresar coas seis cordas da guitarra, animadas coa emocionante profundidade da sensibilidade e a limpeza da máxima honestidade interpretativa".[31]
2003		Miquel Barceló	España	Escultor	"Dende a súa presentación na Bienal de São Paulo do 1981, confirmada na Documenta de Kassel de 1982, este gran creador plástico conecta coa mellor tradición española e, baseada na natureza, vive dedicada á súa obra, non só pictórica, senón tamén escultórica e cerámica. Nela, a proximidade á realidade vital reflíctese a través dun prisma mediterráneo".[32]
2002		Woody Allen	Estados Unidos	Director de cine, guionista e actor	"O seu gran talento creativo e o seu traballo como escritor, guionista, actor e director de cine, expresado nas trinta e dúas películas que realizou ata a data, convertérono nun home clave no último terzo da historia do cine. A súa exemplar independencia e o agudo sentido crítico convérteno nun cidadán do mundo ancorado en Nova York. Toda a súa obra ten un estilo propio e a súa experimentación en todos os xéneros, desde o cine negro ata os musicais, pasando pola traxedia grega e a reinvención da comedia, contribuíu ao desenvolvemento da sétima arte. Ademais, a súa irónica sensibilidade estableceu unha ponte entre a cinematografía americana e a europea, en beneficio de ambas".[33]
2001		Krzysztof Penderecki	Polonia	Compositor e director de orquestra	"O seu talento innovador en todos os xéneros, imposto en situacións sociais e políticas adversas, xunto coa súa capacidade para integrar diferentes elementos da música da segunda metade do século XX, convérteo no protagonista da cultura proxectada desde Europa do Leste ata o resto. do mundo".[34]
2000		Barbara Hendricks	Estados Unidos	Soprano	"(...) soubo empregar a súa prodixiosa voz en ópera, concerto, jazz e música popular e, ao mesmo tempo, facerse oír en todo o mundo en defensa dos refuxiados e contra a xenofobia, o antisemitismo e a intolerancia. O seu talento artístico, xunto coa súa conduta, constitúen un exemplo vital do compromiso da arte coa sociedade".[35]
1999		Santiago Calatrava	España	Arquitecto	"(...) antes de cumprir os cincuenta anos acadou un merecido prestixio internacional e achega á construción de pontes e edificios unha comprensión orixinal do volume e do uso de novos materiais e tecnoloxías na procura dunha estética innovadora".[36]
1998		Sebastião Salgado	Portugal	Fotógrafo	"(...) quen soubo retratar a condición humana e resaltar as desigualdades do mundo actual cunha linguaxe visual persoal, profunda e poética de alta calidade formal".[37]
1997		Vittorio Gassman	Italia	Actor, director de cine e director teatral	"(...) en recoñecemento á forza do seu talento creativo que iluminou, en tempos difíciles, a vida de varias xeracións de europeos. Do teatro e do cine, Gassman é un modelo interpretativo ambientado nos moldes do talento".[38]
1996		Joaquín Rodrigo	España	Compositor musical	"(...) o mestre Rodrigo, recoñecido e interpretado internacionalmente, insírese na florecente tradición que, na composición, marca o século XX da música española, dende a xa clásica Falla, Granados ou Albéniz ata os nomes cada vez máis recoñecidos na actualidade. O xurado valorou especialmente a contribución definitiva do mestre Rodrigo á dignidade e internacionalización da guitarra como instrumento de concerto".[39]
1995		Fernando Fernán Gómez	España	Escritor, actor, guionista, director de cine e director de teatro	"(...) quen durante máis de medio século de vida artística e profesional construíu en España e América —dende a gran riqueza da súa personalidade— unha meritoria biografía como actor de cine, teatro e televisión, director, autor e, en definitiva, creador do espectáculo. A súa obra, ademais, é un testemuño crítico do noso tempo".[40]
1994		Alicia de Larrocha	España	Pianista	"(...) por manter viva, durante máis de cincuenta anos de brillante exercicio, a tradición de grandes instrumentistas españois —Casals, Segovia, Zabaleta...— até ser considerada a mellor pianista do mundo".[41]
1993		Francisco Javier Sáenz de Oiza.[42]	España	Arquitecto	"(...) en recoñecemento a unha longa traxectoria como arquitecto sen estar suxeito a códigos distintos aos da súa propia creatividade. O seu maxistral traballo na Escola de Arquitectura de Madrid fomentou unha xeración de arquitectos profesionais".[42]
1992		Roberto Matta Echaurren	Chile	Arquitecto, pintor, filósofo e poeta	"(...) un dos nomes máis novos do primeiro grupo surrealista, contribuíu como protagonista fertilizar a arte norteamericana na época da Segunda guerra mundial cando tivo lugar a emigración de escritores e artistas europeos a Nova York. A súa obra, que explora as relacións entre a linguaxe verbal e a pictórica, podería tomarse como unha ilustración exemplar do principio de automatismo psíquico tan querido polos surrealistas".[43]
1991		Victoria de los Ángeles	España	Soprano	"Os intérpretes que reciben este premio colectivamente personifican co seu inmenso talento musical un momento de excepcional brillo da nosa lírica, proxectando universalmente o nome de España e fomentando un crecente amor pola música no conxunto da sociedade".[44]
		Teresa Berganza	España	Mezzosoprano
		Montserrat Caballé	España	Soprano
		Josep Carreras	España	Tenor
		Pilar Lorengar	España	Soprano
		Alfredo Kraus	España	Tenor
		Plácido Domingo	España	Tenor e director de orquestra
1990		Antoni Tàpies	España	Pintor, escultor e teórico da arte	"(...) artista plástico e pensador estético, quen dende o surrealismo dos seus inicios ata o informalismo material da súa madurez, proxectouse ao mundo, sempre a risco de creación, unha singular capacidade innovadora que agora se sintetiza na Fundación que, en Barcelona, ​​lega. ao pobo español".[45]
1989		Oscar Niemeyer[46]	Brasil	Arquitecto	"(...) un dos pioneiros do Movemento Moderno Internacional e é un destacado arquitecto iberoamericano do século XX. Nas súas obras conseguiu incorporar ao racionalismo funcionalista os espazos sensuais e os valores poéticos que distinguen a cultura brasileira. Ao longo da súa vida mantivo un compromiso social transparente. A súa última grande obra, o "Memorial Latinoamericano", inaugurado recentemente en São Paulo, combina o proxecto de integración das culturas latinoamericanas coa súa beleza".[46]
1988		Jorge Oteiza.[47]	España	Escultor	"(...) artista único cuxa fidelidade ás linguaxes de vangarda determinou non só unha nova e necesaria forma de pensar o espazo senón tamén unha actitude ética de notoria influencia. Pola súa escultura, os seus ensaios sobre arte, estética e antropoloxía, a súa obra poética e a súa procura constante de novas perspectivas para a integración e redefinición das artes, a vida de Oteiza é un exemplo de paixón creativa".[47]
1987		Eduardo Chillida.[48]	España	Escultor	"(...) escultor vasco, creador dunha obra de valor universal na que se conxugan a forza telúrica e a espiritualidade".[48]
1986		Luis García Berlanga	España	Director de cine e guionista	"(...) un dos grandes creadores cinematográficos do noso tempo, que recolle en toda a súa obra, cunha exemplar independencia, unha análise crítica e sorrinte da sociedade española".[49]
1985		Antonio López García	España	Escultor e pintor	"(...) en recoñecemento ao seu dominio na práctica das Artes plásticas; á súa capacidade para conciliar a tradición realista da arte española cos problemas do home contemporáneo; e a súa concepción poética da realidade. O xurado quixo premiar un traballo laborioso e reflexivo, testemuño do abraio da artista pola vida".[50]
1984		Orfeón Donostiarra	España	Institución coral	"(...) en recoñecemento á súa excepcional calidade interpretativa; á continuidade do seu desinteresado traballo artístico, mantido ao longo de oitenta e sete anos; á súa mellora permanente, que o levou a ser un dos grupos corais máis importantes, reivindicado e admirado en todo o mundo; e ao seu traballo colectivo, realizado con demanda, talento e cohesión. O xurado premia unha gloriosa historia musical, á vez que estimula un futuro prometedor".[51]
1983		Eusebio Sempere	España	Escultor e pintor	"(...) pola profunda e significativa coherencia da súa obra; en recoñecemento aos seus criterios de exploración, renovación e difusión de novos soportes expresivos e pola súa dedicación á perfección formal e material no desenvolvemento do seu traballo. O xurado tamén considerou o valor exemplar que representa a doazón, en beneficio do público, da súa colección de arte contemporánea universal".[52]
1982		Pablo Serrano Aguilar	España	Escultor	"(...) pola importancia universal da súa obra, así como pola súa dimensión creativa e humanística. O xurado tamén considerou a súa capacidade para poñer a disposición da xente as esencias máis nobres da arte".[53]
1981		Jesús López Cobos	España	Director de orquestra	"(...) valorando a súa destacada posición no panorama europeo da música sinfónica e da ópera, ao que se suma o desexo de animar ao gañador a contribuír directamente, sen prexuízo da súa brillante traxectoria internacional, ao intenso traballo coa Orquestra Nacional, a D. Jesús López. Cobos".[54]

Galardoados por país

País	Número de galardoados
España	30
Estados Unidos	8
Italia	3
Brasil	2
Reino Unido	2
Austria	1
Canadá	1
Chile	1
Polonia	1
Rusia	1
Serbia	1
Unión Surafricana	1
Venezuela	1

Notas

1. "Fundación Princesa de Asturias". fundacionprincipedeasturias.org (en castelán). Consultado o 5 de xullo de 2023.
2. "REGLAMENTO 2021". fpa.es (en castelán). Consultado o 8 de xuño de 2021.
3. Gil, Pablo (24 de abril de 2024). "Joan Manuel Serrat, un premio Princesa de Asturias de las Artes para la música de la gente". elmundo.es (en castelán). Consultado o 28 de abril de 2024.
4. Fernández, Víctor (24 de abril de 2024). "Joan Manuel Serrat: "El Princesa de Asturias es un buen colofón a mi carrera"". larazon.es (en castelán). Consultado o 28 de abril de 2024.
5. Belinchón, Gregorio (26 de abril de 2023). "La actriz Meryl Streep, premio Princesa de Asturias de las Artes 2023". elpais-com (en castelán). Consultado o 24 de outubro de 2023.
6. "MERYL STREEP. PREMIO PRINCESA DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2023". Fundación Princesa de Asturias (en castelán). Consultado o 26 de abril de 2023.
7. "CARMEN LINARES Y MARÍA PAGÉS. PREMIO PRINCESA DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2022". fpa.es (en castelán). 5 de maio de 2022. Arquivado dende o orixinal o 22 de xuño de 2022. Consultado o 22 de xuño de 2022.
8. "Acta do jurado. MARINA ABRAMOVIĆ .PREMIO PRINCESA DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2021". fpa.es (en castelán). 12 de maio de 2021. Consultado o 1 de xullo de 2021.
9. "Acta del jurado. ENNIO MORRICONE Y JOHN WILLIAMS. PREMIO PRINCESA DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2020". fpa.es (en castelán). 5 de xuño de 2020. Consultado o 1 de xullo de 2021.
10. "Acta del jurado. PETER BROOK. PREMIO PRINCESA DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2019". fpa.es (en castelán). 24 de abril de 2019. Consultado o 1 de xullo de 2021.
11. "Acta del jurado. MARTIN SCORSESE. PREMIO PRINCESA DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2018". fpa.es (en castelán). 25 de abril de 2018. Consultado o 1 de xullo de 2021.
12. "Acta del jurado. WILLIAM KENTRIDGE. PREMIO PRINCESA DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2017". fpa.es (en castelán). 4 de maio de 2017. Consultado o 1 de xullo de 2021.
13. "Acta del jurado. NÚRIA ESPERT. PREMIO PRINCESA DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2016". fpa.es (en castelán). 11 de maio de 2016. Consultado o 1 de xullo de 2021.
14. EFE (6 de maio de 2015). "Francis Ford Coppola, premio Princesa de Asturias de las Artes 2015". lavozdegalicia.es (en castelán). Consultado o 28 de abril de 2024.
15. "Acta del jurado. FRANCIS FORD COPPOLA. PREMIO PRINCESA DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2015". fpa.es (en castelán). 6 de maio de 2015. Consultado o 1 de xullo de 2021.
16. "Acta del jurado. FRANK O. GEHRY. PREMIO PRÍNCIPE DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2014". fpa.es (en castelán). 7 de maio de 2014. Consultado o 1 de xullo de 2021.
17. "Acta del jurado. MICHAEL HANEKE. PREMIO PRÍNCIPE DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2013". fpa.es (en castelán). 9 de maio de 2013. Consultado o 1 de xullo de 2021.
18. "Acta del jurado. RAFAEL MONEO. PREMIO PRÍNCIPE DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2012". fpa.es (en castelán). 9 de maio de 2012. Consultado o 1 de xullo de 2021.
19. Redacción (4 de maio de 2011). "Riccardo Muti, Premio Príncipe de Asturias de las Artes 2011". abc.es (en castelán).
20. Redacción (4 de maio de 2011). "El carismático Riccardo Muti, Premio Príncipe de Asturias de las Artes". elpais.com (en castelán). Consultado o 28 de abril de 2024.
21. González Lapuente, Alberto (4 de abril de 2011). "Riccardo Muti, un director a mitad del camino". abc.es (en castelán). Consultado o 28 de abril de 2024.
22. "Acta del jurado. RICCARDO MUTI. PREMIO PRÍNCIPE DE ASTURIAS DE LAS ARTES 2011". fpa.es (en castelán). 4 de maio de 2011. Consultado o 1 de xullo de 2021.
23. EFE/Redacción (12 de maio de 2010). "El escultor Richard Serra, premio Príncipe de Asturias de las Artes". publico.es (en castelán). Archived from the original on 15 de maio de 2010. Consultado o 24 de abril de 2024.
24. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 18 de maio de 2010. Consultado o 30 de maio de 2010.
25. Redacción (20 de maio de 2009). "Norman Foster, Premio Príncipe de Asturias de las Artes". elpais.com (en castelán). Consultado o 28 de abril de 2024.
26. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 10 de abril de 2010. Consultado o 30 de maio de 2010.
27. "Acta do xurado". Arquivado dende o orixinal o 07 de abril de 2010. Consultado o 30 de maio de 2010.
28. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
29. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 18 de maio de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
30. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
31. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
32. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
33. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
34. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
35. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
36. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
37. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
38. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
39. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
40. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
41. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
42. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
43. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
44. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
45. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
46. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
47. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
48. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
49. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
50. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
51. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
52. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
53. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.
54. "Acta do Xurado". Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2007. Consultado o 13 de xullo de 2007.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Fundación Príncesa de Asturias
• Galardoados co Princesa de Asturias das Artes