From Wikipedia, the free encyclopedia
O norn é unha lingua xermánica extinta que se falaba nas Shetland e nas Orcadas, na costa norte de Escocia en Caithness. Despois de que as illas fosen cedidas a Escocia por Noruega no século XV, pouco a pouco foi substituído polo scots.
| Norn Norn | ||
|---|---|---|
| Falado en: | Shetland, Orcadas e Caithness | |
| Extinción: | 1850, coa morte de Walter Sutherland | |
| Familia: | Indoeuropea Xermánica Setentrional Escandinava Occidental Norn | |
| Escrita: | Alfabeto latino | |
| Códigos de lingua | ||
| ISO 639-1: | -- | |
| ISO 639-2: | --- | |
| ISO 639-3: | nrn
| |
| Mapa | ||
| ||
| Status | ||
| ||
Non se sabe exactamente cando se extinguiu o norn. Os últimos informes de falantes de norn din que desde o século XIX, pero é máis probable que a lingua morrese a finais do século XVIII . Nas illas máis illadas de Foula e Unst estiveron os derradeiros refuxios do idioma nas Illas Shetland, onde había persoas "que poderían repetir frases en norn", probablemente pasaxes de cancións populares ou poemas, a finais de 1893. Walter Sutherland de Skaw na illa de Unst, que morreu arredor de 1850, é citado como o derradeiro falante nativo da lingua norn. Porén, fragmentos de vocabulario sobreviviron á morte da lingua principal e aínda perviven, principalmente en nomes de lugares e termos referidos ás plantas, animais, clima, estado de ánimo e vocabulario de pesca. Dialectos do norse tamén se falaron en Escocia — por exemplo, en Caithness, pero aquí extinguiuse moitos séculos antes de que o norn morrese nas Orcadas e nas Shetland. Polo tanto, algúns estudosos tamén falan do "norn de Caithness ", pero outros evítano. Do "norn de Caithness" coñécese menos que do norn das Orcadas e das Shetland. Poucos escritos en norn sobreviviron. O que queda, inclúe unha versión do Noso Pai e unha balada. Michael Barnes, profesor de estudos escandinavos no University College de Londres, publicou un estudo, The Norn Language of Orkney and Shetland.
O norn é unha lingua indoeuropea pertencente á póla nórdica das linguas xermánicas xunto co feroés, islandés e noruegués pertence ao grupo escandinavo occidental, distinto do grupo escandinavo oriental ao que pertencen o sueco e o dinamarqués. Unhas análises máis recentes dividen as linguas nórdicas nun escandinavo insular e un escandinavo continental , agrupando ao noruegués co dinamarqués e o sueco baseándose na mutua intelixibilidade e o feito de que o noruegués foi fortemente influenciado en particular polo dinamarqués durante o último milenio e en que diverxiron do feroés e o islandés. O norn considérase que era bastante semellante ao feroés, comparte moitos trazos fonolóxicos e gramaticais con este idioma e puideron ser mutuamente intelixibles. Quedan poucos textos escritos, pero acéptase que ten unha raíz común co feroés ou cos dialectos Vestnorsk de Noruega. Non hai que o confundir co dialecto dos scots denominado polos lingüistas Escocés insular.
A fonética do norn non se pode determinar con moita precisión por mor da falla de material orixinal, pero pódense extrapolar os aspectos xerais coas poucas fontes escritas que existen. O norn comparte moitos trazos cos dialectos do suroeste de Noruega. Isto inclúe unha sonoridade de /p, t, k / a [ []b, d, ɡ ] antes ou entre vogais e (no norn das Shetland, pero só parcialmente no dialecto das Orcadas) unha conversión de /θ / e /ð / (" ' th ING" e " ' th ' en" respectivamente) a [ []t] e [d] respectivamente.
As características da gramática do norn son moi semellantes ás das outras linguas escandinavas. Había dous números, tres xéneros e catro casos (nominativo, acusativo, xenitivo e dativo). Tamén existían as dúas principais conxugacións do verbo en presente de indicativo e en pretérito de indicativo e como todas as demais linguas nórdicas, utiliza un sufixo en lugar dun artigo anteposto para indicar a definición como no moderno escandinavo: man(n) ("home"); mannen ("o home"). Aínda que é difícil estar seguro de gran parte dos aspectos da gramática do norn, os documentos indican que existían as cláusulas sen suxeito, que eran comúns nas linguas escandinavas occidentais.
.jpg)
As seguintes son as versións en norn e en nórdico antigo do Noso Pai, unha oración cristiá: [1]
Unha "guddick" (adiviña) en norn, que recolleu Jakob Jakobsen en Unst, a illa máis setentrional das Shetland, na década de 1890. Tamén é coñecida a mesma adiviña nas Illas Feroe.
| "Norn das Shetland"
(Jakob Jakobsen) |
Feroés | Islandés | Galego |
|
|
|
|
A resposta é unha vaca. Catro tetos penduran, catro patas camiñan, dous cornos e dúas orellas apuntan cara ó ceo, dous ollos mostran o camiño para o campo e un rabo vén axitando (pendurando) detrás.
A maioría da utilización do norn nas Shetland e as Orcadas é puramente cerimonial hoxe en día e na súa maioría en nórdico antigo, por exemplo o lema das Shetland, que é "'Með lögum skal land byggja ' "("co dereito construirase a terra") que é o mesmo lema usado pola policía islandesa. Outro exemplo do uso do onrn nas illas pódese atopar nos nomes dos transbordadores:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
