Fiúncho

O fiúncho (do latín serodio fenuculum, diminutivo de fenum 'feo, herba seca')^[1] ou fiollo^[2](Foeniculum vulgare) é a única especie do xénero Foeniculum. Nativa da Europa meridional, en especial da costa do mar Mediterráneo, onde medra en estado silvestre, é unha herba perenne e sumamente aromática, cultivada polo seu emprego na cociña. Tamén medra en estado silvestre na costa do Atlántico, especialmente en Galiza, onde tradicionalmente son usadas as sementes para culinaria e medicina popular e os talos para alimento dos animais.

Fiúncho
Fiúncho común (Foeniculum vulgare)
Clasificación científica
Reino: Plantae División: Magnoliophyta Clase: Magnoliopsida Orde: Apiales Familia: Apiaceae Subfamilia: Apioideae Tribo: Apieae Xénero: Foeniculum Especie: F. vulgare
Nome binomial
Foeniculum vulgare Mill., Gard. Dict., ed.8, nº1, 1768

Sementes de fiúncho

Valor nutricional por 100 g
Enerxía	1 443 kJ (345 kcal)
Carbohidratos	52 g
Fibra alimentaria	40 g
Graxas	14.9 g
Saturadas	0.5 g
Monoinsaturadas	9.9 g
Poliinsaturadas	1.7 g
Proteínas	2.9 g
Vitaminas	Cantidade %DV†
Tiamina (B1)	36% 0.41 mg
Riboflavina (B2)	29% 0.35 mg
Niacina (B3)	41% 6.1 mg
Vitamina B6	36% 0.47 mg
Vitamina C	25% 21 mg
Minerais	Cantidade %DV†
Calcio	120% 1196 mg
Ferro	142% 18.5 mg
Magnesio	108% 385 mg
Manganeso	310% 6.5 mg
Fósforo	70% 487 mg
Potasio	36% 1694 mg
Sodio	6% 88 mg
Cinc	42% 4 mg
Ligazón á base de datos USDA
Units μg = microgramos • mg = miligramos IU = Unidades internacionais
†As porcentaxes son aproximadas empregando a recomendación de US para os adultos.

Foeniculum vulgare

Descrición

O fiúncho é unha planta herbácea e erecta, dunha cor verde intensa, e pode chegar a acadar os dous metros de altura. As súas follas son longas e delgadas, acabando en segmentos en forma de agulla, que se endurecen exteriormente no verán para evita-la perda de auga. As flores aparecen en ramiños de 20 a 50 flores sobre pedúnculos curtos.

Empregos

A planta emprégase comunmente na cociña típica de Andalucía e sobre todo na confección de encurtidos, aliños e salsas, por aportarlle un típico arrecendo semellante á menta.

O fiúncho tamén é usado para cocer as castañas.^[3]

Propiedades

En herboristerías considérase unha planta con propiedades diuréticas; cultívase para extraer a parte inferior que ten unha especie de cebola.

Insulto italiano

Na actualidade, en Italia emprégase tamén o insulto finocchio cos significados de home efeminado ou homosexual. A orixe desta aldraxe provén da Idade Media, cando o Tribunal eclesiástico da Inquisición queimaba na fogueira ós homosexuais (entre outros e outras) e cubría á vítima coas follas frescas do fiúncho para que o suplicio durase máis tempo.

O fiúncho na cultura popular

En Beariz (Ourense) ou en Lalín (Pontevedra) tallan o mal de aire cun hisopo feito con fiuncho que mollan en viño tinto. Tamén se usa como protector contra o mal de ollo en Cambados. Noutros puntos, como en Xeve (Pontevedra), curan a ‘’erisipela’’ tocando na parte enferma cun tres poliñas de silva, outras tres de estruga e outras tantas de fiúncho.

• Caseime no mes de agosto/ porque había moito pan,/ o forno da miña sogra/ cría o fiollo no vran.
• Pra facer o Maio/ fumos a roubar/ frores e fiúncho,/ quixéronnos matar.

Ademais o fiúncho é unha das sete herbas máxicas de San Xoán^[4].

Nome común

Pé de boi, néboda, mexacán, herba de anís, fieiteiro, funcho, fruncho, fonollo, fiúnxo, fiúnle, fiúncho, fionllo, fiollo, fiacha, teollo, feo, ciollo, canelo, brizo, anís fiollo, anís das castañas e anís^[5].