rama das matemáticas From Wikipedia, the free encyclopedia
A estatística é unha colección de métodos que axudan a describir, resumir, interpretar e analizar datos. As conclusións tiradas dos datos son vitais en ámbitos tan diversos coma a investigación, a administración ou os negocios. Independentemente do campo onde se estea aplicando, é importante que a recollida de datos se faga dun xeito que permita a súa análise. A distribución destes datos nun conxunto ou nunha matriz de datos permite a aplicación dunha ampla variedade de métodos estatísticos[2]. A estatística, como especialidade matemática que é, é unha ciencia, auxiliar en canto ás súas aplicacións noutras disciplinas.
Nun sentido máis restrinxido, o termo estatística úsase para denominar os propios datos ou os números derivados deses datos. Así, fálase de estatísticas de emprego, estatísticas de accidentes etc[3].
O coñecemento da historia dunha disciplina é importante, polo menos en tres aspectos:
A estatística actual é o resultado da confluencia de dúas disciplinas: Cálculo de Probabilidades e Estatística, entendida esta última como a Aritmética. Etimoloxicamente estatística, deriva de Estado, do latín status.
En civilizacións antigas, o azar explicábase mediante a vontade divina. Os oráculos, sacerdotes e pitonisas en Grecia e Roma usaban a configuración resultante de botar catro dados para agoirar o futuro e revelar a vontade favorable ou desfavorable dos deuses. Prácticas semellantes aparecen en culturas distantes como a xudía, tibetana ou india. Esta actitude máxica a respecto do azar maniféstase igualmente en (Piaget)
O Renacemento supón un novo enfoque global de considerarmos o mundo. Neste sentido, hai unha reconsideración dos experimentos aleatorios, e os matemáticos italianos de comezos de século XVI, empezan a interpretar os resultados de experimentos aleatorios simples. Cabe destacar, entre outros, Cardano, Galileo e Tartaglia.
O desenvolvemento da análise matemática dos xogos de azar prodúcese de vagar durante os séculos XVI e XVII con Pascal, Fermat e o Cabaleiro de Méré estudando dar resposta á aparición dos resultados en distintos xogos de azar, daquela moi populares. O cálculo de probabilidades consolídase como disciplina independente no período que vai desde a segunda metade do século XVII até comezos do XVIII.
Durante o século XVIII o cálculo de probabilidades espállase por problemas físicos e actuariais (en seguros marítimos). Neste período cabe destacar a aplicación a problemas físicos e astronómicos que aparecen ligados ao contraste empírico da Teoría de Newton. Newton estableceu unha teoría común para explicar fenómenos que tiñan sido obxecto de estudos fragmentarios e incompletos. Tamén durante este século e parte do XIX as investigacións físicas e astronómicas dan pulo ao desenvolvemento dos primeiros métodos estatísticos. O primeiro problema foi o Tratamento de Erros de medida, desenvólvese un método para estimar unha cantidade descoñecida a partir dun conxunto de medidas do seu valor que presentan un erro experimental (Bernouilli), tamén se desenvolve un test para determinar se pode aceptarse a hipótese de aleatoriedade no ordenamento das órbitas dos planetas. Por outra banda Pierre Simon máis coñecido como Marqués de Laplace, introduce a primeira definición explícita de probabilidade. E elabóranse modelos para predicir valores dunha variable a partir doutras posibelmente relacionadas con elas, a regresión.
A segunda contribución fundamental a este período é debida a Gauss quen resolve de modo xeral o problema de estimación de modelos estatísticos con aplicación en Astronomía.
Durante a primeira metade do século XIX os matemáticos-astrónomos continúan a ampliar a Teoría de erros. Caben destacar entre outros investigadores: Auguste Bravais, Pierce e Simon Newcomb. Máis os avances en Teoría de Erros teñen pouca influencia noutros campos fóra da Física ou Astronomía, en particular teñen pouca influencia nunha disciplina cuxo campo de estudo é a Análise Cuantitativa de datos demográficos, sociais e económicos e que se coñecía desde o século XVII co nome de Estatística.
Desde a antigüidade, os Estados teñen recollido información sobre a poboación e riqueza que existía nos seus dominios. Os censos romanos, os Inventarios de Carlomagno etc., poden considerarse precedentes da institucionalización da recollida de datos demográficos e económicos polos Estados Modernos, principalmente por razóns fiscais. Esta aritmética política ou Estatística Descritiva evolúe durante os séculos XVII e XVIII tomando progresivamente un carácter máis cuantitativo.
O primeiro intento de aplicar un razoamento propiamente estatístico, no sentido actual do termo, a datos demográficos é debido a Graunt (1662). Graunt intenta estimar a poboación inglesa da súa época, e foi quen de, a partir dunha mostra, estimar por primeira vez taxas de mortalidade por idades e deducir a frecuencia de nacementos de homes e mulleres, entre outras análises demográficas relevantes.
As primeiras táboas completas de mortalidade foron publicadas por Edmund Halley en 1693, que estudou o problema dos seguros de vida. Durante o século XVIII hai un rápido crecemento dos seguros (sobre todo marítimos) na Inglaterra, e aplícanse as técnicas demográficas de Graunt e Petty para facer os primeiros censos oficiais. O primeiro censo que se coñece foi debido ao Vicerrei Pedro de la Fasca, no Perú. Na Europa o primeiro censo faise en Irlanda en 1703 e en España, o primeiro faise en 1787 ao abeiro do Conde de Floridablanca.
A comezos do século XIX pode afirmarse que a case totalidade dos estados europeos recollen información oficial mediante censos de datos demográficos, económicos, climáticos etc. Paralelamente xorden as Axencias Oficiais de Estatística. En 1834 creouse a Royal Statistical Society en Londres e máis tarde a American Statistical Association. En España a Lei da Función Estatística Pública regula o ordenamento Estatístico Oficial na Administración do Estado. Na Galiza é o Instituto Galego de Estatística (IGE) quen se encarga de elaborar os produtos estatísticos para fins da Comunidade Autónoma Galega. Xa nas Comunicades Europeas, de máis recente creación, o Eurostat encárgase da estatística para fins comunitarios
Durante o século XVIII e a maior parte do XIX , a Estatística evolúe como ciencia separada do Cálculo de Probabilidades e a Teoría de Erros aínda que aparecen os primeiros autores De Moivre e Deparcieux que aplican o cálculo de probabilidades a datos demográficos e Condorcet e Laplace a problemas de aritmética política. Unha contribución importante cara a dita síntese é debida a Adolphe Quetelet (1846),que sostén a importancia do cálculo de probabilidades para o estudo de datos humanos. Quetelet demostrou que a estatura dos recrutas dunha quinta seguía unha distribución normal, e introduce o concepto de “home medio”. Non obstante había aínda obstáculos de índole lingüística e de conceptos por eliminar. A unión entre ambas as correntes ven a producirse a comezos do século XIX, favorecida en gran parte, polos novos problemas teóricos e metodolóxicos que formulaba a contrastación empírica da Teoría de Darwin.
Do mesmo xeito que Newton é importante na Estatística en canto aos seus estudos na Física e Astronomía, Darwin en Bioloxía introduce novidades como: a variabilidade, a selección mediante a loita pola existencia, o concepto de poboación composta por unidades elementais. Para resolver estes problemas Francis Galton (1822-1911), curmán de Darwin, utiliza os métodos estatísticos aplicados polos demógrafos os modelos probabilísticos existentes para explicar aspectos de evolución das especies. Galton tamén introduce o concepto de regresión comparando estaturas de pais e fillos.
A contribución de Galton inflúe grandemente en Weldon, Pearson, Fisher ou Edgeworth, investigadores todos na área de influencia da Bioloxía. Precisamente o primeiro departamento de Estatística no sentido actual é fundado por Galton quen tamén apoia a aparición da revista Biométrica.
Para Weldon a resolución dos problemas de evolución animal é esencialmente estatístico. Xa que logo "debemos coñecer, entre outros: a) A porcentaxe de animais que mostran un certo grao de anormalidade a respecto dun carácter. b) O grao de anormalidade doutros órganos que acompaña as anormalidades dun órgano dado. c) A diferenza entre a taxa de mortalidade en animais con diferentes graos de anormalidade a respecto dun órgano. d) A anormalidade dos descendentes en termos de anormalidade dos pais e viceversa"
Isto nos indica o enfoque metodolóxico que desde entón se adopta na investigación biolóxica utilizando o método estatístico. Por isto moitos dos métodos estatísticos actuais foron desenvolvidos a partir de problemas biolóxicos por biólogos. As técnicas foron posteriormente normalizadas e depuradas polos matemáticos para dar lugar ao que corresponde o corpo actual da ciencia Estatística
Os métodos estatísticos comezan a popularizarse a partir deste século, con etapas de maior ou menor avance. Aparecen o Control da Calidade na Enxeñaría, o Deseño de Experimentos en Agronomía, os Métodos Factoriais en Psicoloxía, os Métodos Multivariantes nas Ciencias Sociais etc. De xeito que hoxe en día a estatística regula a nosa vida: IPC, Fondos Europeos etc. Pero, en xeral, os métodos que aparecen para dar solución a problemas dunha disciplina concreta permiten ser utilizados noutros campos diferentes. Aparecen, así, disciplinas de Estatística Aplicada con nomes mixtos entre a disciplina de aplicación e a estatística, como Econometría, Dasometría, Sociometría, Bioestatística etc.
Durante a segunda guerra mundial, e aplicados a problemas militares, aparecen os problemas de Optimización e Xestión de recursos que dan lugar ás técnicas de Investigación Operacional. E máis recentemente, coa irrupción dos ordenadores persoais, a Estatística está a vivir un grao de desenvolvemento e aplicación extraordinaria, coa aparición de grandes Bases de Datos e potentes programas informáticos de Software Estatístico que permiten o seu tratamento e explotación.
Segundo os métodos que se estean usando, a estatística divídese en dúas grandes áreas:
En función da área na cal se enfoque, pódense considerar entre outras:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.