Coenzima

Os coenzimas ou coencimas^[1] son cofactores orgánicos non proteicos, termoestables, que unidos a un apoenzima constitúen o holoenzima ou forma cataliticamente activa do enzima. Teñen en xeral baixa masa molecular. Son claves no mecanismo de catálise, por exemplo, aceptando ou doando electróns ou grupos funcionais, que transportan dun enzima a outro. A diferenza dos enzimas, os coenzimas modifícanse e consómense durante a reacción química.

Coenzima A

Mecanismo de acción

O mecanismo de acción básico dos coenzimas é o seguinte:

1. O coenzima únese a un enzima,
2. O enzima capta o seu substrato específico,
3. O enzima ataca ese substrato, arrincándolle algúns dos seus átomos,
4. O enzima cede ao coenzima eses átomos provenientes do substrato,
5. O coenzima acepta eses átomos e despréndese do enzima.
6. O coenzima non é o receptor final deses átomos, senón que debe liberalos tarde ou cedo,
7. O coenzima transporta eses átomos e acaba cedéndoos, recuperando así a súa capacidade para aceptar novos átomos.

Este último paso é esencial para non esgotar a dotación de coenzimas dunha célula, xa que os encimas xunto cos que actúa non poden realizar a reacción química sen o concurso do seu coenzima.

Cada coenzima está especializado en aceptar e transportar un tipo de átomos determinado; uns aceptan hidróxenos, outros grupos acetilo etc. No entanto, os coenzimas non son nada específicos respecto dos encimas aos que se unen, de modo que un mesmo coenzima pode unirse a un gran número de enzimas distintos, e por iso o número de coenzimas diferentes é relativamente baixo.

Principais coenzimas

• FAD (Flavin-adenín dinucleótido): transporte de electróns e protóns.
• FMN (Flavín mononucleótido): transporte de electróns e protóns.
• NAD⁺ (Nicotin-adenín dinucleótido): transporte de electróns e protóns.
• NADP⁺ (Nicotin-adenín dinucleótido fosfato): transporte de electróns e protóns.
• Coenzima A: transporte de grupos acetilo (por exemplo, na descarboxilación do ácido pirúvico).
• Coenzima Q: transporte de electróns na cadea respiratoria.
• Coenzima B12: transporte de grupos metilo ou hidróxenos entre moléculas.
• Pirofosfato de tiamina: forma parte, entre outros, do complexo piruvato deshidroxenase.
• Vitamina C

Coenzimas e vitaminas

Moitas vitaminas, ou os seus derivados, actúan como coenzimas:

• Vitamina B1, ou tiamina: o seu derivado pirofosfato de tiamina é esencial para o catabolismo de ácido pirúvico.
• Vitamina B2, ou riboflavina: os seus derivados son nucleótidos encimáticos con gran poder redutor, como o FAD ou o FMN .
• Vitamina B3, ou niacina: os seus derivados son nucleótidos enzimáticos con gran poder redutor, como o NAD⁺ ou o NADP⁺.
• Vitamina B5, ou ácido pantoténico: o seu principal derivado é o coenzima A (Co-A), con grande importancia en procesos metabólicos.
• Vitamina B6, ou piridoxina.
• Vitamina B12, ou cianocobalamina: coenzima B12.
• Vitamina E e Vitamina K: quimicamente similares ao coenzima Q.

1. Coordinadores: Jaime Gómez Márquez, Ana Mª Viñas Díaz e Manuel González González. Redactores: David Villar Docampo e Luís Vale Ferreira. Revisores lingüísticos: Víctor Fresco e Mª Liliana Martínez Calvo. (2010). Dicionario de bioloxía galego-castelán-inglés. (PDF). Xunta de Galicia. p. 49. ISBN 978-84-453-4973-1.