Batalla de Tamarón

A batalla de Tamarón tivo lugar o 4 de setembro do ano 1037 entre Fernando I, conde de Castela, e Vermudo III, rei de Galicia. Fernando, que casara coa irmá de Vermudo, Sancha I, derrotou e matou o seu cuñado preto de Tamarón, Burgos, tras unha breve guerra. Como resultado, Fernando sucedeu a Vermudo no trono.

Batalla de Tamarón
Data: 1037 Lugar: Tamarón, Burgos Resultado: Vitoria de Fernando I
Combatentes
Reino de Galicia Reino de León	Condado de Castela Reino de Navarra
Comandantes
Vermudo III	Fernando I

Antecedentes

O pai de Fernando, Sancho III, rei de Navarra, era tamén conde de Castela por jure uxoris, confiara o condado ao seu fillo xa en 1029. En 1034, conquistou León e forzou a Vermudo a refuxiarse en Galicia. Tras a morte de Sancho en 1035, Vermudo regresou a León e lanzou unha guerra polo control dos Campus Gallaeciae, territorio entre os ríos Cea e Pisuerga, que Fernando consideraba como dote da súa muller. Recentemente, Gonzalo Martínez Díez disputou esta tese, enunciada na Historia silense nos anos 1110. Non atopou evidencias de discordia entre Castela e León nos anos 1035-7, e a terra de campos, controlada polo seu pai, non parecen ter estado baixo o control de Fernando.

Batalla

Morte do rei Vermudo III de León por Afonso de Cartaxena (século XV)

O certo é que a guerra na que Vermudo perdeu a vida foi iniciada por el mesmo. Fernando, que tamén tiña unha reivindicación para suceder a Vermudo sen herdeiros a través da súa muller, viuse obrigado a pedir axuda ao seu irmán García III de Navarra, xa que as forzas leonesas superaban amplamente as súas. Na batalla que se seguiu, Vermudo caeu do seu cabalo, Pelayueol, e foi rodeado e asasinado mentres trataba de achegarse a Fernando. Sete dos seus cabaleiros tamén morreron con el. As autopsias realizadas no século XX mostraron que recibira corenta feridas de lanza, moitas delas no abdome inferior, típicas de cabaleiros que combaten a pé. Tras a morte de Vermudo, o seu exército probablemente desapareceu, non hai máis referencias á batalla nas fontes: di que o corpo do rei foi levado do campo de batalla. Tras a vitoria, Fernando tomou posesión de León tras un breve asedio e foi aceptado como sucesor de Vermudo, aínda que non foi coroado en León ata o 22 de xuño de 1038. Vermudo foi enterrado no Panteón dos Reis na basílica de Santo Isidoro de León.

Localización

Segundo a Historia silense, a Chronica naierensis e o Chronicon mundi, Vermudo "atravesou a fronteira cantábrica" (transiecto Cantabriensium limite), isto é, o Pisuerga, e enfrontouse a Fernando sobre o val Tamaron. Este é Tamarón, un suburbio de Burgos no val do Sambol. A localización da batalla en Támara de Campos foi fixada por primeira vez no século XIII por Rodrigo Jiménez de Rada. Támara nunca foi chamada Tamarón, nin está nun val, aínda que Rodrigo situou a batalla preto do río Carrión, probablemente debido a unha confusión entre os dous.

A fonte máis antiga que data explicitamente a batalla é Paio, bispo de Oviedo, quen escribe que Vermudo morreu no seu décimo ano (aínda que erradamente data o ano como 1032, cando en realidade foi en 1037).^[1] O último documento no que aparece Vermudo é unha doazón ao Mosteiro de Celanova o 9 de xuño de 1037. Un documento do 9 de xaneiro de 1038 fala do reinado de Fernando. Estas datas representan os terminus post quem e ante quem da batalla (e da morte de Vermudo). Nun salterio que foi propiedade de Fernando consérvase a necroloxía: "Vermudo, rei de Oviedo, forte combatente na guerra, o cuarto día do mes de setembro na Era 1075".^[2]

Ovitum Veremudi regis in bello pugnator fortis die IV feria mensis septembris era TLXXV.

Notas

1. Enrique Flórez cometeu a omisión involuntaria dunha V na data Era MLXXV (Era 1075, ano 1037).
2. Outras fontes datana o 30 de agosto ou o 1 de setembro.

Véxase tamén

Bibliografía

• Bishko, Charles Julian. 1980. "Liturgical Intercession at Cluny For the King-Emperors of León." Spanish and Portuguese Monastic History, 600–1300. London: Variorum Reprints. First published in Studia Monastica, 7 (1961).
• Bishko, Charles Julian. 1980. "Fernando I and the Origins of the Leonese-Castilian Alliance With Cluny." Studies in Medieval Spanish Frontier History. London: Variorum Reprints. Originally published in Cuadernos de Historia de España, 47(1968):31–135, and 48(1969):30–116.
• Martínez Díez, Gonzalo. 2005. El condado de Castilla, 711–1038: La historia frente a la leyenda. Marcial Pons Historia. Cf. pp. 724–28.
• Martínez Díez, Gonzalo. 2007. Sancho el Mayor: Rey de Pamplona, Rex Ibericus. Marcial Pons Historia. Cf. pp. 197–202.
• Reilly, Bernard F. 1982. The Kingdom of León-Castilla under Queen Urraca, 1109–1126. Princeton: Princeton University Press.
• Reilly, Bernard F. 1988. The Kingdom of León-Castilla under King Alfonso VI, 1065–1109. Princeton: Princeton University Press.