Wrâldútstalling

In wrâldsútstalling is in grutte ynternasjonale eksposysje, sa't dy fan 1851 ôf yn ferskillende lannen hâlden binne. De dielnimmende lannen jouwe in byld fan harren ekonomyske, sosjale en technyske ûntwikkeling. De wrâldutstallings binne fuortkaam út de nasjonale eksposysjes dy’t yn ferskatee lannen sûnt 1756 holden waarden. In wrâldústalling soe in wjerspegeling wêze moatte fan de universele minsk yn de betreffende tiidsperioade. Sûnt 1928 wurdt it organisearjen fan wrâldútstallings troch it Buro foar Ynternasjonale Utstallings (ynternasjonaal: Bureau International des Expositions, BIE, as Bureau of International Expositions) regulearre, mar it is it gastlân dat de organisaasje docht. At de wrâldútstalling foarby is bliuwe de opmerklikste gebouwen faak stean, lykas de Eiffeltoer yn Parys en it Atomium yn Brussel.

Londen 1851

Parys 1889

Chicago 1893

Parys 1900

St Louis 1904

Milaan 1906

New York 1939

Brussel 1958

Seattle 1962

New York 1964

Brisbane 1988

Hannover 2000

Nagoya 2005

Sjanghai 2010

De skiednis

De wrâldútstalling, ek wol Ekspo neamd, is typysk in manier fan tinken út de 19e iuw. Alles waard posityf besjoen en yn it ljocht fan de foarútgong fan de wrâld. It idee fan de útstalling komt út Frankryk, mar Ingelân organisearre yn 1851 de earste útstalling yn Londen. Mei de stipe fan Ingelske sakelju waard yn 1851 de earste útstalling organisearre yn it Hyde Park yn Londen. De útstalling kaam yn in prachtich gebou te stean mei de namme Chrystal Palace. It súkses wie enoarm. Yn totaal kamen mear as seis miljoen minsken te sjen.

It evenemint groeide bjusterbaarlik. Elk lân presintearre syn moaiste dingen. Wichtige útfinings lykas de telefoan, de auto en de grammofoanplaat waarden allegear op de útstallings presintearre. De yn 1942 organisearre útstalling yn Rome waard skrast omreden de Twadde Wrâldkriich. Nei de Twadde Wrâldkriich waarden der foarearst gjin wrâldútstalling mear organisearre. Fan 1958 ôf begûn it wer, mei de wrâldútstalling yn Brussel.

Ferneamde wrâldútstallings

• Londen (Grut Brittanje), 1851 - Earste útstalling.
• Tokio (Japan), 1867 - Resultearre yn Ueno Park.
• Parys (Frankryk), 1878 - Elektryske strjitferljochting.
• Parys (Frankryk), 1889 - Resultearre yn de Eiffeltoer.
• Chicago (Feriene Steaten), 1893.
• New York (Feriene Steaten), 1939 - Lêste útstalling foar de Twadde Wrâldkriich en Streamline Design.
• Brussel (Belgje), 1958 - Resultearre yn it Atomium
• Montréal (Kanada), 1967 - Mei mear as 50 miljoen besikers.
• Shanghai, 2010 - mei goed 70 miljoen besikers de drokst besochte wrâldtentoanstelling ea.

Wrâldútstallings yn Nederlân

• 1864: Amsterdam
• 1883: Amsterdam
• 1913: Amsterdam
• 2012: Fenlo
• 2022: Almeare

Oersjoch fan Wrâldútstallings

In kompleet oersjoch fan wrâldútstallings is net te jaan, om't der foar it ynstellen fan it Buro foar Ynternasjonale Utstallings gjin persyze definysje fan it begryp wrâldútstallings wie. Dit is lykwols in list oersjoch fan de measte wrâldútstallings:

• 1851 - Londen, Grut Brittanje
• 1853
  • New York, Feriene Steaten
  • Dublin, Ierlân
• 1855 - Parys, Frankryk
• 1862 - Londen, Grut Brittanje
• 1867 - Parys, Frankryk
• 1873 - Wenen, Eastenryk
• 1874 - Dublin, Ierlân
• 1876 - Philadelphia, Feriene Steaten
• 1878 - Parys, Frankryk
• 1880-1881 - Melbourne, Austraalje
• 1883 - Amsterdam, Nederlân
• 1884 - New Orleans, Feriene Steaten
• 1885 - Antwerpen, Belgje
• 1886 - Londen, Grut Brittanje
• 1888
  • Glasgow, Grut Brittanje
  • Barselona, Spanje
  • Melbourne, Austraalje
• 1889 - Parys, Frankryk
• 1893 - Chicago, Feriene Steaten
• 1894 - San Francisco, Feriene Steaten
• 1895 - Atlanta, Feriene Steaten
• 1897 - Brussel , Belgje
• 1900 - Parys, Frankryk
• 1901 - Buffalo, Feriene Steaten
• 1904 - Saint Louis, Feriene Steaten
• 1905 - Luik , Belgje
• 1906 - Milaan , Itaalje
• 1907
  • Dublin, Ierlân
  • Hampton Roads, Feriene Steaten
• 1909 - Seattle, Feriene Steaten
• 1910 - Brussel, Belgje
• 1911 - Turyn, Itaalje
• 1913 - Gint, Belgje
• 1915 - San Francisco, Feriene Steaten
• 1916 - San Diego, Feriene Steaten
• 1922 - Rio de Janeiro, Brazylje
• 1924 - Wembley, Ingelân
• 1925 - Parys, Frankryk
• 1926 - Philadelphia, Feriene Steaten
• 1929 - Barcelona
• 1930 - Sevilla, Spanje
• 1930
  • Antwerpen, Belgje
  • Luik, Belgje
• 1931 - Parys, Frankryk
• 1933 - Chicago, Feriene Steaten
• 1935 - Brussel, Belgje
• 1937 - Parys, Frankryk
• 1939 - New York, Feriene Steaten
• 1939-1940 - San Francisco, Feriene Steaten
• 1939 - Luik, Belgje
• 1958 - Brussel, Belgje
• 1962 - Seattle, Feriene Steaten
• 1964 - New York, Feriene Steaten
• 1967 - Montreal, Kanada
• 1968 - San Antonio, Feriene Steaten
• 1970 - Osaka, Japan
• 1974 - Spokane, Feriene Steaten
• 1975 - Okinawa, Japan
• 1982 - Knoxville, Feriene Steaten
• 1985 - Tsukuba, Japan
• 1986 - Vancouver, Kanada
• 1988 - Brisbane, Austraalje
• 1992 - Sevilla, Spanje
• 1992 - Genua, Itaalje
• 1993 - Daejeon, Súd-Korea
• 1998 - Lissabon, Portegal
• 2000 - Hannover, Dútslân
• 2001 - Porto, Portegal
• 2005 - Nagoya, Japan
• 2008 - Zaragoza, Spanje
• 2010 - Sjanghai, Sina
• 2012 - Yesu, Súd-Koreä
• 2012 - Fenlo, Nederlân
• 2015 - Milaan, Itaalje
• 2016 - Antalya, Turkije
• 2017 - Nursultan, Kazachstan
• 2017 - Berlyn, Dútslân
• 2019 - Beijing, Folksrepublyk Sina
• 2020 - Dubai, Feriene Arabyske Emiraten
• 2021 - Doha, Katar
• 2022 - Almeare, Nederlân
• 2023 - Buenos Aires, Argentynje
• 2025 - Osaka, Japan