هائیتی
کشوری در آمریکای لاتین، دریای کارائیب / From Wikipedia, the free encyclopedia
هائیتی (به فرانسوی: Haïti) (کریؤل هائیتی: Ayiti) با نام رسمی جمهوری هائیتی کشوری است در جزیره هیسپانیولا در دریای کارائیب. پایتخت آن پورتو پرنس است. جمعیت این کشور ۱۱٫۳ میلیون نفر و زبانهای رسمی آن فرانسوی و کریؤل هائیتی است. واحد پول آن گورد است. هائیتی از شرق با جمهوری دومینیکن هممرز است.
Republic of Haiti | |
---|---|
شعار: "آزادی، برابری، برادری" (فرانسوی)[2] Motto on traditional coat of arms:"Libète, Egalite, Fratènite" (کریول آییسینی) "Liberty, Equality, Fraternity" "L'union fait la force" (فرانسوی) "Inite se fòs" (کریول آییسینی)[3] "Union makes strength" | |
پایتخت | پورتو پرنس ۱۸°۳۲′ شمالی ۷۲°۲۰′ غربی |
بزرگترین شهر | Port-au-Prince |
زبان(های) رسمی | |
گروههای قومی | 95% Afro-Haitians 5% mixed and European Haitians[4] |
دین(ها) |
|
نام(های) اهلیت | Haitian |
حکومت | حکومت متمرکز نظام نیمهریاستی جمهوری |
• President | Jovenel Moïse |
• Prime Minister | Joseph Jouthe |
قوه مقننه | Parliament |
Senate | |
Chamber of Deputies | |
انقلاب هائیتی from جمهوری اول فرانسه | |
• Declared | ۱ ژانویه ۱۸۰۴ |
• Recognized | ۱۷ آوریل ۱۸۲۵ |
• First Empire | ۲۲ سپتامبر ۱۸۰۴ |
• Southern Republic | ۹ مارس ۱۸۰۶ |
• Northern State | ۱۷ اکتبر ۱۸۰۶ |
• Kingdom | ۲۸ مارس ۱۸۱۱ |
• Unification of Hispaniola | ۹ فوریه ۱۸۲۲ |
• Dissolution | ۲۷ فوریه ۱۸۴۴ |
• Second Empire | ۲۶ اوت ۱۸۴۹ |
• Republic | ۱۵ ژانویه ۱۸۵۹ |
• Current constitution | ۲۹ مارس ۱۹۸۷ |
• United States occupation | ۲۸ ژوئیه ۱۹۱۵ |
مساحت | |
• کل | ۲۷٬۷۵۰ کیلومتر مربع (۱۰٬۷۱۰ مایل مربع) (143rd) |
• آبها (٪) | ۰٫۷ |
جمعیت | |
• برآورد سال ۲۰۱۶ | 11,439,646[6] (85th) |
• تراکم | ۳۸۲ بر کیلومتر مربع (۹۸۹٫۴ بر مایل مربع) (32nd) |
تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) | برآورد ۲۰۱۷ |
• کل | $19.979 billion[7] (144th) |
• سرانه | $1,819[7] (174th) |
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی) | برآورد ۲۰۱۷ |
• کل | $7.897 billion[7] (139th) |
• سرانه | $719[7] (172nd) |
شاخص جینی (۲۰۱۲) | ۶۰٫۸[8] |
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۸) | ۰٫۵۰۳[9] 169th |
واحد پول | گورد هائیتی (G) (HTG) |
منطقه زمانی | یوتیسی−۵ (منطقه زمانی شرقی) |
یوتیسی−۴ (منطقه زمانی شرقی) | |
جهت رانندگی | right |
پیششماره تلفنی | +509 |
دامنه سطحبالا | .ht |
۹۵ درصد از مردم هائیتی سیاهپوست و ۲٫۵ درصد مولاتو (دورگه سفیدپوست و سیاه) و سفیدپوست هستند. حدود ۸۰ درصد از مردم هائیتی مسیحی کاتولیک و حدود ۱۶ درصد نیز پروتستان هستند. برخی از مردمان هائیتی عناصر باورهای بومی جادو-باور معروف به وودوو را نیز با باورهای کاتولیکی مخلوط میکنند.[10]
هائیتی نخستین کشوری بود در آمریکای لاتین و حوزه کارائیب به استقلال رسید و نخستین جمهوری در جهان است که رهبران آن سیاهپوست بودند. هائیتی تنها کشور مستقل در قاره آمریکا است که اکثریت جمعیت آن فرانسویزبان هستند. امروزه هائیتی با منابع ناچیز و جمعیت زیاد فقیرترین کشور نیمکره غربی است. خشونتهای سیاسی نیز در این کشور بارها رخ داده و باعث بیثباتی دولتی شدهاست.
هرسال چندین هزار نفر از اهالی هائیتی مبادرت به ورود غیرقانونی به ایالات متحده آمریکا میکنند. مهاجران اهل هائیتی که تلاش دارند از فقر موجود کشورشان فرار کنند، در قایقهای پوسیده و بسیار شلوغ در دریای کارائیب با وضعیت فلاکتباری مواجه میشوند.
اسپانیاییها از اواخر سده پانزدهم میلادی استعمار سرزمین هائیتی را آغاز کردند، اما در نیمه دوم سده هفدهم، سایر اروپاییان و از جمله فرانسویان وارد این منطقه شدند. حضور نیروهای کشورهای دیگر اروپایی باعث وقوع جنگهایی بین آنان گردید که در یک مورد آن، جنگ بین نیروهای اسپانیا و فرانسه درگرفت و در بیستم فوریه ۱۶۷۷م، به شکست اسپانیاییها انجامید. پس از این جنگ فرانسویان موفق شدند بخشهایی از هائیتی را تصرف نمایند و حضور خود را در آن منطقه تحمیل کنند. فرانسویان پس از بیست سال، در سال ۱۶۹۷م با اسپانیا در تقسیم این جزیره به توافق رسیدند و بخش غربی جزیره به فرانسویان واگذار گردید و فرانسویها آن را نزدیک به یکصد وسی سال در اشغال خود داشتند. همزمان با آغاز انقلاب کبیر فرانسه در ۱۷۸۹م، سیاه پوستان و بومیان هائیتی قیام نمودند. شورش سال ۱۸۰۴ به رهبری ژان ژاک دسالین و هنری کریستف آغاز شد و سرانجام این کشور در سال ۱۸۰۴ میلادی به عنوان اولین کشور آمریکای لاتین به استقلال رسید؛ و هر دو رهبر در مقام پادشاه هائیتی سلطنت کردند. در ۱۸۲۰ جمهوری متحدی تشکیل شد. تنش میان سیاه پوستان و دورگهها، کودتا و بیثباتی موجب زوال هائیتی شد و مداخله آمریکا (۱۹۱۵ تا ۱۹۲۵) را در پی داشت.
روز دوازدهم ژانویه ۲۰۱۰ زمینلرزهای به قدرت هفت ریشتر در هائیتی روی داد که منجر به کشته شدن حدود ۳۰۰ هزار نفر شد و بر اثر آن تقریباً ۲ میلیون نفر بی سرپناه شدند. این زمینلرزه قوی زندگی چهار میلیون نفر را دگرگون کرد و همچنان بیش از ۵۰۰ هزار نفر در چادرهای اردوگاههای موقت زندگی میکنند. بیشتر اردوگاهها بهطور خودجوش بنا شده و از امکانات لازم برخوردار نیست. منتقدان به عدم پیشرفت در کار بازسازی هائیتی از سوی دولت و جامعه بینالمللی اعتراض کردهاند. شیوع وبا، مشکلات را برای کشور زلزلهزده و فقیر هائیتی پیچیدهتر کردهاست.
هائیتی تنها کشور توسعهنیافتهی قارهٔ آمریکاست.[11] همچنین طبق گزارش سال ۲۰۱۹ میلادی سازمان ملل، این کشور دارای پایینترین شاخص توسعه انسانی یک کشور غیرآفریقایی پس از یمن است.[12] این کشور علاوه بر این بسیار فقیر است و پس از کرانهٔ باختری و غزه (فلسطین)، پایینترین سرانهٔ ناخالص تولید داخلی را در میان کشورهای غیرآفریقایی داراست (سالانه ۱۸۱۰ دلار).[13]