یک نوع بیماری From Wikipedia, the free encyclopedia
وَبا، مرگامرگی یا کالِرا[4] (به انگلیسی: Cholera) عفونت روده کوچک توسط برخی از سویههای باکتری ویبریو کلرا است.[2][5] نشانههای این عفونت ممکن است از هیچ، خفیف تا شدید متغیر باشند.[6] نشانه کلاسیک آن مقادیر زیاد اسهال آبکی است که چند روز طول میکشد.[1] استفراغ و گرفتگی عضلات نیز ممکن است رخ دهد.[6] میزان اسهال میتواند آنقدر شدید باشد که در عرض چند ساعت منجر به کمآبی شدید و عدم تعادل الکترولیت شود.[7] این وضعیت ممکن است منجر به فرو رفتگی چشم ها سردی پوست، کاهش خاصیت ارتجاعی پوست و چین و چروک دستها و پاها شود.[8] کمآبی میتواند باعث آبی شدن پوست شود.[9] علائم دو ساعت تا پنج روز پس از قرار گرفتن در معرض آن شروع میشود.[6] این باکتری معمولاً با نوشیدن آب آلوده یا خوردن ماهی و صدف[10] نپخته یا از طریق سبزیجات آلوده شده وارد بدن شود. انسان تنها میزبان شناخته شده وبا است.[11] وبا را میتوان با آزمایش مدفوع تشخیص داد.[12]
این مقاله نیازمند بهروزرسانی است. |
این مقاله ممکن است برای مطابقت با استانداردهای کیفی ویکیپدیا نیازمند بازنویسی باشد. |
این مقاله دارای فهرستی از منابع، پیوندهای بیرونی یا بخش مطالعهٔ بیشتر است، اما به خاطر نداشتن پانویس و یادکردهای درونخطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. لطفاً با افزودن یادکردهای دقیق این مقاله را بهبود دهید. |
وبا | |
---|---|
شخصی با کم آبی شدید به دلیل وبا که سبب افتادگی در چشمها و چروکیدگی در دستها و پوست شدهاست | |
تخصص | بیماری عفونی (تخصص پزشکی)، طب اورژانس |
نشانهها | مقادیر زیاد اسهال آبکی، استفراغ، گرفتگی عضلانی[1][2] |
عوارض | کمآبی، عدم تعادل الکترولیتی[1] |
علت | باکتری ویبریو کلرا که ممکن است از مسیر دهانی-مقعدی وارد بدن شود |
عوامل خطر | بهداشت ضعیف، آب پاک ناکافی و فقر |
روش تشخیص | آزمایش مدفوع |
پیشگیری | بهبود وضعیت بهداشتی محیط، استفاده از آب آشامیدنی پاک، شستن دستها و واکسن |
پیشآگهی | کمتر از ۱٪ در صورت مداخله درمانی-پزشکی کامل و احتمال مرگ ۵۰ تا ۶۰ درصد در صورت عدم مداخله |
شیوع | ۳ تا ۵ میلیون نفر در سال[1] |
مرگها | ۲۸ هزار نفر (۲۰۱۵)[3] |
طبقهبندی و منابع بیرونی | |
آیسیدی-۱۰ | A00 |
آیسیدی-۹-سیام | 001 |
مدلاین پلاس | 000303 |
ئیمدیسین | med/۳۵۱ |
پیشنت پلاس | وبا |
سمپ | D002771 |
درمان اصلی برای افراد مبتلا او آر اس (ORS)، جایگزینی مایعات و الکترولیتها با استفاده از محلولهای کمی شیرین و نمکی است.[13] محلولهای مبتنی بر برنج ترجیح داده میشوند.[13] مکمل روی در کودکان مفید است.[14] در موارد شدید، مایعات داخل وریدی، مانند لاکتات رینگر، ممکن است مورد نیاز باشد و آنتیبیوتیکها ممکن است مفید باشند.[13] آزمایش برای اینکه ببیند وبا به کدام آنتیبیوتیک حساس است میتواند به انتخاب کمک کند.
مهمترین راه انتقال وبا، سبزیهای آلودهاست. سبزیهایی که در هنگام کاشته شدن با کود انسانی تغذیه میشوند دارای بیشترین آلودگی هستند. وبا در طول تاریخ هفت بار همهگیری جهانی گسترده داشتهاست[15]. امروزه وبا بیشتر در کشورهای جهان سوم به علت وضعیت ناسالم و آلودگی برخی آب های آشامیدنی دیده میشود. این باکتری در میوهها، سبزیجات خام، آبهای ساکن (راکد)، محصولات دریایی و غذاهای آلوده وجود دارد. در دورهٔ این بیماری از مصرف لبنیات غیر پاستوریزه باید پرهیز کرد.
به گفته سازمان بهداشت جهانی سالیانه حدود چهار میلیون نفر به این بیماری مبتلا میشوند که تقریباً ۱۴۳ هزار نفر جان خود را از دست میدهند که بسیاری از مبتلایان علائم خفیفی داشته که اگر درمان نشود، میتواند در عرض چند ساعت جان مبتلا را بگیرد[16].
آغاز ناگهانی اسهال رقیق شدید و بدون درد و تب از نشانههای بیماری وبا است. اسهال وبایی به اسهال آب برنجی معروف است و فرد بیمار گاه روزانه بیش از ۳۰لیتر آب دفع میکند که این مقدار دفع آب باعث اسیدوز و نهایتاً میتواند منجر به مرگ فرد شود. کمتر از ۵٪ بیماران وبایی تب دارند. گاهی در آغاز بیماری استفراغ دیده میشود. بیمار احساس تشنگی دارد و بیقرار است، از درد پشت ساق پا شاکی است، زبان خشک، چشمها گودرفته و نبض ناتوان است.
البته باید توجه داشته باشید که هر کدام از این موارد بالا به تنهایی نشانگر وبا نیستند و یک فرد ممکن است همه نشانههای بالا را نداشته باشد. مدت زمان بروز بیماری از ۲ تا ۵ روز متغیر است.
اگرچه بیماری وبا میتواند مرگآور باشد، اما میتوان از آن پیشگیری کرد. در ایالات متحده آمریکا و اروپای غربی به علت استفاده از سیستمهای آب و دفع بسیار پیشرفته، مرگامرگی تهدید مهمی نمیباشد.
نخستین مرحله درمان، نوشاندن آب و الکترولیتها به بیمار است. گام بعدی، دادن آنتیبیوتیک است که هم کمک به کاهش حجم مدفوع میکند و هم مدت بیماری را کوتاه میکند و همچنین سیکل انتقال را کوتاه و قطع میکند[19].
برای نوشاندن آب و الکترولیت توجه به شدت اسهال و وضع کمآبی بیمار لازم است. در اسهالهای خفیف و دهیدراتاسیون خفیف (زیر ۵٪) دادن آب و الکترولیت خوراکی (ORS) کافی است و اگر موجود نبود یا بیمار تحمل نکرد میتوان از لعاب برنج (۵۰ گرم در لیتر)، نوشابه با نمک و… استفاده کرد. در بیماران با دهیدراسیون شدید (که بیش از ۱۰٪ آب از دست دادهاند؛ دارای چشمهای کاملاً گود رفته، خواب آلوده، فشار خون و نبض ضعیف) و همچنین در بیمارانی که استفراغ دارند یا در بیمارانی که در اغما هستند و همچنین بیماران دارای فلج روده باید سرم تزریق شود[19].
آنتیبیوتیکها نقش مهمی در کاهش مدت، شدت بیماری و تسریع پاکسازی باکتری دارند اما تجویز آنتیبیوتیک ضروری نیست. آنتیبیوتیکهای ماکرولید (آزیترومایسین یک گرم تک دوز و اریترومایسین ۲۵۰ میلیگرم هر ۶ ساعت برای ۳ روز) انتخاب اول میباشند. مقاومت ویبریوکلرا نسبت به تتراسایکلین (۵۰۰ میلیگرم هر ۶ ساعت تا ۳ روز) و داکسی سایکلین (۳۰۰ میلیگرم تک دوز) گسترش یافتهاست. برای کودکان و زنان باردار سفیکسیم، آمپی سیلین، آزیترومایسین و اریترومایسین مناسب است[19].
واکسن وبا در ایران توسط دکتر آذر اندامی تولید شد[20].
واکسنهای ساخته شده از باکتری کشته شده در زیر پوست مصونیتی کوتاه مدت ایجاد میکند. واکسن خوراکی با میکروب کشته شده دارای انواع مختلف است و همچنین حدوداً در ۵۰٪ موارد مؤثر است و مدت دوام واکسن حدود ۳ سال است. نوع دیگر واکسن با میکروب زنده ضعیف شدهاست که در دست بررسی میباشد. بهطور معمول واکسن به عنوان پیشگیری وبا توصیه نمیشود و رعایت نکات بهداشتی برای جلوگیری وبا کافی است.
سم باکتری ویبریو کلرا کُلُراژن (Choleragen) یا توکسین وبا (Cholera Toxin) نامیده میشود. سم کُلُرا مهمترین ساز و کارها اصلی بیماریزایی باکتری ویبریو کلرا محسوب میشود. این سم از نوع انتروتوکسین میباشد. این سم باعث تبدیل ATP به cAMP میشود. باعث دفع کردن یون کلر و مهار جذب یون سدیم میشود. هنگامی که باکتری ویبریو کلرا از معده گذشته و به دوازدهه که جایگاه حساس باکتری است میرسد به قشر مخاطی نفوذ کرده و به سلولهای پوششی و پرزهای دوازدهه میچسبد و پس از چسبیدن به پرزهای دوازدهه و تکثیر زیاد، ۷۰ سانتیمتر ابتدای رودهٔ کوچک را میپوشانند. باکتری ویبریو کلرا پس از تکثیر در روده، پاره شده و درونمایه آن که همان زهرابه یا سم وبا است وارد روده میشود. زهرابهٔ مرگامرگی در روده سبب افزایش cAMP (سیکلیک اِی اِم پی) شده که خود سبب افزایش تراوش آب و الکترولیت به درون روده میشود و همچنین از جذب الکترولیتها جلوگیری میکند.
باکتری ویبریو کلرا بهطور معمولی میتواند باعث ایجاد بیماری وبا در افراد سالم گردد، گرچه افزایش آسیبپذیری بدن افراد با ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن رابطه دارد. افرادی که معده آنها بخاطر استفاده داروهای ضد اسیدی (مانند رانیتیدین، سایمتیدین، امپرازول) یا تغذیه نامناسب کمتر اسیدی است، به این بیماری آسیبپذیرتر هستند. پژوهشهای همهگیرشناختی اخیر نشان میدهد که آسیبپذیری افراد به بیماری وبا با نوع و گروه خونی آنها ارتباط دارد. افرادی که گروه خونی O دارند بیشترین آسیبپذیری نسبت به این بیماری دارند.
مخزن اصلی وبا انسان است؛ ولی با تازگی ثابت گردیده که بهطور طبیعی در جانداران ریز آب (پلانکتونها) در محل ورود رودخانه به دریا و در آبهای کمی شور مزه نیز وجود دارد. باکتری ویبریو کلرا بهطور طبیعی بر روی پلانکتونهای آب شیرین، آب کمی شور و آب دریا زندگی میکند. این منابع آب به ویبریو کلرا آلوده هستند و مواد غذایی شسته شده در آین آبها و صدفهایی که در آن آبها زندگی میکنند، را آلوده میکند و میتوانند سپس به انسان منتقل شوند. وبا درروده کوچک انسان ساکن میشود هنگامی که هوا گرم باشد این باکتری رشد میکند.
وبا و طاعون یکی از مهمترین دلایل فوت زودرس افراد در ایران محسوب میشد. عدم توجه به سلامت و بهداشت و کم توجهی عامه مردم به مسائل بهداشتی در شیوع این بیماریها تأثیر فراوان داشتهاست. در این دوران، ارتباطی تنگاتنگ میان وبا و طاعون تصور میشد، به صورتی که در کتب تاریخی و طبی، این دو بیماری توامان اشاره شدهاست. بر اساس نظر طبیبان، ورود هوای عفونی وبایی باعث خلط و بروز طاعون میشد. به علاوه در این زمان، بر اساس گفتمان طبِ اسلامی، دعاهای مختلفی از پیامبر و امامان برای پیشگیری و مقابله با وبا و طاعون نقل میگردید.[21]
سازمان ملل متحد در تاریخ ۲۵ ژوئن اعلام کرد که بیش از ۲۰۰هزار نفر در یمن به بیماری وبا مبتلا گشتهاند. سازمان بهداشت جهانی و صندوق کودکان سازمان ملل متحد در بیانیه مشترکی اعلام کردند که نوع بیماری وبا رایج در یمن از بدخیمترین نوع آن است و در نتیجه این بیماری تاکنون بیش از ۱۳۰۰ نفر جان خود را از دست دادهاند و آمار تلفات رو به افزایش است.[29]
در زمانهای گذشته، کسانیکه با کشتی در دریا مسافرت میکردند اگر یکی یا شمار بیشتری از خدمه کشتی بیماری وبا میگرفتند پرچم زردی برمیافراشتند. قایقهای با پرچم زرد برافراشته حق نداشتند که در هر بندری پهلو گیرند و بار خود را تهیسازی کنند.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.