مختار ثقفی
رهبر سومین قیام علیه خلافت اموی (۱–۶۷ ه.ق) / From Wikipedia, the free encyclopedia
مختار بن ابوعبید ثقفی (عربی: ٱلْمُخْتَار ٱبْن أَبِي عُبَيْد ٱلثَّقَفِيّ؛ ۱ هجری – ۶۷ هجری؛ حدود ۶۲۲ – ۳ آوریل ۶۸۷ میلادی) قیامکنندهٔ طرفدار علویان بود که مقر اصلیاش در کوفه قرار داشت. او در سال ۶۸۵ م طی دومین جنگ داخلی میان مسلمانان موسوم به فتنه دوم به دعوت شورشی را علیه خلافت اموی و نیز عبدالله بن زبیر آغاز کرد و بر بیشتر نواحی عراق چیره شد و توانست به مدت هجده ماه بر آن فرمانروایی کند.
مختار ثقفی | |
---|---|
مختار بن ابوعبید ثقفی | |
نام بومی | مختار بن ابوعبید ثقفی |
زادهٔ | ۶۲۲ میلادی، ۱ هجری طائف، حجاز |
درگذشت | ۳ آوریل ۶۸۷ میلادی، ۶۷ هجری (۶۷ سالگی) کوفه، عراق |
مدفن | مسجد کوفه |
دوران | خلافت راشدین خلافت اموی فتنه دوم |
شناختهشده برای | رهبری شورشیان ضد بنیامیه در کوفه |
مخالف(ها) | عبیدالله بن زیاد عبدالله بن زبیر |
همسر(ها) | ناریه بنت سمره بن جندب عمره بنت نعمان بن بشیر انصاری |
والدین |
|
خویشاوندان | سعد بن مسعود ثقفی (عمو) عبدالله بن عمر (شوهر خواهر) عمر بن سعد (شوهر خواهر) نعمان بن بشیر (پدرزن) زائدة بن قدامه ثقفی (پسر عمو) |
پیشینه نظامی | |
وفاداری | علویان آل زبیر (۶۸۱–۶۸۴) |
جنگها و عملیاتها | فتنه دوم
|
مختار از قبیله ثقیف بود و در طائف متولد شد. در سنین کودکی به کوفه برده شد و در آنجا بزرگ شد. در سال ۶۸۰ میلادی و در پی کشته شدن حسین بن علی، نوهٔ محمد پیامبر اسلام، در نبرد کربلا بهوسیلهٔ سپاه اموی، او با خلیفه خودخوانده، عبدالله بن زبیر در مکه اتحادی برقرار کرد که این اتحاد مدت زمان زیادی به درازا نکشید. مختار پس از بازگشت از حجاز به کوفه، محمد بن حنفیه پسر علی، خلیفه چهار و امام اول شیعه، و برادر حسین را به عنوان مهدی و همچنین امام اعلام کرد و فراخوانی را برای برپایی یک خلافت علوی و نیز قصاص خون قاتلان حسین اعلان کرد. در اکتبر ۶۸۵ و پس از اخراج حاکم زبیری کوفه، کنترل شهر را بهدست گرفت و سپس دستور اعدام اشخاصی که در قتل حسین شرکت داشتند را صادر کرد. وی توانست طی چند نبرد بر مخالفان خود در کوفه و سپس سپاه اموی چیره شود. اما، در نهایت روابط خصمانه مختار با آل زبیر باعث شکست وی و سپس کشته شدنش به دست نیروهای حاکم زبیری بصره، مصعب بن زبیر، پس از چهار ماه محاصره شد.
اگرچه، مختار شکست خورد اما جنبشی که او بنیان نهاد عواقب بسیاری به دنبال داشت. پس از مرگ او، پیروانش یک فرقهٔ تندروی شیعی را به وجود آوردند که بعدها به نام کیسانیه معروف شد و آموزههای جدیدی را گسترش دادند که بعدها بر تشیع تأثیر گذاشت. مختار جایگاه اجتماعی موالی (مردم محلی مسلمان شده) را بهبود بخشید و آنان توانستند وزن سیاسی خود را افزایش دهند. پس از گذشت ۶۰ سال، کیسانیها و موالی توانستند نقشی مهم و پررنگ را در انقلاب عباسیان ایفا کنند. نقش و جایگاه مختار در میان مسلمانان بحثبرانگیز است. بسیاری او را به عنوان پیامبری دروغین محکوم کردهاند اما از سوی شیعه به خاطر حمایتش از علویان تکریم شدهاست. دیدگاه تاریخنگاران امروزی در مورد او از قیامکنندهای که در دعوتش صادق بود تا فردی جاهطلب و فرصتطلب، متغیر است.