شورش طبرستان
From Wikipedia, the free encyclopedia
شورش طبرستان یا قیام عمومی طبرستان به آن دسته از شورشها و نبردهای مردم طبرستان و مناطق پیرامون آن اشاره دارد که به رهبری اسپهبدان این سرزمین از سال ۱۶۸ هجری قمری تا ۱۸۹ هجری، علیه عباسیان رخ دادند.
شورش طبرستان | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
بخشی از حمله مسلمانان به طبرستان | |||||||
مراکز شورش علیه خلیفه در طبرستان، از راست به چپ: پریم (مرکز باوندیان)، میاندورود (مرکز مصمغان)، لپور (مرکز قارنوندیان) و کلار (مرکز پادوسپانیان)[1] | |||||||
| |||||||
طرفهای درگیر | |||||||
قارنوندیان باوندیان پادوسبانیان زرمهرشاهیان |
عباسیان پشتیبانی: خاندان برمکی | ||||||
فرماندهان و رهبران | |||||||
اسپهبد ونداد هرمز اسپهبد شروین یکم استندار شهریار یکم وندا امید مصمغان دماوند |
عبدالحمید مضروب † سالم فرغانی † فراشه † روح بن حاتم عمر بن علاء یزید بن مزید حسن بن قحطبه عبدالله حازم مهرویه رازی † | ||||||
تلفات و خسارات | |||||||
~ ۲۰٬۰۰۰ کشته (تنها در قیام اول) |
چندین سال پس از خودکشی اسپهبد خورشید و انقراض گاوبارگان (حدود سال ۱۴۲ هجری)، با بالا رفتن نارضایتیها از عمال خلیفههای عباسی، مردم به اسپهبد قارنوندیان، ونداد هرمز، رجوع کردند و از او خواستند تا رهبریشان را برای قیام برعهده گیرد. وی پس از مشورت با دیگر اسپهبدان، از دودمانهای پادوسپانیان، باوندیان و مصمغان، این درخواست را پذیرفت. از این پس شروین باوندی چون پادشاه طبرستان بود و ونداد هرمز قارنوندی سپهسالاری او را میکرد. آنها در روزی از پیش مشخص شده، شورش بزرگی علیه خلافت عباسی برپا کردند و مردم طبرستان و رویان در این روز پادگانها را فتح نمودند و نظامیان عرب را به قتل رساندند. مورخان از این روز به عنوان «روزی که طبرستان از عمال خلیفه خالی شد» یاد میکنند و از کشته شدن ۲۰٬۰۰۰ نفر خبر میدهند.
پس از قتلعام مسلمانان و نایبان خلیفه در طبرستان، خلافت عباسی سلسله نبردهایی برای بازپسگیری طبرستان آغاز کرد. خلیفه مهدی عباسی خواستار مرگ ونداد هرمز و آوردن سر او به بغداد، پایتخت خلافت، بود؛ ولی هیچکدام از سردارانش موفق به این کار نشدند و سرانجام ولیعهد او، هادی عباسی، توانست با اعلان آتشبس و انعقاد پیمانی، ونداد هرمز را همراه با خود به بغداد ببرد. در طول این مسیر بود که مهدی عباسی درگذشت و هادی به مقام خلافت رسید. ونداد هرمز تا اواخر حکومت هادی در بغداد ماند، ولی نهایتاً به طبرستان بازگشت و دور تازهای از قیام طبرستان آغاز شد. سرانجام در دوران خلافت هارونالرشید، با حضور شاهزادگان طبرستان به عنوان گروگان در بغداد، در سال ۱۸۹ هجری، شورشهای طبرستان به صورت کامل متوقف شدند.
پس از اقدامات هارونالرشید اوضاع آرام شد و در زمان مأمون طبرستان تحت امر طاهریان درآمد؛ ولی چندی نگذشت که اسپهبد وقت قارنوندیان، مازیار، علم شورش برپا کرد و به جنگ علیه خلافت و امیران طاهری پرداخت. اما مازیار هم نهایتاً شکست خورد و اعدام شد. پس از شکستهای پیاپی اسپهبدان، مردم طبرستان به شورشیان علوی مهاجر روی آوردند و در اتحاد با داعی کبیر، دولت شیعی علویان طبرستان را ساختند.