جزیه

جَزیِه معرب گزیت پارسی به معنی مالیات و خراج است و در اسلام خراجی است که از اهل کتاب گرفته می‌شود تا در قلمرو اسلامی جان و مالشان حفظ شود. درواقع مسیحیان و یهودیان با پرداخت جزیه در جنگ‌ها شرکت نمی‌کنند و ارتش اسلام موظف است از مال و جان ایشان با تمام قوا دفاع کند. مالیات از مسلمانان گرفته می‌شود و جزیه از اهل کتاب.

اقتصاد اسلامی

مضاربه • مزارعه قرض‌الحسنه • جعاله سَلَف‌خری • مساقات هِبه • جزیه زکات • خمس صدقه • وقف بیت‌المال صکوک • رِبا بانکداری اسلامی

واژه

جزیه عربی شده گزیت (گزید) فارسی است،^[۱] که در پهلوی به معنای مالیات سرانه به کار می‌رفته‌است. گزیت یا سرگزیت، مالیات نقدی بود که ساسانیان، پیش از اسلام از یهود و نصاری می‌گرفتند.^[۲] اصل واژه عبری یا آرامی بوده‌است و از گزیتا به معنی جدایی گرفته شده‌است.

در اسلام

آیه جزیه در قرآن به مسلمانان می‌گوید که اهل کتاب در قلمرو اسلامی باید جزیه بپردازند.^[۳] جهاد و دفاع از دولت اسلامی بر مسلمانان واجب است و بر غیرمسلمانان که در حمایت دولت اسلامی زندگی می‌کنند به‌جای آن جزیه واجب شده‌است.
کودکان، زنان، پیرمردان و نابینایان از پرداخت جزیه معاف‌اند. مقدار جزیه بستگی به صلاح‌دید حاکم اسلامی و رعایت حال پرداخت‌کنندگان دارد. دولت می‌تواند اهل ذمه را از دید درآمد و ثروت طبقه‌بندی کند و بر اساس توان پرداخت آنان سالانه مبلغی را مقرر کند. کم و زیادکردن این مقدار نیز بستگی به دیدگاه دولت اسلامی دارد. در صدر اسلام مقدار جزیه از یک تا سه دینار در سال متغیر بود.به عنوان نمونه زمانی که حکام حِمیریان در سال ۱۰ ه.ق اسلام آوردند و از محمد مبلغ جزیه را پرسیدند که او جزیه را یک دینار یا معادل آن مقرر کرد.^[۴]

پانویس

1. «گزیت» و «گزید» در لغت‌نامهٔ دهخدا
2. مسیحیت در ایران، تا صدر اسلام، سعید نفیسی، انتشارات اساطیر، چاپ اول، صفحهٔ ۳۸
3. توبه ۲۹
4. تاریخ طبری،انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، جلد۴،صفحه۲۲

منابع

• مبانی فقهی اقتصاد اسلامی، داراب نبی‌زاده، انتشارات نور علم ۱۳۸۵.