From Wikipedia, the free encyclopedia
شهرسازی در یک تعریف عام عبارتست از مداخله و تنظیم فضا به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان. در کتب درسی دانشگاهی آمده است که مجموعهٔ روشها و تدابیر ارزشمند و مفیدی که متخصصین امور شهری به وسیلهٔ آن شهرها را بهتر میسازند، به شهرسازی یا علم تنسیق شهرها شهرت دارد.[1] یا شهرسازی عبارت است از مطالعهٔ طرحریزی و توسعهٔ شهرها با در نظر گرفتن احتیاجات اجتماعی و اقتصادی با توجه به حداقل رساندن مشکلات شهری و پاسخگویی به نیازهای عمومی جمعیت شهری.[1]
این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد. |
واژه شهرسازی به علت میان رشتهای بودن آن، واژهای درست است[2] زیرا گرایش طراحی شهری نیز در مقطع فوق لیسانس در ایران ارائه میشود که مباحث زیباییشناسی و منظر شهری در آن بیشتر از برنامهریزی شهری به چشم میخورد. همچنین در مقطع کارشناسی، دانشجویان واحدهای درسی مهندسی آب و فاضلاب و مهندسی ترافیک و جامعهشناسی و … را نیز میگذرانند که این نشان از میان رشتهای بودن شهرسازی دارد و نمیتوان نام آن را فقط برنامهریزی شهری گذاشت زیرا در برنامهریزی شهری اسکیس و راندو و پرزانته و مباحث زیبایی شناختی کمتر وارد میشود و طراحان شهری بر این مباحث مسلط هستند، اولین مخترع علوم شهرسازی دکتر نسیم شهیر، که فارغالتحصیل دکترای تخصصی PHD شهرسازی میباشد، نسیم شهیر مبتکر و ارائه دهنده دکترین شهرهای هوشمند هستند.
شهرسازی واژهٔ معادل رشته Municipal Engineering در انگلستان است که در سیستم دانشگاهی ایران در ردهٔ مهندسی طبقهبندی شده است اما معمولاً در دانشکدهٔ هنر و معماری ارائه میگردد. تاریخچهٔ ساخت و کاربرد این واژه در فارسی برمی گردد به حضور کارشناسان آلمانی در ایران در دههٔ بیست خورشیدی که در برابر واژهٔ آلمانی Städtebau با همین مفهوم مشابه ساخت و ساز شهر قرار داده شد.
این رشته برای ادامه تحصیل در سطح کارشناسی ارشد دانشگاههای ایران شامل چهار گرایش مدیریت شهری، طراحی شهری، برنامهریزی شهری و برنامهریزی منطقهای است و در مقطع دکتری نیز تحت عنوان شهرسازی میباشد.
اهداف مشخص این دوره به شرح زیر است:
شهرسازی در عین تخصصی بودن، دارای خصلت و ویژگیهای میان رشتهای است و تقویت زمینههای مختلف آن از جمله برنامهریزی شهری در ارتباط و هماهنگ و تنگاتنگ با برنامهریزی منطقه ای، طراحی شهری، مدیریت شهری و برنامهریزی مسکن میتواند زمینههای رشد و تعالی این رشته در کشور را فراهم کند. دانش آموختگان این رشته میتوانند در فرایند برنامهریزی و بهبود شرایط زیست مناطق شهری کشور نقش مؤثری داشته و با مشارکت در تهیه طرحهای توسعه شهری و نظارت بر اجرای این طرحها عملاً در فرایند شهرسازی کشور نقش و وظیفه اجراء خود را ایفا نمایند.
دانش آموختگان این رشته میتوانند در نهادهای مختلف شهرسازی کشور از جمله ادارات و سازمانهای تابعه وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت کشور، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شهرداریها، دفاتر فنی استانداریها و همچنین دفاتر مهندسین مشاور نقش مؤثری در تهیه و اجراء و نظارت بر اجرای طرحهای توسعه شهری کشور داشته باشند.
اهداف مشخص این دوره به شرح زیر است:
ضرورت و اهمیت ایجاد رشته مدیریت شهری: تجارب دهههای اخیر شهرسازی حاکی از آن است که شهر سنتی در محدوده فضایی و عملکردی گذشته از یک طرف قادر به تأمین نیازهای کنونی سکونتگاهها و ساکنان آن نبوده و از طرف دیگر، توان بهرهبرداری از امکانات نوین را نیز ندارد. سگونتگاههای کنونی نیز در فضایی به مراتب گستردهتر و با عملکردها و نیازهای به مراتب پیچیدهتر از گذشته عمل میکنند. در چنین شرایطی هدف شهرسازی نمیتواند صرفاً ساماندهی کالبدی – فضایی یا اجتماعی – اقتصادی تعیین شود، بلکه لازم است پا را فراتر گذاشته و هدف بنیادی مدیریت شهری را در دستور کار شهرسازی جدید قرار داد؛ بنابراین مدیریت شهری به عنوان دوره کارشناسی ارشد و گروه دانشگاهی چه از نظر مقوله و چه از نظر ارزشی و عملکردی کاملاً با اهداف و دیدگاههای جدید منطبق میباشد.
هدف کلی طراحی شهری را نظم دهی ظاهری (شکلی) و عملکردی به سکونتگاههای انسانی ذکر کردهاند، ولی بهطور خاص هدف طراحی شهری کسب دانش تخصصی و مهارت حرفهای است در زمینههای زیر:
طراحی شهری به عنوان یک تخصص حرفهای و یک رشته علمی طی دو دهه اخیر تقریباً در همه جا از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. این امر از یک طرف به دلیل حاد شدن مسائل گوناگون شهرها و تنزل کیفیت آنها و از طرف دیگر تلاش طراحان شهری برای فعالتر و غنیتر کردن دانش آن به منظور پاسخگویی مؤثرتر به نیازهای روزافزون جوامع کنونی در ارتباط با محیطهای انسان ساخت میباشد. در کشور ما علیرغم نیاز شدیدی که در شرایط کنونی به خدمات این حرفه در مقیاسها، زمینهها و برای اهداف گوناگون احساس میشود، متأسفانه حرفه طراحی شهری نتوانسته است جایگاه، موقعیت و هویت مناسب خود را بیابد. که نتیجه مشخص آن عدم موفقیت پروژههای مختلفی است که تحت عنوان طراحی شهری طی حدود چهل سال گذشته در کشور به اجرا درآمده است. بدون شک بخش مهمی از این عدم موفقیت مرهون برنامه آموزشی طراحی شهری است. به این معنی که آموزش طراحی شهری نتوانسته با ارائه برنامهای مناسب، طراحان شهری حرفهای متخصص، با شایستگی لازم، تربیت نماید.
مسائل و مشکلات روزافزون و متعدد سکونتگاههای کنونی از یک طرف و نارضایتی از عملکرد شهرسازی دهههای گذشته در بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی در سکونتگاهها موجب رشد و رونق حرفه و رشته طراحی شهری در همه کشورهای جهان گردیده است. امروزه نیاز به تخصص طراح شهر، چه در بخش دولتی و چه خصوصی در همه جا کاملاً احساس میشود. برنامه آموزشی طراحی شهری به گونه ای تدوین شده است که دانشآموخته این رشته بتواند در شرائط و زمینههای مختلف و متنوعی، در کنار برنامه ریزان شهری، معماران، معماران منظر و سایر حرفههای مرتبط فعالیت کند. بازسازی و بهسازی بافتهای فرسوده، طراحی مجموعههای مسکونی، محلات و شهرها، شهرهای جدید، روستاها، طراحی برای توسعه گردشگری، طراحی پیاده راهها، طراحی شهری پایدار، طراحی سکونتگاهها در مناطق زلزله خیز، ارائه راه حلهای طراحی برای سکونتگاههای واقع در حاشیه شهرها و زیباسازی شهری از جمله فعالیت هائی است که فارغالتحصیل کارشناسی ارشد طراحی شهری میتواند در آنها اشتغال پیدا کند.
علیرغم برخی از ابهاماتی که تقریباً در همه جای دنیا در مورد ماهیت و محتوای شهرسازی وجود دارد و قطعاً کشور ما نیز در این زمینه مستثنی نیست، بهواسطه نقشی که شهرسازی در ایجاد بستر مناسب برای زندگی شهروندان دارد، روز به روز بر اهمیت و اعتبار آن به عنوان یک رشته و حرفه فعال و مؤثر افزوده میشود. هر چند نمیتوان با قاطعیت گفت که چنین بستری مستقیماً و براساس یک رابطه جبری بر خصوصیات اجتماعی، فرهنگی، رفتاری و… تأثیر میگذارد، لیکن به هر ترتیب میتواند نقش موثروتعیین کننده ای در هدایت و شکلگیری جامعه ای مطلوب داشته باشد. شکلدادن و نظم بخشیدن به جنین بستری به گونه ای که اهداف و ارزشهای مورد نظر را تحقق بخشد دلیل اصلی بهوجود آمدن رشته شهرسازی است.
رشد شهر گرایی و شهرنشینی در طی سده اخیر در سرتاسر جهان و بروز مسائل و مشکلات گوناگون شهری منجر به ایجاد دورههای عالی آموزشی و پژوهشی شهرسازی در دانشگاههای جهان گردید است. توسعه بیسابقه شهرها و شهرنشینی، پیشرفتهای فناوری و خصوصاً فناوریهای ارتباطات و اطلاعات، تحولات مربوط به وسائل حمل ونقل و تغییرات کمی و کیفی کاربری اراضی، و همینطور تغییرات کمی و کیفی جمعیت شهری و خواستهای متنوع و متعدد آنها، و بالاخره تغییر عمده و اساسی در مکانیزمهای تصمیمگیری در جوامع شهری، پیچیدگیهای روزافزون موضوعات شهرسازی را موجب شده است. این امر بار دیگر و این بار بسیار روشنتر و قاطع تر از گذشته بر ماهیت بین رشتهای یا میان رشتهای بودن شهر سازی (interdisciplinary) تأکید میورزد. به گونه ای که محتوا، و به تبع آن رویههای شهرسازی را نه صرفاً به عنوان زمینه ای علمی یا هنری، بلکه زمینه ای علمی، هنری و انسانی معرفی میکند که از ویژگیها و در عین حال پیچیدگیهای زمینههای مرتبط برخوردار بوده و بنابراین استفاده از نظریهها، روشها و فنون مربوط به کلیه زمینههای تشکیل دهنده آن اجتناب ناپذیر است. این امر شهرسازی را به رشته و حرفه ای کاملاً خاص و تقریباً بی نظیر تبدیل میکند.
ویژگیهای پیش گفته شده همراه با تغییر و تحولات گوناگون دهههای اخیر (فرایند جهانی شدن) به این مفهوم است که ایده دهکده جهانی، خواه نا خواه، در حال تحقق پذیرفتن است؛ بنابراین ماهیت شهرسازی، تحولات جهانی و نظام ارزشی خودی ایجاب میکند که در آموزش شهرسازی در کلیه مقاطع، بهویژه در مقطع دکترا، هر سه سطح پیش کفته مورد توجه قرار گیرد. بدون تردید دانشآموخته شهرسازی قادر نخواهد بود بدون آگاهی از تحولات جهانی، خصوصاً تجارب و دستآوردهای سایر جوامع در زمینه حل مسائل مربوط، فعالیتهای آموزشی، پژوهشی و حرفه ای خود را به نحو مطلوب به انجام برساند. بدیهی است این امر نباید به این مفهوم تلقی شود که شهرساز مسائل را از خارج وارد کرده و راه حلهای مربوط را نیز الزاماً همراه آن از خارج وارد کند و بنابراین راه حلهایی ارائه گردد که هیچگونه ارتباط و سنخیتی با شرائط داخلی و محلی جامعه ما ندارد.
گرچه از نظر آکادمیک دورههای کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا تقریباً در همه دانشگاههای معتبر جهان از یکدیگر تفکیک شده و برای هریک هدف و رسالت خاصی در نظر گرفته شده است، لیکن واقعیت این است که این مقاطع سهگانه به شدت به یکدیگر وابسته بوده و تحقق اهداف موردنظر در مقطع بالاتر متکی و منوط به تحقق اهداف مربوط در مقطع پایین تراست. این امر به خصوص در مورد رابطه بین دوره کارشناسی ارشد و دکترای شهرسازی موکداً مصداق دارد. با توجه به اینکه هدف دوره کارشناسی ارشد تربیت افراد حرفه ای، و هدف دوره دکترا به عنوان بالاترین سطح آموزشی رشته، تربیت افراد متخصصی است که به تولید دانش و گسترش مرزهای آن پرداخته و از طریق پژوهش و انتقال دانش به حرفه به بهبود و ارتقای کیفیت محیط بپردازند، لذا توجه به رابطه بین حرفه و رشته شهرسازی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. نکته مهم دیگری که در ارتباط با سه مقطع یادشده در شهرسازی باید متذکر شد این است که دوره آموزشی کارشناسی، عمومی، یکپارچه و بدون تفکیک به زیر مجموعههای تخصصی است ولی در مقطع کارشناسی ارشد، شهرسازی به زیر مجموعههایی همچون برنامهریزی شهری، طراحی شهری، برنامهریزی منطقه ای و… تقسیم میشود. لیکن در مقطع دکترا بار دیگر چنین تفکیکی صورت نگرفته و عنوان دوره در چارچوب عام آن به نام «شهرسازی» خوانده میشود. زمینه تخصصی مورد علاقه دانشجو در رساله دنبال خواهد شد. این امر اهمیت بخش پژوهشی دوره دکترا را به خوبی نشان میدهد.
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران شورایی است که در وزارت آبادانی و مسکن تشکیل شد و از سال ۱۳۴۳ به ریاست عالیه فرح پهلوی آغاز به کار نمود. این شورا تعیین اولویت طرحها، بررسی و تصویب آییننامههای شهرسازی، و تعیین و تصویب معیارهای ساختمانی و بررسی قوانین شهرسازی را بر عهده دارد. هدفهای اساسی شورای عالی شهرسازی برگزیدن سیاست همگانی شهرسازی و هماهنگکردن برنامههای شهرسازی با برنامههای عمرانی؛ بررسی و تصمیمگیری دربارهٔ جلوگیری از گسترش بیرویه شهرها تا زمانی که طرح جامع برای آنها تهیه نشده است و تهیه نقشه جامع برای شهرهای کشور و اجرای طرحهای نام برده برای آن شهرها.
با توجه به پیشرفت تکنولوژی و استفادههای روزافزون از سیستمهای کامپیوتری، شهرسازی نیز دستخوش این کاربردها بود و امروزه سیستمهای بسیاری در راستای ایجاد بستری امن و سریع برای دسترسی به پروندههای شهرسازی در شهرداریها طراحی شده است. از جمله پرکاربردترین نرمافزارهای مورد استفاده در این رشته، جی آی اس، اتوکد، اس پی اس اس، اکسپرت چویس، سیتی انجاین نرمافزارهای سه بعدی مثل اسکچ آپ و … میباشند.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.