زبانهای افغانستان
گویشوران زبانهای گوناگون در افغانستان / From Wikipedia, the free encyclopedia
در برآورد تازهای که در سال ۲۰۱۷ سازمان سیا به صورت پیمایشی انجام دادهاست و از شهروندان دو زبان اول را مورد پرسش قرار دادهاست، زبان پارسی
به عنوان زبان میانجی و مورد استفادهٔ ۸۶ درصد مردم معرفی شدهاست. همچنین زبان پشتو ۴۸ درصد، زبان ازبکی ۱۱ درصد، زبان انگلیسی ۶ درصد، زبان ترکمنی ۳ درصد، زبان اردو ۳ درصد، زبان پشهای ۱ درصد، زبان نورستانی ۱ درصد، زبان عربی ۱ درصد و زبان بلوچی ۱ درصد اعلام شدهاست. طبیعی است که مجموع درصدهای ذکر شده از ۱۰۰ بیشتر میباشد زیرا مناطق زیادی در افغانستان دو زبانه هستند.[1]
افغانستان از دیرباز گذرگاه و محل برخورد و آمیزش قومهای گوناگون بودهاست. تجمع تشکلهای نژادی-قومی در این سرزمین، شکل ویژهای به ساختار اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن دادهاست. این اقوام اغلب به زبانها و گویشهای زبانهایآریايي سخن میگویند و اقلیتی نیز به زبانهای ترکی، مغولی، زبانهای دراویدی و زبانهای سامی صحبت میکنند.[2] شماری زیادی از زبان اقلیتها مانند زبانهای مغولی و ترکی که در گذشته در افغانستان مورد استفاده برخی از گویشوران بوده، به کلی نابود شدهاست و گویشوران آنها در حال حاضر به زبانهای دیگر سخن میگویند.[3]
دو زبان اصلی مردم افغانستان دری (فارسی)و پشتو، هر دو از شاخهٔ هندوایرانی خانوادهٔ هندواروپایی و زیرگروه زبانهای آريايي است و در قانون اساسی جدید افغانستان نیز، هر دوی این زبانهای رایج، به عنوان زبانهای رسمی پذیرفته شدهاست.[4] بیش از نیمی از مردم افغانستان دری زبان هستند، در حالیکه کمتر از ۴۲ درصد به زبان پشتو تسلط دارند، ولی همه به زبان دری آشنایی دارند. جمعیت به زبان دری(فارسی)، از گروه غربی زبانهای آريايی سخن میگویند.[5] . اغلب پشتو زبانان در افغانستان، به خوبی زبان دری(فارسی)را میدانند ولی برعکس آن صادق نیست. زبانِ دری(فارسی) زبانِ اول یا دوم ۸۶درصد مردم افغانستان است.[6]
در زبان پشتو، بیشتر عناصر بومی واژگان زبان پشتو مربوط به زبانهای ایرانی شرقی است. با این حال، تعداد قابل توجهی واژگان منحصر به زبان پشتو است. پس از قرن هفتم میلادی وامواژههای زیادی از زبان فارسی و زبان هندوستانی گرفتهاست و واژههای زبان عربی نیز از راه زبان فارسی و زبان اردو وارد آن شدهاست. به آن زبان افغانی نیز میگویند.[7][8][9] گویشوران آن قوم پشتون میباشند که در پاکستان، افغانستان و هندوستان زندگی میکنند.