نوعی بیماری است که در دستگاه ایمنی و توسط ویروس نقص ایمنی (HIV) ایجاد میشود From Wikipedia, the free encyclopedia
ایدز (به انگلیسی: AIDS) یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی (به انگلیسی: Acquired immune deficiency syndrome)، نوعی بیماری است که با ورود ویروس و حمله به دستگاه ایمنی توسط ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) ایجاد میشود.[9] بیماری ناشی از ویروس HIV دارای سه مرحله اصلی است. در مرحله اول (عفونت حاد)، فرد ممکن است برای مدت کوتاهی بیماری شبه آنفلوآنزایی را تجربه کند (با این حال در همه افراد رخ نمیدهد)، به همین دلیل معمولاً بیماری تا یک دوره طولانی بدون هیچ علائم بهخصوصی دنبال میشود که به این مرحله از بیماری، دوره نهفتگی گفته میشود. هر چقدر که بیماری پیشرفت کند، دستگاه ایمنی بدن ضعیفتر شده و افراد به عفونتهای بیشتری مانند عفونت و سرطانهای فرصتطلب و تومور دچار میشوند. البته معمولاً در افرادی که دستگاه ایمنی آنها به خوبی عمل میکند، بروز کمتری نشان میدهد. در نهایت بیماری زمانی وارد مرحله سوم یا ایدز خواهد شد که شمار سلولهای CD4+ T به کمتر از ۲۰۰ سلول در هر میکرولیتر میرسد.
HIV/AIDS | |
---|---|
نامهای دیگر | بیماری HIV، عفونت HIV[1][2] |
روبان سرخ نمادی است برای همبستگی برای افراد مبتلا به اچآیوی و افرادی که با ایدز زندگی میکنند.[3] | |
تخصص | بیماری عفونی، ایمنیشناسی |
نشانهها | اولیه: بیماری شبیه آنفولانزا[4] بعدی: لنفادنوپاتی، تب، کمبود وزن[4] |
عوارض | عفونتهای فرصتطلب، نئوپلاسم[4] |
دورهٔ بیماری | کل عمر[4] |
علت | HIV[4] |
عوامل خطر | عمل جنسی مقعدی یا واژنی محافظتنشده، داشتن یک بیماری آمیزشی دیگر، در اشتراک قرار دادن سوزن، فرایندهای پزشکی که مرتبط با برش یا نفوذ غیر استریل باشند و تجربه نیدلاستیک[4] |
روش تشخیص | آزمایشهای خون[4] |
پیشگیری | رابطه جنسی امن، برنامه تعویض سرنگ، ختنه، پیشگیری پیش از در معرض قرارگرفتن، پیشگیری پس از در معرض قرارگرفتن[4] |
مدیریت | درمان اچآیوی/ایدز[4] |
پیشآگهی | در صورت درمان، امید به زندگی نزدیک به نرمال ۱۱[5][6] سال امید به زندگی بدون درمان[7] |
فراوانی | در مجموع ۶۴٫۸ تا ۱۱۳ میلیون[8] ۱٫۳ میلیون مورد جدید (۲۰۲۲)[8] ۳۹ میلیون نفر که با ابتلا به اچآیوی زندگی میکنند(۲۰۲۲)[8] |
مرگها | در مجموع ۴۰٫۴ میلیون نفر[8] ۶۳۰٬۰۰۰ در سال ۲۰۲۲[8] |
طبقهبندی و منابع بیرونی | |
پیشنت پلاس | HIV/AIDS |
HIV عمدتاً از طریق آمیزش جنسی (از جمله مقعدی و حتی دهانی) محافظت نشده، انتقال خون آلوده و سرسوزن آلوده و از مادر به فرزند در طول بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل میگردد. بعضی از مایعات بدن مانند بزاق و اشک قادر به انتقال HIV نیستند. پیشگیری از عفونت HIV، عمدتاً از طریق آمیزش جنسی امن و تعویض سرنگ، راه حلهایی برای جلوگیری از گسترش این بیماری محسوب میشوند. البته این ویروس با خشک شدن خون آلوده بهطور کامل از بین میرود و دلیل انتقال آن با سرنگ این است که در داخل و سر آن از فاکتورهای ضد انعقادی استفاده شدهاست و همین موضوع سبب میشود خونی که در این بخشهای سرنگ وجود دارند خشک نشده و تازه بماند و مانع از بین رفتن ویروس بشود. در صورت استفادهٔ فرد بیمار از داروهای لازم و بکارگیری روشهای درمانی استاندار احتمال انتقال بیماری حتی از طریق رابطهٔ جنسی بسیار کاهش مییابد.
هیچگونه درمان قطعی یا واکسن وجود ندارد؛ اگر چه درمان ضدویروسی میتواند باعث کاهش دوره بیماری و بازگشت زندگی تقریباً به حالت طبیعی گردد. با وجود این که درمان ضدویروسی خطر مرگ و عوارض ناشی از این بیماری را کاهش میدهد، اما این داروها گرانقیمت بوده و ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.
پژوهشهای ژنتیکی نشان میدهند که HIV در اصل در اوایل قرن بیستم میلادی در غرب آفریقا جهش یافته و پدید آمدهاست. ایدز اولین بار در سال ۱۹۸۱ توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) شناخته شد، در حالی که عامل آن (عفونت HIV) در اوایل آن دهه شناخته شده بود.[10] از زمان کشف آن تا سال ۲۰۰۹، ایدز باعث مرگ ۳۰ میلیون نفر شدهاست. تا سال ۲۰۲۲ حدود ۳۹ میلیون نفر به ایدز مبتلا بودهاند. ایدز به عنوان همهگیری جهانی شناخته میشود که در حال حاضر حوزه شیوع آن بسیار وسیع و در حال گسترش است.
ایدز چه به عنوان یک بیماری و چه به عنوان عاملی برای تبعیض و یا انگ اجتماعی. تأثیر بسیار زیادی بر روی جوامع داشتهاست. همچنین تاثیرات اقتصادی قابل توجهی را در کشورهای درگیر با این بیماری پدید آوردهاست. تصورهای نادرست بسیاری در رابطه با ایدز همچون انتقال ایدز از طریق زندگی روزمره با افراد مبتلا به HIV وجود دارد. این بیماری همچنین موضوع مجادله ادیان بودهاست.
مؤسسه ملی سلامت (NIH) و بنیاد بیل و ملیندا گیتس بودجهٔ ۲۰۰ میلیون دلاری را به برای توسعه جهانی درمان ایدز اختصاص دادند.[11] در حالی که هیچ درمانی یا واکسن اچآیوی وجود ندارد، درمان ضد رتروویروسی میتواند سیر بیماری را کند کرده و منجر به امید به زندگی تقریباً طبیعی شود.[5][6] توصیه میشود که این درمان به محض تشخیص بیماری آغاز گردد.[12]
عفونت HIV دارای سه مرحله اصلی است: عفونت حاد، دوره نهفتگی و ایدز.[13][1]
دوره اولیه HIV، عفونت حاد HIV یا سندرم حاد «رترو ویروسی» نامیده میشود.[13][14] بسیاری از افراد ۲ تا ۴ هفته پس از در معرض قرار گرفتن این بیماری، دچار بیماریهایی مانند شبه-آنفلوآنزا یا شبه-مونونوکلئوز میشوند و برخی دیگر هم هیچ نشانه قابل توجهی در آنها دیده نمیشود.[15][16] علائم در ۴۰ تا ۹۰ درصد موارد رخ میدهد و معمولاً شامل تب، لنفادنوپاتی، فارنژیت، خارش پوست، سردرد و/یا زخم دهان و اندام تناسلی میشود.[14][16] خارش پوست که در ۲۰ تا ۵۰ درصد موارد رخ میدهد، خود را بر روی بالاتنه نشان میدهد و به شکل ماکولوپاپولر میباشد.[17] همچنین در این مرحله برخی از افراد دچار عفونتهای فرصتطلب میشوند.[14] ممکن است در دستگاه گوارش علائمی مانند تهوع، استفراغ یا اسهال رخ دهد، و همچنین علائم عصبی نوروپاتی محیطی یا سندرم گیلان-باره نیز محتمل هستند.[16] طول دوره این علائم متفاوت است، اما معمولاً یک یا دو هفته میباشد.[16]
با توجه به اینکه این علائم آنچنان خاص نیستند، اغلب به عنوان نشانههایی از عفونت HIV شناخته نمیشوند. حتی مواردی که توسط یک خانوادگی یا یک بیمارستان دیده میشود اغلب با بسیاری از بیماریهای شایع عفونی با علائمی مشترک با آن اشتباه میشود. بنابراین شایستهاست که عفونت HIV در بیمارانی که دارای عوامل مستعدکننده هستند، مد نظر باشد.[16]
پس از علائم اولیه، بیمار وارد مرحلهای به نام دوره نهفتگی یا HIV بینشانه یا HIV مزمن میشود.[1] این مرحله از HIV میتواند بدون هیچ گونه درمانی از حدود سه سال[18] تا بیش از ۲۰ سال[19] (بهطور متوسط حدود هشت سال)[20] به طول بینجامد که مدت زمان نهفتگی به میزان قدرت سیستم دفاعی فرد دارد. اگرچه معمولاً در ابتدای بیماری هیچ علائمی مشاهده نمیشود یا علامتهای خیلی کمی دیده میشود، اما در نزدیکی پایان این مرحله بسیاری از افراد دچار تب، کاهش وزن، مشکلات گوارشی و دردهای عضلانی میشوند.[1] همچنین ۵۰ تا ۷۰ درصد از افراد دچار لنفادنوپاتی ماندگار میشوند، بهطوریکه چند گروه از غدد لنفاوی (به جز در کشاله ران) به مدت بیش از سه تا شش ماه بدون هیچ درد و بهطور توجیهناپذیری بزرگ میشود.[13]
اگرچه بسیاری از مبتلایان HIV-1، قابل تشخیص هستند و در صورت عدم درمان نهایتاً سیر بیماری به ایدز منجر خواهد شد، ولی درصد کمی از آنها (حدود ۵٪) سطح بالای سلولهای CD4+ T خود را بدون هیچ درمان ضدویروسی تا بیش از ۵ سال حفظ میکنند.[16][21] این افراد به عنوان کنترلکنندههای HIV طبقهبندی میشوند، و آنهایی که مقدار کم یا نامحسوسی از ویروس را بدون درمان ضدویروسی در بدن خود نگه میدارند به عنوان «کنترلکنندگان ممتاز» یا «سرکوبگران ممتاز» شناخته میشوند.[21]
سندرم (نشانگان) نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) زمانی معنی پیدا میکند که شمار سلولهای CD4+ T به کمتر از ۲۰۰ سلول در هر میکرولیتر برسد یا بیماریهای خاص مرتبط با عفونت HIV رخ دهد.[16] در غیاب درمان، حدود نیمی از افراد مبتلا به HIV در عرض ده سال مبتلا به بیماری ایدز میشوند.[16] رایجترین وضعیتهایی که هشداری بر وجود ایدز هستند پنومونی ناشی از پنوموسیستیس (۴۰٪)، نزاری به شکل سندرم اتلاف اچآیوی (۲۰٪) و کاندیدیاز مری میباشند. سایر علائم شایع شامل عفونتهای دستگاه تنفسی در یک دوره زمانی معین میشود.[16]
عفونت فرصتطلب ممکن است توسط باکتری، ویروس، قارچ و انگل به وجود بیاید که معمولاً توسط دستگاه ایمنی بدن کنترل میشود.[22] اینکه کدام عفونت رخ میدهد تا حدودی به این بستگی دارد که چه عواملی در محیط اطراف فرد قرار دارد.[16] این عفونت تقریباً میتواند هر دستگاهی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد.[23]
افراد مبتلا به ایدز خطر آلودگی به ویروسهای سرطانی مختلفی را دارند از جمله: سارکوم کاپوزی، لنفوم بورکیت، لنفوم اولیه دستگاه عصبی مرکزی، و سرطان گردن رحم.[17] سارکوم کاپوزی، شایعترین سرطانی است که در ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد مبتلا به HIV اتفاق میافتد.[24] پس از آن لنفوم شایعترین سرطان است و علت مرگ نزدیک به ۱۶ درصد از افراد مبتلا به ایدز میباشد و در ۳ تا ۴ درصد از موارد، اولین نشانه ایدز است. هر دوی این سرطانها با ویروس هرپس ۸ انسانی همراه هستند.[24] خیلی اوقات مبتلایان به ایدز به دلیل ارتباطی که با ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) دارد، دچار سرطان گردن رحم میشوند.[24] سرطان ملتحمه (لایهای که قسمت داخلی پلکها و قسمت سفید چشم را میپوشاند) نیز در مبتلایان به HIV شایعتر است.[25]
علاوه بر این، آنها بهطور مکرر دچار علائمی مانند تب طولانی، تعریق شبانه، تورم غدد لنفاوی، لرز، ضعف، و کاهش وزن میشوند.[26] اسهال یکی دیگر از علائم شایعی است که ۹۰٪ از افراد مبتلا به ایدز دچار آن میشوند.[27] این افراد همچنین میتوانند تحت تأثیر علائم روانی و عصبی مختلف مستقل از عفونتها و سرطانهای فرصت طلب قرار گیرند.[28]
اختلالات شناختی دستهای از اختلالات روانی است که بر تواناییهای شناختی از جمله یادگیری، حافظه، درک، تمرکز و حل مسئله تأثیر میگذارد.[29] در افراد مبتلا به بیماری ایدز، سلولها بهطور گسترده با HIV آلوده شده و شروع به ترشح نوروتوکسین فعال میکنند؛ در نتیجه، با نفوذ مونوسیتها و ماکروفاژها به سیستم عصبی مرکزی (CNS)، گلیوز، آسیب دیدگی غلاف میلین، ناهنجاریهای سلولهای دندریتیک و تخریب نورونها شکل میگیرد.[30][31] آسیب به سیستم عصبی مرکزی سبب میشود طیفی از اختلالات ذهنی با شدتهای گوناگون مانند اختلال در تمرکز، حافظه، دقت، هماهنگی، حرکت، یادگیری، گفتار و تصمیمگیری تا اختلالات پیشرونده عصبی یا «دمانس ایدز» ایجاد گردد.[32][33] این اختلالات گاهی با مشکل انسوفالوپاتی متابولیکی، ناشی از عفونت HIV نیز همراه است.[34]
اختلالات شناختی مرتبط با ایدز با افزایش عفونت، سطوح پایین سلولهای CD4+ T و بار ویروسی بالا در پلاسما همراه است و گاهی اوقات به عنوان اولین علامت ابتلا به ایدز شناخته میشود.[35]
طریق انتقال | احتمال سرایت | |||
---|---|---|---|---|
انتقال خون | ۹۰%[36] | |||
زایمان (فرزند) | ۲۵%[37] | |||
تزریق با سرنگ مشترک | ۰.۶۷%[36] | |||
فرو رفتن سرسوزن در بدن | ۰.۳۰%[38] | |||
رابطه جنسی مقعدی (دهنده)* | ۰.۰۴–۳.۰%[39] | |||
رابطه جنسی مقعدی (واردکننده)* | ۰.۰۳%[40] | |||
رابطه جنسی آلت-واژن (دهنده)* | ۰.۰۵–۰.۳%[39][41] | |||
رابطه جنسی آلت-واژن (واردکننده)* | ۰.۰۱–۰.۳۸%[39][41] | |||
رابطه جنسی دهانی (دهنده)*§ | ۰–۰.۰۴%[39] | |||
رابطه جنسی دهانی (واردکننده)*§ | ۰–۰.۰۰۵%[42] | |||
* با فرض عدم استفاده از کاندوم § منبع به رابطه جنسی دهانی انجام شده روی یک مرد اشاره دارد |
HIV از سه طریق اصلی انتقال مییابد:
هیچ گونه خطر انتقال ویروس از طریق مدفوع، ترشحات بینی، بزاق، خلط، عرق، اشک، ادرار، یا استفراغ وجود ندارد مگر اینکه با خون آلوده شده باشند.[38] همچنین در موارد فرد ممکن است با بیش از یک سویه HIV آلوده شود که به عنوان ابر عفونت HIV شناخته میشود.[44]
شایعترین حالت انتقال HIV از طریق تماس جنسی با فرد آلودهاست.[43] با این حال، یک فرد HIV مثبت که در نتیجه درمان طولانی مدت دارای بار ویروسی غیرقابل شناسایی است، عملاً هیچ خطری برای انتقال HIV از طریق رابطه جنسی ندارد.[45][46] وجود افراد اچآیوی مثبت غیرمسری که از نظر عملکردی تحت درمان ضد رتروویروسی قرار میگیرند، در بیانیه سوئیس در سال ۲۰۰۸ مورد مناقشه قرار گرفت و از آن زمان از نظر منابع معتبر پزشکی پذیرفته شد.[47] از سال ۲۰۱۷، بیشترین انتقال این بیماری در ایالات متحده در میان مردانی بود که با مردان رابطه جنسی داشتند[48][49] (۸۲٪ از تشخیصهای جدید HIV در میان مردان ۱۳ سال به بالاتر و ۷۰٪ از کل تشخیصهای جدید)[50]
در مورد تماس محافظت نشده با جنس مخالف، تخمین خطر انتقال HIV در هر عمل جنسی در کشورهای کم درآمد چهار تا ده برابر بیشتر نسبت به کشورهای با درآمد بالا است.[41] در کشورهای با درآمد کم، خطر ابتلاء از زن به مرد انتقال به ۰٫۳۸٪ در هر بار نزدیکی و از مرد به زن ۰٫۳۰٪ در هر بار نزدیکی تخمین زده شدهاست. این تخمین برای کشورهای با درآمد بالا، ۰٫۰۴٪ در هر بار نزدیکی برای انتقال از زن به مرد و ۰٫۰۸٪ در هر بار نزدیکی از مرد به زن میباشد.[41] خطر انتقال از مقاربت مقعد بیشتر است، و ۱٫۴ تا ۱٫۷ درصد در هر بار نزدیکی با جنس مخالف یا موافق تخمین زده شدهاست.[41] اگرچه خطر ابتلاء از طریق آمیزش جنسی دهانی نسبتاً کم است، اما این احتمال وجود دارد.[51] خطر انتقال از طریق رابطه دهانی «نزدیک به صفر» توصیف شدهاست،[52] اگر چه چند موردی گزارش شدهاست.[53] خطر ابتلاء از طریق سکس دهانی صفر تا ۰٫۰۴ درصد تخمین زده شدهاست.[39] در محیطهایی عمومی مانند روسپیها، خطر انتقال از زن به مرد ۲٫۴٪ در هر بار نزدیکی و از مرد به زن ۰٫۰۵ درصد در هر بار نزدیکی تخمین زده شدهاست.[41]
خطر انتقال در حضور بیماریهای آمیزشی[54] و زخم تناسلی[41] افزایش مییابد. به نظر میرسد زخم تناسلی خطر ابتلاء را تا حدود پنج برابر افزایش میدهد.[41] بیماریهای مقاربتی دیگر مانند سوزاک، کلامیدیا، تریکوموناو واژینوز باکتریال، به نسبت کمتری خطر انتقال را افزایش میدهند.[39]
بار ویروسی از فرد آلوده نیز عامل مهمی است که در انتقال از طریق تماس جنسی (و همچنین از طریق مادر به فرزند) نقش دارد.[55] در طول ۲٫۵ ماه اول از عفونت، میزان سرایت به دلیل بار زیاد ویروسی، ۱۲ برابر بیشتر است.[39] در مراحل آخر عفونت فرد، میزان انتقال در حدود هشت برابر بیشتر است.[41]
رابطه جنسی خشن میتواند یکی از عوامل مؤثر در افزایش خطر انتقال باشد.[56] همچنین گفته میشود تجاوز جنسی خطر انتقال HIV را افزایش میدهد چرا که در این حالت به ندرت از کاندوم استفاده میشود، آسیب فیزیکی واژن یا مقعد محتمل است، و ممکن است خطر بیشتری برای انتقال همزمان عفونتهایجنسی وجود داشته باشد.[57]
دومین عامل شایع انتقال HIV، از طریق خون و فراوردههای خونی است.[43] از راههایی که ممکن است این بیماری توسط خون منتقل گردد، میتوان استفاده از سرنگ مشترک برای مواد مخدر تزریقی نظیر هروئین، زخم در اثر فرورفتن سرسوزن، انتقال خون آلوده یا فراوردههای خونی، یا تزریقهایی که با استفاده از تجهیزات پزشکی استریل نشده انجام میشود را نام برد. خطر سرنگ مشترک در حین تزریق مواد مخدر بین ۰٫۶۳ و ۲٫۴ درصد و بهطور متوسط ۰٫۸٪ در هر عمل میباشد.[58] خطر انتقال از فرورفتن سرسوزن یک فرد آلوده ۰٫۳٪ در هر عمل (حدود ۱ در ۳۳۳) و خطر آلودگی غشاء مخاطی به خون آلوده ۰٫۰۹٪ در هر عمل (حدود ۱ در ۱۰۰۰) تخمین زده میشود.[38] در ایالات متحده، مصرفکنندگان مواد مخدر تزریقی ۱۲٪ از مبتلایان به HIV در سال ۲۰۰۹ را تشکیل میدادند[59] و در برخی مناطق بیش از ۸۰٪ از افرادی که تزریق مواد انجام میدهد دارای HIV هستند.[43]
در ۹۳٪ موارد استفاده از خون آلوده در انتقال خون، انتقال عفونت خواهد بود.[58] در کشورهای توسعه یافته خطر ابتلاء به HIV از طریق انتقال خون بسیار پایین است (کمتر از یک در پانصد هزار) و در آنها آزمایش HIV بر روی خون اهداکننده انجام میشود.[43] در انگلیس، خطر انتقال یک در پنج میلیون گزارش شدهاست.[60] با این حال، در کشورهای با درآمد پایین، تنها نیمی از خون مورد استفاده برای انتقال ممکن است بهطور مناسب آزمایش شود (در سال ۲۰۰۸).[61] تخمین زده شدهاست که HIV در این مناطق تا ۱۵٪ از طریق انتقال خون آلوده و فراوردههای خونی سرایت مییابد، که نمایانگر ۵٪ تا ۱۰٪ از عفونتهای سرتاسر دنیا است.[43][62]
تزریق غیربهداشتی نقش مهمی در گسترش HIV در کشورهای جنوب صحرای آفریقا دارد. در سال ۲۰۰۷، بین ۱۲ تا ۱۷ درصد از عفونتهای این منطقه به دلیل استفاده از سرنگ نسبت داده شد.[63] سازمان بهداشت جهانی خطر انتقال از طریق تزریق در آفریقا را ۱٫۲٪ تخمین زدهاست.[63]
افرادی که خالکوبی، سوراخکاری و زخمآرایی انجام میدهند از لحاظ نظری در معرض خطر سرایت هستند، اما تاکنون هیچ مورد مستندی مشاهده نشدهاست.[64] پشه و سایر حشرهها قادر به انتقال HIV نیستند.[65]
انتقال HIV از مادر به فرزند میتواند در دوران بارداری، هنگام زایمان یا از راه شیر مادر انجام شود.[66][67] این راه سومین طریق شایع انتقال HIV در دنیا میباشد.[43] در صورت عدم درمان، خطر انتقال قبل یا در حین تولد حدود ۲۰ درصد و در کسانی که شیر هم بدهند ۳۵ درصد است.[66] در سال ۲۰۰۸، حدود ۹۰٪ موارد HIV کودکان ناشی از انتقال عمودی محاسبه شد.[66] با درمان مناسب خطر ابتلاء به عفونت از مادر به فرزند میتواند به حدود ۱٪ کاهش یابد.[66] درمان از طریق پیشگیری شامل مصرف داروهای ضد ویروسی توسط مادر در دوران بارداری و زایمان، عمل سزارین در زمان مناسب (و نه اضطراری)، عدم تغذیه شیر مادر، و تجویز داروهای ضد ویروسی به نوزاد میشود.[68] با این حال بسیاری از این امکانات در کشورهای در حال توسعه در دسترس نیست.[68] اگر در دوران دندان آوردن، مواد غذایی به خون آلوده شود، میتواند خطر انتقال را افزایش دهد.[64]
ویروس HIV عامل گسترهای از بیماریها است که با نام ایدز شناخته میشوند. HIV نوعی ویروس پسگرد است که عمدتاً به اجزای دستگاه ایمنی انسان مانند سلولهای CD4+ T، درشتخوارها و سلولهای دندریت سرایت میکند و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم سلولهای CD4+ T را از بین میبرد.[69]
HIV عضوی از سرده ویروسهای آهستهگستر،[70] و بخشی از خانواده ویروسان پسگرد است.[71] ویروسهای آهستهگستر خصوصیات ریختشناسی و زیستشناسی مشترک بسیاری دارند. گونههای بسیاری از پستانداران مبتلا به ویروس آهستهگستر میشوند، که مشخصاً دلیل بیماریهای طولانیمدت با دوره کمون طولانی هستند.[72] ویروسهای آهستهگستر به شکل تک رشته، حس مثبت، ویروس آرانای غلافدار منتقل میشوند. پس از ورود به سلول هدف، ژنوم آرانای ویروس توسط آنزیم وارونویس ویروسی که همراه با ژنوم ویروسی در ذرات ویروسی منتقل شده، به یک دیانای دو رشته استاندارد تبدیل میشود. سپس DNA ویروسی وارد هسته سلول میشود و کل DNAهای سلولی را توسط اینتگراز ویروسی فرا میگیرد.[73] وقتی فرا گرفته شد، ویروس ممکن است پنهان شود و این به ویروس و سلولهای میزبانش این امکان را میدهد تا توسط دستگاه ایمنی بدنی شناسایی نشوند.[74] همچنین این ویروس میتواند تکثیر شود و ژنومهای RNA جدیدی تولید کند و پروتئینهای ویروسی که توسط سلول به عنوان هستههای سلولی جدید شدهاند را در چرخهای از نو پدیدآورد.[75]
دو ویروس نوع ایدز تاکنون مشخص شدهاست: HIV-1 و HIV-2.
HIV-1 ویروسی بود که در ابتدا شناخته شد (و در ابتدا به عنوان LAV یا HTLV-III شناخته میشد). هر چه بیشتر بدخیم باشد، بیشتر عفونی میشود.[76] عفونت ضعیفترHIV-2 در مقایسه با HIV-1 افرادی که در معرض HIV-2 هستند کمتر مبتلا به HIV-2 میشوند. از آنجا که HIV-2 توانایی ضعیفی در انتقال دارد، تا حد زیادی محدود به آفریقای غربی میباشد.[77]
اچآیوی، یا ویروس نقص (کمبود) ایمنی و دفاع آدمی، ویروسی دارای پوشش، علاوه بر کپسید، است که اندازهای برابر با ۱۲۵ نانومتر دارد و برای همانندسازی در گلبولهای سفید دستگاه ایمنی بدن انسان مستقر میشود.[78]
نتیجهٔ یک پژوهش عمده از سوی گروهی از پژوهشگران دانشگاه آکسفورد انگلستان نشان میدهد که ویروس اچآیوی در روند فرگشتی (تکاملی) خود، دچار جهش و تحول شده و در مقایسه با گذشته، از میزان خطر، مرگبار بودن و مسری بودن آن کاسته شدهاست. بر اساس این مطالعه، ویروس اچآیوی در حال هماهنگی و تطبیق خود با دستگاه ایمنی بدن انسان بوده و درجهٔ خطر آن در حال کاهش است. بر اساس گزارش منتشر شده از این پژوهش، اکنون فاصلهٔ زمانی بین آلودگی به ویروس و بروز بیماری ایدز بیشتر شده و ممکن است تغییرات تکاملی ایجاد شده در ویروس اچآیوی به نتیجه بخشی اقدامات و تلاشها برای مهار همهگیری گسترده و گسترش ابتلاء به بیماری ایدز یاری رساند. از سوی دیگر، بنا بر یافتههای این پژوهش، داروهای ضد رتروویروس در تضعیف و تحلیل ویروس اچآیوی دارای سهم بودهاند؛ البته اکنون، ضعیفترین نمونههای ویروسی هم کاملاً خطرناک هستند.[79][نیازمند منبع پزشکی] با این حال تحقیقات بیشتر برای بررسی نتایج آن مورد نیاز است.[47]
پس از ورود ویروس به بدن، یک دوره سریع تکثیر ویروسی وجود داشته و منجر به بالا رفتن تعداد ویروس در خون اطراف خود خواهد شد. در طی عفونت اولیه، سطح HIV ممکن است به چند میلیون ذره ویروس در هر میلی لیتر خون برسد.[80] این واکنش با کاهش قابل توجهی در تعداد سلولهای در گردش CD4+ T همراه است. این ویروس خونی حاد تقریباً همواره با فعالیت سلولهای CD8+ T در ارتباط است که سلولهای آلوده به HIV را از بین میبرد و سپس آنتیبادی تولید میکند. به نظر میرسد که واکنش سلول CD8+ T در کنترل سطح ویروس مهم باشد، که به اوج رسیده و سپس کاهش مییابد، تا شمار سلولهای CD4+ T به مقدار قبل بازگردد. واکنش یک سلول CD8+ T سالم هر چند که ویروس را از بین نمیبرد اما باعث میشود بیماری با سرعت کمتری پیشرفت کند و بهتر بتوان بیماری را شناسایی کرد.[81]
پاتوفیزیولوژی بیماری ایدز پیچیدهاست.[82] در نهایت، HIV با به تحلیل بردن سلولهای CD4+ T منجر به ایدز شده و باعث تضعیف دستگاه ایمنی بدن و عفونت فرصتطلب میشود. وجود سلولهای T برای واکنش ایمنی ضروری است و بدون آنها، بدن نمیتواند با عفونتها مقابله کند یا سلولهای سرطانی را از بین ببرد. عملکرد کاهش سلولهای CD4+ T در وضعیت حاد و مزمن متفاوت است.[83] در حین وضعیت حاد، سلولهای HIV ناشی از سلولهای عفونی تحلیل رفته و کشته شده توسط سلولهای سمی T، عامل کاهش سلولهای CD4+ T هستند، اگر چه عامل دیگر میتواند مرگ برنامهریزیشده یاخته باشد. در حین وضعیت مزمن، به نظر میرسد که عواقب ناشی از فعالیت کلی دستگاه ایمنی بدن همراه با از دست دادن تدریجی توانایی دستگاه ایمنی بدن برای تولید سلولهای جدید T عامل کاهش تدریجی تعداد سلولهای CD4+ T باشد.[84]
اگر چه علائم نقص دستگاه ایمنی توسط ایدز تا چند سال بعد از عفونت در فرد ظاهر نخواهد شد، ولی کمبود سلولهای CD4+ T در طول هفته اول عفونت، به خصوص در مخاط روده، که منبع اکثریت لنفوسیتهای موجود در بدن است، اتفاق میافتد.[85] دلیل اصلی از دست رفتن سلولهای مخاطی CD4+ T این است که اکثر سلولهای مخاطی CD4+ T نشان دهنده پروتئین CCR5 هستند که HIV از آنها برای دستیابی به سلولها استفاده میکند، در حالی که تنها بخش کوچکی از سلولهای CD4+ T در جریان خون این کار را انجام میدهند.[86]
ویروس HIV به دنبال CCR5 نشانگر CD4+ T میگردد و آنها را از بین میبرد.[87] در نهایت، واکنش شدید دستگاه ایمنی عفونت را کنترل میکند و مرحله نهفتگی بالینی آغاز میگردد. سلولهای CD4+ T در بافت مخاطی باقی میمانند.[87] تکثیر مداوم HIV از وضعیت کلی فعالیت ایمنی حاصل میشود.[88] فعالیت دستگاه ایمنی که نمایانگر افزایش فعالیت سلولهای ایمنی و التهاب سیتوکین است، از فعالیت چندین محصول ژن HIV و واکنش دستگاه ایمنی به تکثیر HIV حاصل میشود. همچنین از کار افتادن دستگاه ایمنی گوارشی به وسیله تکثیر سلولهای مخاطی CD4+ T در طی مرحله عفونی بیماری به این موضوع مربوط میشود.[89]
بیماری ایدز و HIV با توجه بروز علایم و نشانههای بیمار، از طریق آزمایش و بررسی آن در آزمایشگاه مورد تشخیص قرار میگیرد.[14] آزمایش HIV به افراد در معرض خطر این بیماری، افراد مبتلا به هر نوع بیماری آمیزشی و زنان باردار توصیه میشود.[17][90] در بسیاری از مناطق دنیا، یک سوم حاملان HIV زمانی متوجه بیماری خود میشوند که در مرحله پیشرفتهای از این بیماری قرار دارند و به AIDS یا نقص شدید دستگاه ایمنی مبتلا شدهاند.[17]
بهطور کلی برای تشخیص ابتلا به اچآیوی/ایدز، سه گروه اصلی آزمایش وجود دارد.[92][93] این سه نوع، عبارتند از آزمون آنتیبادی (پادتن)، آزمون آنتیژن و آزمون سنجش مقدار. در آزمون آنتیبادی، وجود آنتیبادی یا پادتن تولید شده و ترشح شده در خون توسط گلبولهای سفید دستگاه ایمنی بررسی میشود. در آزمون آنتیژن، خون از نظر حضور خود ویروس مورد بررسی قرار میگیرد. آزمایش آنتیبادی یا پادتن دو گونهٔ اصلی است که عبارتند از «الیزا» (Elisa) و وسترن بلات (Western blot). اگر در آزمایش «الیزا»، نتیجهٔ مثبت بدست آید، برای اطمینان و نتیجهٔ قطعی، باید آزمون وسترن بلات هم انجام شود. در مجموعهٔ آزمایشهای آنتیبادی، آزمایش سریع یا رپید تست (Rapid test) نیز وجود دارد که نتیجهٔ آن در ۱۰ تا ۲۰ دقیقه آماده میشود و برای اطمینان، باید دو بار انجام شود و یک نتیجهٔ مثبت یا منفی، دو بار به دست آید. آزمایشهای آنتیژن نیز دو گروه هستند: RT-PCR و P24. آزمایش «پی.سی. آر»، ژنوم ویروس در خون فرد را مورد بررسی قرار میدهد و اندکی گرانتر است و امکان جواب کاذب نیز در آن وجود دارد.[94]
در اکثر افراد آلوده به HIV، در طول سه تا دوازده هفته پس از عفونت اولیه، یک سری آنتیبادیهای خاص ایجاد میگردد.[16] تشخیص اولیه HIV قبل از تغییر آنتیبادی، با اندازهگیری اچآیوی-آرانای یا آنتیژن P24 انجام میشود.[16] نتایج مثبت به دست آمده توسط آنتیبادی یا آزمایش واکنش زنجیرهای پلیمراز (PCR)، توسط PCR یا توسط آنتیبادی دیگری تأیید میشوند.[14] بهطور معمول پس از گذشت سه ماه (و گاه در برخی موارد نادر، حتی تا شش ماه) از آخرین رویدادی که مشکوک به انتقال ویروس به بدن فرد است، با این حال آزمایش دومی نیز بعد از سهماهه دوم نیاز است تا نتیجهٔ منفی اطمینانآور باشد.[95][96]
آزمایش آنتیبادی در کودکان کمتر از ۱۸ ماه، به دلیل وجود مداوم آنتیبادیهای مادری معمولاً نتیجه درستی نمیدهد.[97] بنابراین عفونت HIV تنها توسط آزمایش PCR مربوط به HIV RNA یا DNA یا از طریق آزمایش آنتیبادی P24 قابل تشخیص است.[14] در اکثر نقاط دنیا دسترسی به آزمایش PCR قابل اعتماد وجود ندارد و افراد باید تا زمانی صبر کنند که علائم پیشرفت کند یا سن کودک به اندازه کافی باشد و آزمایش آنتیبادی درستی نتیجه دهد.[97] در کشورهای جنوب صحرای آفریقا در بین سالهای ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹، بین ۳۰ تا ۷۰ درصد افراد، از وضعیت HIV خود آگاه بودهاند.[98] در سال ۲۰۰۹، بین ۳٫۶ تا ۴۲ درصد مردان و زنان کشورهای مختف جهان مورد آزمایش قرار گرفتند که کمترین میزان آزمایش (۳٫۶ درصد) متعلق به جمعیت مردان ماداگاسکار و بیشترین آن (۴۲ درصد) جمعیت متعلق به زنان لسوتو بودهاست.[98] این ارقام نشان دهنده افزایش قابل توجهی نسبت به ده سال گذشتهاست.[98]
از دو طبقهبندی اصلی برای مرحلهبندی HIV و ایدز استفاده میشود، یکی توسط سازمان بهداشت جهانی[14] (WHO) و دیگر توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری[99] (CDC). برنامه CDC بیشتر در کشورهای توسعهیافتهاستفاده میشود. از آنجا که برنامه WHO احتیاجی به آزمایش ندارد، بیشتر مناسب کشورهای در حال توسعهاست که با کمبود لوازم روبرو هستند. علیرغم تفاوتهای که این دو با هم دارند، اما میتواند هر دوی آنها را از لحاظ آماری مقایسه نمود.[13][14][99]
سازمان بهداشت جهانی برای اولین بار در سال ۱۹۸۶ تعریفی برای ایدز ارائه نمود.[14] از آن زمان به بعد، مرحلهبندی WHO برای چندین بار تغییر کرده و گسترش یافت، که نسخهٔ اخیر آن که در سال ۲۰۰۷ منتشر شدهاست.[14] ردهبندی مراحل تعیین شده توسط WHO به شکل زیر است:
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا نیز ایجاد یک سیستم طبقهبندی برای HIV ارائه نموده و آخرین بار آن را در سال ۲۰۰۸ به روزرسانی کردهاست.[99] در این سیستم عفونت HIV بر اساس شمارش CD4 و علائم بالینی میباشد،[99] عفونت را در سه مرحله توصیف میکند:
اگر پس از درمان، تعداد سلولهای CD4 خون به بیش از ۲۰۰ در هر میکرولیتر افزایش یابد یا بیماری دیگری به جز ایدز احتمال رود یا حتی درمان گردد هنوز هم تشخیص اینکه بیماری ایدز بوده باشد پابرجا خواهد بود.[13]
استفاده همیشگی از کاندوم در طولانی مدت، حدوداً ۸۰ درصد خطر انتقال HIV را کاهش میدهد.[100] هنگامی که از بین زن و مرد، یکی از طرفین مبتلا شود، در صورتی که بهطور مداوم از کاندوم استفاده شود، احتمال ابتلاء به HIV برای فرد غیرآلوده در هر سال زیر ۱٪ است.[101] برخی از شواهد نشان میدهد که کاندوم زنانه هم میتواند در همان سطح از انتقال بیماری محافظت کند.[102] به نظر میرسد استفاده از ژل واژینال حاوی تنوفوویر بلافاصله قبل از رابطه جنسی، میزان ابتلاء را تا حدود ۴۰ درصد در میان زنان آفریقایی کاهش میدهد.[103] در مقابل، استفاده از اسپرمکش نونوکسینول-۹، به دلیل ایجاد سوزش در واژن و «رکتوم» میتواند خطر انتقال را افزایش دهد.[104]ختنه در آفریقای سیاه، خطر ابتلاء به HIV توسط مردان دگرجنسگرا را بین ۳۸٪ و ۶۶٪ در بیش از ۲۴ ماه کاهش میدهد.[105] بر پایه این مطالعات، سازمان جهانی بهداشت و UNAIDS، ختنه مرد را به عنوان یکی از روشهای پیشگیری انتقال HIV از زن به مرد در سال ۲۰۰۷ توصیه کردهاند.[106] در این که آیا این کار باعث محافظت انتقال بیماری مرد به زن نیز میشود[107][108] یا اینکه که به نفع کشورهای توسعهیافته و در میان مردانی که با همجنس خود رابطه برقرار میکنند نیز مؤثر است، مناقشه وجود دارد.[109][110][111] زنانی که مورد ختنه قرار میگیرند، بیشتر در معرض خطر انتقال HIV قرار دارند.[112]
به نظر نمیرسد که برنامههایی که پرهیز جنسی را تشویق میکنند بتوانند در مقابل خطر HIV مؤثر باشند.[113] شواهد نشان میدهند که آموزش دوطرفه به همان اندازه ضعیف است.[114] همچنین آموزش مسائل جنسی در مدارس نیز میتواند رفتار پرخطر را کاهش دهد.[115] اقلیت قابل توجهی از جوانان با اینکه نسبت به خطرات HIV و ایدز آگاه هستند، اما با این حال همچنان دست به کارهایی میزدند که پرخطر محسوب میشوند.[116] بررسیها نشان داده مشاوره داوطلبانه و آزمایش اچآیوی، بر رفتار پرخطرافرادی که آزمایش آنها منفی است تأثیر نمیگذارد، اما استفاده از کاندوم را در افرادی که آزمایش آنها مثبت شدهاست، افزایش میدهد.[117] به نظر میرسد افزایش خدمات مشاوره خانواده احتمال استفاده زنان مبتلا به HIV از راههای پیشگیری از بیماری را افزایش میدهد.[118]م شخص نیست که آیا درمان سایر بیماریهای مقاربتی در پیشگیری از HIV مؤثر باشد یا خیر.[54]
درمان زودهنگام افراد مبتلا به HIV با ضدویروس، تا ۹۶ درصد از سرایت شریک آنها جلوگیری میکند.[119][120] درمان ضد رتروویروسی در میان افراد مبتلا به HIV که تعداد CD4 آنها کمتر از ۵۵۰ سلول در میکرولیتر بوده، یک راه بسیار مؤثر برای جلوگیری از عفونت HIV شریک زندگی آنها است (راهبردی که به عنوان درمان به هدف پیشگیری یا TASP شناخته میشود).[121] TASP با کاهش ۱۰ تا ۲۰ برابری خطر انتقال این ویروس همراه است.[122] پیشگیری پیش از در معرض قرارگرفتن با دوز معینی در روز از داروی تنوفوویر به همراه یا بدون امتریسیتابین، در افراد در معرض خطر از جمله مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند، زوجهایی که یکی از آنها HIV مثبت است و دگرجنسگرایان جوان در آفریقا مؤثر است.[103][123] همچنین یک مطالعه نشان داد این روش ممکن است خطر ابتلا در مصرفکنندگان مواد مخدر داخل وریدی را ۰٫۷ تا ۰٫۴ در هر ۱۰۰ نفر سال کاهش دهد.[124] USPSTF، در سال ۲۰۱۹، پیش معرض قرارگیری را به افرادی که در معرض خطر ابتلا هست توصیه کرد.[125]
به نظر میرسد اقدامات احتیاطی جهانی در محیط مراقبتهای بهداشتی بر روی کاهش خطر HIV مؤثر است.[126] اعتیاد به مواد مخدر تزریقی عامل مهم دیگری است و راهبردهای کاهش آسیب مانند تعویض سرنگ و درمانهای جایگزین موادمخدر ظاهراً در کاهش خطر انتقال مؤثر بودهاند.[127][128]
پیشگیری پس از در معرض قرارگرفتن، دوره استفاده از آنتی «رتروویرال» (ضدویروس-آنتی «رترو ویروس») است که در طول ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس از در معرض قرار گرفتن خون یا ترشحات تناسلی آلوده به HIV تجویز شده باشد.[129][130] استفاده از زیدوودین به تنهایی خطر ابتلاء به عفونت HIV از طریق تزریق سرنگ را تا پنج برابر کاهش میدهد.[130] این درمان بعد از تجاوز جنسی و هنگامی که فرد متجاوز به عنوان مبتلا به HIV شناخته شده توصیه میشود، جای بحث دارد. اما در مواقعی که وضعیت HIV نامعلوم است،[131] برنامههای درمانی فعلی معمولاً از لپیناویر/ریتوناویر و لمیودین/زیدوودین یا تنوفوویر/امتریسیتابین برای درمان استفاده میکنند و میتواند خطر را به میزان بیشتری کاهش دهند.[130] طول دوره درمان معمولاً چهار هفته است[132] و اغلب با عوارض جانبی (در حدود ۷۰٪ از موارد زیدوودین که شامل ۲۴٪ تهوع، ۲۲٪ خستگی، ۱۳ درصد روانپریشی و ۹٪ سردرد میشود) همراه هستند.[38]
برنامههای جلوگیری از انتقال HIV از مادر به فرزند میتواند سرعت انتقال را به اندازه ۹۲ تا ۹۹ درصد کاهش دهند.[66][127] این دوره اساساً شامل استفاده از داروهای ضدویروسی به صورت ترکیبی در دوره حاملگی و بعد از زایمان در بچه میشود و ترجیحاً باید به جای شیردهی از شیشه شیر استفاده شود.[66][133] اگر تغذیه جایگزین قابل قبول، امکانپذیر، مقرون به صرفه، پایدار و ایمن باشد، مادران باید از شیردهی به نوزادان خود خودداری کنند، با این حال در صورتی که موردی نباشد، شیر مادر در ماههای اول بسیار توصیه میشود.[134] اگر تغذیه شیر فقط توسط مادر انجام شود، دوره پیشگیری طولانی مدت ضد ویروسی به نوزاد خطر انتقال را کاهش میدهد.[135]
تاکنون (اول آوریل سال ۲۰۱۹) هیچ گونه واکسن مؤثری برای ایدز کشف نشدهاست.[136][137]اگرچه در سالهای اخیر، پیشرفتهایی در طراحی، تولید اولیه و آزمایشهای نخستینِ واکسنهایی برای پیشگیری از ابتلا به اچآیوی/ایدز حاصل شدهاست، اما هنوز واکسن تأیید شده، تضمینی و دارای پشتوانهٔ کافی حاصل از کارآزمایی بالینی و پژوهشهای اطمینانبخش، برای اچآیوی/ایدز وجود ندارد، و نمونههای تولید شده در مراحل اولیه آزمایش و کارآزمایی هستند و تا اخذ تأییدیههای نهایی و ورود به بازار، راه درازی در پیش دارند.[138][139][140][141][142][143][144][145][145][146][147][148][149][150] در واکسن آزمایشی RV 144 که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد کاهش جزئی تقریباً ۳۰٪ در خطر انتقال مشاهده شد، که باعث ایجاد امیدی در جامعه تحقیقای برای یک واکسن مؤثر شد.[151] آزمایشهای بیشتری بر روی واکسن RV 144 در حال انجام است.[152][153]
بتازگی مرکز پیشگیری و کنترل بیماریهای آمریکا اعلام کرد که داروی تراوادا (Truvada) به عنوان یکی از داروهای پیشگیری از ویروس HIV، مرحله آزمایشی خود را با موفقیت پشت سر گذاشت. این دارو در مراحل آزمایشگاهی خود توانستهاست خطر ابتلا به عفونت HIV را در افرادی که در معرض خطر این ویروس قرار داشتند، تا ۹۲ درصد کاهش دهد.[154][155]
در حال حاضر هیچ نوع درمان یا واکسن اچآیوی مؤثری برای این بیماری ساخته نشدهاست. معالجه شامل درمان از طریق مقابله با بازگشت ویروس (HAART) است که روند پیشروی بیماری را کند میکند.[156] از سال ۲۰۱۰ بیش از ۶٫۶ میلیون نفر در کشورهای با درآمد پایین یا متوسط مبتلا به این بیماری شدهاند.[157] همچنین درمان این بیماری شامل درمانهای پیشگیرانه و مداوم برای عفونتهای مترصد است.
گزینههای فعلی HAART ترکیبی (یا «امتزاجی») از حداقل سه دارو است که دست کم دو نوع، یا «گونه»، عامل مقابله با بازگشت ویروسی را شامل میشود.[158] درمان اولیه نوعاً یک مهارکننده ترانس «کریپتاز» معکوس آنالوگ غیر نوکلئوزیدی (NNRTI) به اضافه دو مهارکننده ترانس «کریپتاز» معکوس آنالوگ نوکلئوزیدی (NRTIs) است.[158] NRTIs معمولاً شامل: زیدوودین (AZT) یا تنوفوویر (TDF) و لامیوودین (3TC) یا امتریسیتابین (FTC) است.[158] ترکیب این عوامل که شامل مهارکننده پروتئازها (PI) میباشد و در صورتی که دستور بالا کارایی لازم را نداشته باشد مورد استفاده قرار میگیرد.[158]
زمان شروع درمان مقابله با بازگشت ویروس مورد مناقشه است.[17][159] هم سازمان بهداشت جهانی، هم دستورالعملهای اروپایی و هم ایالت متحده آمریکا استفاده از درمان مقابله با بازگشت ویروس را در تمام افراد نوجوان، بزرگسال و زنان بارداری توصیه میکنند که CD4 آنها کمتر از ۳۵۰ میکرولیتر است یا بدون توجه به CD4 نشانههای بیماری را دارند.[17][158] این واقعیت که شروع درمان در این سطح خطر مرگ و میر را کاهش میدهد از این توصیه پشتیبانی میکند.[160] علاوه بر این آمریکا این درمان را برای همه افراد آلوده به ویروس HIV بدون در نظر گرفتن CD4 و علایم آنها توصیه میکند، اگرچه، این توصیه را برای افرادی که میزان CD4 آنها بیشتر است با اطمینان کمتری تجویز میکند.[161] این درحالی است که سازمان بهداشت جهانی این درمان را برای افراد مبتلا به بیماری سل و مبتلایان به هپاتیت ب مزمن و فعال پیشنهاد میکند.[158] پیشنهاد میشود زمانی که این درمان آغاز شد بدون وقفه یا «تعطیلی» ادامه یابد.[17] در بسیاری از افراد بیماری زمانی تشخیص داده میشود که زمان ایدئال آغاز درمان از دست رفتهاست.[17] نتیجه مطلوب درمان این است که در مدت زمان طولانی تعداد پلاسمای HIV-RNA زیر ۵۰ کپی بر میلیلیتر باشد.[17] توصیه میشود سطوح تعیینکننده مؤثر بودن درمان در وهلهٔ اول بعد از چهار هفته اندازهگیری شوند و زمانی که سطوح به پایینتر از ۵۰ کپی بر میلیلیتر رسید معمولاً کنترل آن هر سه تا شش ماه یک بار کافی خواهد بود.[17] به نظر میرسد که در کنترل ناموثر چیزی بیش ۴۰۰ کپی بر میلیلیتر دیده خواهد شد.[17] بر اساس این معیار در بیش از ۹۵٪ از افراد درمان در سال اول مؤثر خواهد بود.[17]
مزیتهای درمان شامل کاهش خطر پیشروی ایدز و کاهش خطر مرگ میباشد.[162] همچنین در کشورهای در حال توسعه درمان باعث بهبود اوضاع جسمی و سلامت روحی فرد میشود.[163] در صورت اقدام به درمان تا ۷۰٪ خطر ابتلاء به سل کاهش خواهد یافت.[158] مزیتهای دیگر درمان شامل کاهش خطر انتقال بیماری به شریک جنسی و کاهش امکان انتقال از مادر به فرزند میباشد.[158] تأثیر درمان تا حد زیادی به انطباق بستگی دارد.[17] دلایل عدم انطباق عبارتند از: دسترسی معدود به مراقبتهای پزشکی،[164] عدم حمایتهای اجتماعی کافی، بیماری روانی و سوء مصرف مواد.[165] همچنین پیچیدگی روشهای درمانی (به دلیل تعدد قرصها و دوزها) و اثرات جانبی آنها ممکن است موجب عدم تابعیت اختیاری فرد شود.[166] البته در کشورهای با درآمد کم تابعیت از درمان افراد به خوبی کشورهایی است که افراد آن درآمد بالایی دارند.[167]
عوارض جانبی خاص به داروی مصرفی مربوط میشوند.[168] رایجترین آنها عبارتند از: سندرم دیستروفی، دیسلیپیدمی و مرض قند که به ویژه با مهارکنندههای پروتئاز عارض میشوند.[13] سایر علائم شایع عبارتند از: اسهال،[168][169] و افزایش خطر ابتلاء به بیماری قلبی-عروقی.[170] البته عوارض جانبی برخی از درمانهای پیشنهاد شده اخیر کمتر هستند.[17] مشکل برخی از داروها ممکن است گرانقیمت بودن آنها باشد.[171] البته، از سال ۲۰۱۰، ۴۷٪ کسانی که به این داروها احتیاج پیدا میکنند متعلق به کشورهای با درآمد کم یا متوسط هستند.[157] برخی از داروها میتوانند موجب بیماری مادرزادی بشوند و بنابراین برای زنانی که امید به بچهدار شدن دارند مناسب نیست.[17]
درمانهای پیشنهادی برای کودکان تا حدی متفاوت از درمان بزرگسالان است. در کشورهای در حال توسعه، از سال ۲۰۱۰، ۲۳٪ کودکانی که نیاز به معالجه داشتهاند تحت درمان قرار گرفتهاند.[172] هم سازمان بهداشت جهانی و هم ایالت متحده آمریکا توصیه میکنند که همه کودکان کمتر از دوازده ماه تحت درمان قرار بگیرند.[173][174] ایالت متحده برای کودکانی که بین یک تا پنج سال هستند توصیه میکند که آنهایی تحت درمان قرار بگیرند که میزانHIV RNA آنها بیشتر از ۱۰۰٫۰۰۰ کپی بر میلیلیتر باشد، و کودکانی که سن آنها بالای پنج سال است زمانی که تحت درمان قرار بگیرند که میزان CD4 آنها کمتر از ۵۰۰ در هر میکرولیتر باشد.[173]
در سال ۲۰۱۴ محققان دانشگاه آرهوس در دانمارک، تلاش کردند از رومیدپسین برای بیرون کشیدن ویروس اچآیوی (ویروس ایدز) از مخفیگاه به هنگام پنهان شدن آن در مقابل داروهای ضد ویروس و دستگاه ایمنی، استفاده کنند تا با فعال کردن ویروس پنهان شده، از باقی ماندن ویروسهای غیرفعال پنهان در بدن به هنگام درمان ضد ویروسی جلوگیری کنند.[175]
اقدامات انجام شده در جهت جلوگیری از عفونتهای فرصتطلب در بسیاری از افراد مبتلا به ایدز مؤثر میباشد. غالباً درمانهای ضد ویروسی عفونتهای فرصتطلب موجود را بهبود میدهند و همچنین باعث کاهش خطر ابتلاء به آن در آینده میشوند.[168] پیشنهاد میشود افرادی که در معرض ابتلاء به HIV هستند قبل از ابتلاء به عفونت خود را در برابر، هپاتیت آ و ب واکسینه کنند، اگرچه بعد از عفونت نیز میتوانند این کار را انجام دهند.[176] توصیه میشود برای نوزادان بین چهار تا شش هفته و نوزادانی که دوره استفاده از شیر مادر آنها به پایان رسیده و مادران آنها مبتلا به HIV، در موارد محدود از درمان پیشگیرانه تری متوپریم/سولفامتوکسازول استفاده شود.[172] همچنین این دارو برای جلوگیری از PCP در افرادی که اندازه CD4 آنها کمتر از ۲۰۰ سلول بر میکرولیتر است و در کسانی که در حال حاضر یا قبلاً PCP داشتهاند توصیه میشود.[177] به افرادی که از ایمنی قابل توجهی برخوردار هستند نیز توصیه میشود تا برای جلوگیری از ابتلاء به توکسوپلاسموز و مننژیت کریپتوکوکوس از درمان پیشگیرانه بهرهمند شوند.[178] بین سالهای ۱۹۹۲ و ۱۹۹۷اقدامات مناسب پیشگیرانه میزان ابتلاء به این عفونتها را تا ۵۰٪ کاهش داده بود.[179]
در آمریکا، تقریباً ۶۰٪ افراد مبتلا به HIV از اشکال مختلف داروهای مکمل یا جایگزین استفاده میکنند.[180] البته مؤثر بودن اکثر این درمانها تأیید نشدهاست.[181] با توجه به مشاوره رژیم غذایی، برخی از شواهد نشان میدهند که مصرف ریزخوراکهای مکمل سودمند است.[182] شواهد تجربی و آزمایشها نشان دادهاند که مکملهایی که دارای سلنیم هستند نیز فایده مند هستند.[183] شواهدی وجود دارند که نشان میدهند مصرف مکمل ویتامین آ در کودکان میزان مرگ و میر را کاهش داده و روند رشد را بهبود میبخشد.[182] در آفریقا در زنان باردار و شیرده که در معرض خطر کمبود مواد مغذی هستند مصرف مولتی ویتامین منجر به بهبود وضعیت مادر و فرزند شدهاست.[182] سازمان بهداشت جهانی مصرف غذایی ریز خوراکها در سطوح RDA بزرگسالان مبتلا به HIV را توصیه میکند.[184][185] سازمان بهداشت جهانی اعلام کردهاست که تحقیقات متعدد نشان دادهاند مکمل ویتامین آ، روی و آهن میتواند باعث بروز عوارض HIV در بزرگسالان مبتلا به این بیماری شود.[185] شواهد کافی برای حمایت از مصرف داروهای گیاهی وجود ندارد.[186]
نتایج بررسیهایی که بهطور همزمان در نشریات (Science) و (Nature) به چاپ رسیدهاست، نشان میدهد یک داروی آزمایشی ضدالتهاب که توسط شرکت ورتکس (Vertex) تولید شدهاست و پیش از این روی مبتلایان به بیماری صرع آزمایش شدهاست احتمالاً به عنوان داروی جدید ضد ایدز نیز قابل استفاده است. دانشمندان سالها تصور میکردند ویروس ایدز با حمله مستقیم، سلولهای ایمنی را میکشد و بر سازوکار دی ان ای آنان مسلط میشود و از آن برای تکثیر خودش استفاده میکند؛ ولی این مسئله تنها برای درصد اندکی از سلولهای ایمنی (CD4T) اتفاق میافتد. چراکه بررسیها نشان دادهاست زمانی که سلولهای ایمنی (CD4T) به ویروس ایدز حمله میکنند و نمیتوانند آن را از بین ببرند، نوعی پروتئین تولید میکنند و این پروتئین آنزیمی به نام «کاسپاس» -۱ (caspase-۱)را فعال میکند و این آنزیم، سبب خودکشی سلولها میشود. به گفتهٔ وارنر گرین پژوهشگری که این تحقیق را انجام دادهاست: از بین رفتن سلولهای ایمنی سی دی۴ تی بیش از آن که به علت حمله ویروس ایدز باشد ناشی از سیستم خودایمنی آنها است. دانشمندان از داروی شرکت ورتکس برای جلوگیری از فعال شدن این آنزیم «کاسپاس» -۱ کمک میگیرند.[187]
بدون داده
≤ ۱۰
۱۰–۲۵
۲۵–۵۰
۵۰–۱۰۰
۱۰۰–۵۰۰
۵۰۰–۱۰۰۰ |
۱۰۰۰–۲۵۰۰
۲۵۰۰–۵۰۰۰
۵۰۰۰–۷۵۰۰
۷۵۰۰–۱۰۰۰۰
۱۰۰۰۰–۵۰۰۰۰
≥ ۵۰۰۰۰ |
ایدز در بسیاری از مناطق دنیا بیشتر به عنوان یک بیماری مزمن شناخته میشود تا یک بیماری عفونی کشنده.[188] شیوع آن بین افراد متفاوت بوده، و هر دوی شمار سلولهای CD4 و بار ویروسی برای پیشبینی نتایج مفید هستند.[16] بدون درمان، مدت زمان زنده ماندن پس از عفونت HIV بهطور متوسط ۹ تا ۱۱ سال تخمین زده میشود، که به نوع HIV نیز بستگی دارد.[7] پس از تشخیص ایدز، اگر درمان در دسترس نباشد، مدت زنده ماندن بین ۶ تا ۱۹ ماه خواهد بود.[189][190] HAART و پیشگیری مناسب از عفونتهای فرصت طلب میزان مرگ و میر را تا ۸۰٪ کاهش میدهد، و امید به زندگی برای یک فرد بالغ ۲۰ تا ۵۰ سال را افزایش میدهد.[188][191][192] این مقدار بین دو سوم[191] و تقریباً کل جمعیت است.[17][193] اینکه درمان دیرهنگام بعد از تشخیص عفونت آغاز گردد خوب نیست،[17] برای نمونه اگر درمان پس از تشخیص ایدز آغاز گردد، امید به زندگی ۱۰ تا ۴۰ سال خواهد بود.[17][188] نیمی از کودکانی که مبتلا به HIV به دنیا میآیند بدون درمان قبل از دو سالگی میمیرند.[172]
عوامل اصلی مرگ با ایدز، عفونت فرصتطلب و سرطان میباشد، هر دوی آنها در خیلی از موارد نتیجه از کارافتادگی تدریجی دستگاه ایمنی میباشند.[179][194] به نظر میرسد که وقتی شمار سلولهای CD 4 به کمتر از ۵۰۰ در هر میکرولیتر برسد، خطر سرطان افزایش مییابد.[17] میزان پیشرفت بالینی بیماری در هر فرد متفاوت است و ثابت شدهاست که تحت تأثیر عواملی چون مستعد بودن فرد، عملکرد دستگاه ایمنی،[195] دسترسی آنها به موسسههای بهداشت و حضور عفونتهای دیگر میباشد،[189][196] و همچنین گونه (یا گونههای) بخصوصی از ویروس را شامل میشود.[197][198]
سل یکی از عوامل عمده بیماری و مرگ مبتلایان به ایدز است و در یک سوم افراد مبتلا به HIV ظاهر میشود و علت مرگ ۲۵ درصد موارد HIV میباشد.[199] همچنین HIV مهمترین عامل ابتلاء به سل میباشد.[200] هپاتیت سی عفونت رایج دیگری است که هر بیماری پیشرفت بیماری دیگر را افزایش میدهد.[201] دو سرطان رایجی در ارتباط با ایدز، سارکوم کاپوزی و لنفوم غیر هاجکین است.[194]
حتی با درمان ضد ویروسی، افراد آلوده به HIV در دراز مدت ممکن است دچار اختلالات عصبی،[202] پوکی استخوان،[203] بیماری عصبی،[204] سرطان،[205][206] سرطان کلیه،[207] و بیماری قلبی-عروقی[169] شوند. دقیقاً مشخص نیست که این علائم حاصل عفونت HIV یا از اثرات درمان هستند.
ایدز یک بیماری همهگیر جهانی است.[209] تا سال ۲۰۲۲ حدود ۳۹ میلیون نفر در دنیا مبتلا به HIV بودهاند.[157] تعداد متبلایان جدید در آن سال حدود ۱٫۳ میلیون نفر تخمین زده شدهاست.[210] این تعداد از ۲٫۱ میلیون ابتلا جدید در سال ۲۰۱۰، روند کاهشی را تجربه کرده[210] که در این میان، ۴۶ درصد سهم زنان و کودکان در سراسر جهان است.[210] ۶۳۰۰۰۰ مورد مرگ ناشی از ایدز در سال ۲۰۲۲ وجود داشته که نسبت به ۲ میلیون نفر مرگ و میر در سال ۲۰۰۵ به طرز چشمگیری کاهش یافتهاست.[210]
بیشترین درصد مبتلایان به HIV در شرق و جنوب آفریقا (۲۰٫۶ میلیون، ۵۴٫۶٪) ساکن هستند. این منطقه همچنین دارای بالاترین میزان مرگ و میر بزرگسالان و کودکان به دلیل ایدز در سال ۲۰۲۰ (۳۱۰۰۰۰، ۴۶٫۶ درصد) بودهاند.[210] دختران و زنان جوان آفریقای جنوب صحرا (۱۵ تا ۲۴ سال) ۷۷ درصد از عفونتهای جدید در این محدوده سنی در سطح جهان تشکیل میدهند.[210] در این مناطق، برخلاف سایر بخشهای جهان، احتمال ابتلای دختران و زنان جوان سه برابر بیشتر نسبت به مردان هم سن است.[210] با این وجود، بهطور کلی، موارد جدید ابتلا به HIV و مرگ و میرهای مرتبط با ایدز در این منطقه از سال ۲۰۱۰ بهطور قابل توجهی کاهش یافتهاست.[211]
اروپای شرقی و آسیای مرکزی از سال ۲۰۱۰ شاهد افزایش ۴۳ درصدی در موارد جدید عفونت HIV و ۳۲ درصد افزایش در مرگ و میرهای مرتبط با ایدز بوده که بالاترین میزان در بین تمام مناطق جهانی است.[212] افراد تزریقی مواد مخدر، مردان همجنسگرا و سایر مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند یا افرادی که درگیر روابط جنسی معاملهای هستند، به ترتیب بیشترین مبتلایان به ایدز در این منطقه را تشکیل میدهند.[213]
در پایان سال ۲۰۱۹، در ایالات متحده تقریباً ۱٫۲ میلیون نفرِ بالای ۱۳ سالِ دارای HIV زندگی میکردند که از این تعداد ۱۸۵۰۰ نفر فوتی در سال ۲۰۲۰ گزارش شد.[214] همچنین در این سال، ۳۴۸۰۰ عفونت جدید به ثبت رسید که ۵۳ درصد آن در مناطق جنوبی این کشور صورت گرفته بود.[214] علاوه بر موقعیت جغرافیایی، تفاوتهای قابل توجهی در بروز HIV در میان مردان، جمعیتهای سیاهپوست یا اسپانیاییتبار و مردانی که تماس جنسی مرد با مرد را گزارش کردهاند، وجود دارد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ایالات متحده تخمین زد که در آن سال، ۱۵۸۵۰۰ نفر/۱۳ درصد از آمریکاییهای آلوده، از عفونت خود بی اطلاع بودند.[214]
در بریتانیا تا سال ۲۰۱۵، تقریباً ۱۰۱۲۰۰ ابتلا مورد وجود داشت که منجر به مرگ ۵۹۴ نفر شد.[215] همچنین در سال ۲۰۰۸، کانادا حدود ۶۵٬۰۰۰ مورد بیماری را گزارش داد که ۵۳ مورد از آن فوت کردند.[216] جنوب و جنوب شرق آسیا دومین منطقه آسیب دیده در سال ۲۰۱۰ بودند و بهطور تخمینی ۴ میلیون یا ۱۲٪ افراد مبتلا به HIV زندگی میکردهاند که ۲۵۰ هزار نفر از آنها منجر به مرگ شد[217] و از این تعداد حدود ۲٫۴ میلیون سهم مردان در هند بود.[218]
ایدز از زمان شناخته شدن برای نخستین بار در سال ۱۹۸۱ تا سال ۲۰۰۹ باعث مرگ نزدیک به ۳۰ میلیون نفر در سراسر جهان شدهاست.[219] شمال آفریقا و خاورمیانه (۰٫۱٪ یا کمتر)، آسیای شرقی (۰٫۱٪) و اروپای غربی و مرکزی (۰٫۲٪) کمترین نرخ HIV در مناطق مختلف جهان را دارا میباشند.[220] در بین کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه کشورهای سودان، امارات متحده عربی، تونس و ایران بیشترین موارد جدید و سودان، امارات، عمان و مراکش بیشترین مرگ و میر را تجربه کردهاند.[221] با وجود پایین بودن نرخ ابتلا در کشورهای خاورمیانه[222] نرخ رشد مبتلایان به ایدز در برخی کشورهای نظیر ایران[223] (افزایش ۳۱۸۱ نفری بین سالهای ۲۰۱۸ تا 2019[224]) و مصر[225] مثبت بوده و در دهه گذشته رشدی ۳۱ درصدی را تجربه کردهاست.[221] کشورهای اروپایی که در سالهای ۲۰۰۹ و ۲۰۱۲ بیشترین آمار بیماری را گزارش دادهاند، روسیه، اوکراین، لتونی، مولداوی، پرتغال و بلاروس، شاهد کاهش همهگیری این بیماری در سالهای اخیر بودهاند.[226]
گروههای شامل افراد درگیر در رابطه جنسی مبادلهای، مردان همجنسگرا و سایر مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند، افرادی که مواد مخدر تزریق میکنند، افراد تراجنسیتی، و کسانی که در زندان یا بازداشت هستند، در معرض خطر بالاتر ابتلا به HIV قرار دارند.[210][227]
در زمان نخستوزیری لوران فابیوس نخستوزیر فرانسه رسوایی صادرات فراوردههای خونی آلوده به ایدز و هپاتیت رخ داد که تبعات بسیار گستردهای داشت. در دوران نخستوزیری او انستیتو مریو فرانسه فراورده فاکتورهای انعقاد خونی آلوده به ویروسHIV و هپاتیت را به برخی از کشورها مانند آلمان غربی، ایتالیا، آرژانتین، عربستان، عراق و ایران و … صادر کرد. این فاکتور در کمک به انعقاد خون بیماران مبتلا به هموفیلی مصرف میشود. در نتیجه سهل انگاری انستیتوی فرانسوی تعدادی از بیماران هموفیلی کشورهای دریافت کننده به ویروسHIV و بیماری ایدز و هپاتیت مبتلا شدند.[228] مطابق آمار تنها در کشور فرانسه ۱۲۵۰ بیمار هموفیلی در اثر تزریق خون آلوده به ویروس HIV به ایدز مبتلا شدند که از میان آنها ۴۰۰ نفر در اثر این بیماری جان باختند.[229]
وزیر بهداشت فابیوس، در دادگاه اعتراف کرد که باید از تابستان سال ۱۹۸۴ خونهای توزیعی آزمایش و خالصسازی میشدند که در این زمینه سهلانگاری شدهاست. با این حال مدیران ارشد خدمات بهداشتی خود را بیتقصیر دانسته و دولت را مسئول رسوایی به وجود آمده معرفی میکردند.[228]
ایدز اولین بار در سال ۱۹۸۱ در آمریکا مشاهده شد.[24] اولین مواردی که مشاهده شد در بین معتادان تزریقی و همچنین همجنسگرایان مرد قرار داشتند که به دلیل نامعلومی سیستم دفاعی بدن آنها ضعیف شده بود و علایم بیماری التهاب ریه پنوموسیستیک کارینی (PCP) در آنها مشاهده میشد که این بیماری در افرادی دیده میشود که سیستم دفاعی بدنی ضعیفی دارند.[230] سپس نوعی سرطان پوست نادر با نام کاپوسی سارکوما (KS) در میان مردان همجنسگرا گزارش شد.[231][232] موارد بیشتری از بیماری PCP و KS مشاهده شد و این زنگ خطری برای مرکز پیشگیری و کنترل بیماری بود و گروهی از طرف این مرکز برای بررسی این واقعه تشکیل شد.[233]
در آن اوایل مرکز کنترل بیماری هنوز نامی رسمی برای این بیماری انتخاب نکرده بود و معمولاً نام این بیماری را با بیماری که مریض با آن در ارتباط بود بیان میکردند، برای مثال تا قبل از کشف HIV از نام لنفادنوپاتی که بیماری عامل بود استفاده میشد.[234][235] همچنین اسامی مانند سارکوم کاپوزی یا عفونت فرصتطلب نامهایی بودهاند که توسط این گروه در سال ۱۹۸۱ استفاده میشدهاست.[236] از آنجا که این سندرم در هائیتی، همجنسگرایان، هموفیلی، و مصرفکنندگان هروئین ظاهر شده بود، مرکز کنترل بیماری عبارت «بیماری ۴ه» را ابداع کرد.[237] در مطبوعات از اصطلاح «گرید» که مخفف معادل انگلیسی عبارت نقص ایمنی مرتبط با همجنسگرایی استفاده میشد.[238] اما بعداً که معلوم شد که ایدز فقط محدود به جامعه همجنسگرایان نمیشود،[236] این نتیجه گرفته شد که استفاده از اصطلاح گرید گمراهکننده است و واژه ایدز در همایشی در ژوئیه ۱۹۸۲ معرفی شد.[239] از سپتامبر ۱۹۸۲، مرکز کنترل بیماری از واژه ایدز برای نسبت دادن این بیماری استفاده کرد.[240]
در سال ۱۹۸۳، دو گروه تحقیقاتی جداگانه به رهبری رابرت گالو و لوک مونتانیه بهطور مستقل اعلام کردند که یک ویروس پسگرد جدید بیماران مبتلا به ایدز را آلوده کرده، و یافتههایشان را در یک شماره از مجله ساینس منتشر کردند.[241][242] گلو ادعا کرد که ویروسی که گروه خود از یک بیمار مبتلا به ایدز برای تحقیقات جدا کرده بود از نظر شکل کاملاً مشابه سایر ویروسهای تی-لنفوتروپیک انسانی (HTLV) بوده که گروهش در همان ابتدا جدا کرده بود. گروه گالو نام آن ویروس را HTLV-III گذاشتند. در همان زمان، گروه مونتانیه ویروسی از یک بیمار مبتلا به تورم غدد لنفاوی گردن و ضعف فیزیکی که دو مشخصه از علائم ایدز است، جدا کرده بود. تناقض در گزارشهای گروه گالو و مونتانیه و همکارانشان نشان میداد که هسته پروتئینهای این ویروس از لحاظ ایمنیشناسی، کاملاً متفاوت از HTLV-I است. گروه مونتانیه اسم ویروسی که جدا کرده بودند را ویروس مرتبط با لنفادنوپاتی (LAV) گذاشتند.[233] از آنجا که مشخص شد هر دوی این ویروسها یکسان هستند، در سال ۱۹۸۶ LAV و HTLV-III هر دو به HIV تغییر نام دادند.[243]
اچآیوی شکلی جهشیافته از ویروسی است که شامپانزهها را گرفتار میکند و ویروس «نقص ایمنی میمونی» نام دارد.[244] به نظر میرسد که هر دو ویروس HIV-۱ و HIV-۲ در اصل متعلق به نخستیسانان مرکز آفریقا بوده و در اوایل سده بیستم میلادی به بدن انسان منتقل شدهاند.[245] به نظر میآید که ویروس HIV-۱ در اصل متعلق به مناطق جنوبی کامرون و تکامل یافتهٔ ویروس نقص ایمنی میمونی (SIV) که در میان شمپانزههای وحشی شیوع دارد، بودهاست.[246][247] ویروس HIV-۲ تکامل یافتهٔ ویروس SIV میان گونهای میمون به نام منگابی دودی بودهاست که در غرب آفریقا (از جنوب سنگال تا غرب ساحل عاج) زندگی میکردهاست.[77] پخبینیانی مانند میمون شب نسبت به ویروس HIV-۱ مقاوم هستند و این احتمالاً به دلیل یک نوع ژن پیوندی دو گونه مقاوم ویروس در آنها میباشد.[248] به نظر میرسد که HIV-1 حداقل در سه مرحله جهش داشته و به سه گروه از ویروسهای M, N و O جهش یافتهاست.[249]
مدارکی موجود است که نشان میدهد انسانهایی که در شکار یا فروش حیوانات دخالت داشتند یا در مواردی تحریکهای جنسی با میمونها داشتهاند دچار ویروس SIV شدهاند.[250] اگرچه SIV ویروس ضعیفی است که سیستم دفاعی بدن انسان با آن مقابله میکند و بیش از چند هفته در بدن انسان باقی نمیماند، اما انتقال سریع و متوالی آن بین انسانهای مختلف زمان کافی را به این ویروس برای تبدیل آن به HIV میدهد.[251]
برای شناسایی منشأ ایدز، پژوهشگران دانشگاه آکسفورد و دانشگاه لون رشته فعالیتهایی در حوزه دیرینشناسی ویروسها داشتند و با استفاده از نمونههایی بایگانیشده از کدهای ژنتیکی اچآیوی، توانستند این ویروس را ردیابی کنند و به دهه ۱۹۲۰ میلادی در کینشاسا، واقع در جمهوری دموکراتیک کنگو برسند.[244]
مطالعات ژنتیکی ویروسی نشان میدهد که اجداد گروه اچآیوی-۱ M به سال ۱۹۱۰ بر میگردد.[252] افرادی که مدعی هستند که HIV در این تاریخ شیوع یافته، آن را به ظهور و رشد استعمار و شهرهای مستعمره آفریقایی ارتباط میدهند که منجر به تغییرات اجتماعی شامل بی بند و باری جنسی، گسترش تنفروشی، و بیماریهای زخم تناسلی (مانند سیفیلیس) در شهرهای مستعمره شدهاست.[253] در حالی که میزان انتقال HIV در رابطه جنسی واژینال در حالت عادی کم است، اما اگر یکی از طرفین مبتلا به یک بیماری آمیزشی عفونی باشد، احتمال انتقال هم افزایش خواهد یافت. در اوایل دهه ۱۹۰۰ شهرهای مستعمره به دلیل شیوع بالای تنفروشی و بیماریهای زخم تناسلی معروف بودند و به نظر میرسید که در سال ۱۹۲۸ به اندازه ۴۵٪ زنان ساکن کینشاسا شرقی تنفروشی میکردند و در سال ۱۹۳۳ در حدود ۱۵٪ ساکنان همان شهر به یکی به بیماری سیفیلیس مبتلا شده بودند.[253]
از نگاهی دیگر مشاهده میشود که اعمال خطرناک پزشکی در آفریقا در طول جنگ جهانی دوم، مانند استریل نبودن، استفاده مجدد از سرنگها در واکسنهای عمومی، آنتیبیوتیک و آنتی مالاریا از عواملی بودهاند که باعث پخش ویروس و سازگاری آن با انسانها شدهاست.[251][254][255]
بررسی نمونههای خونی به جا مانده از گذشته نشان میدهد که اولین انسانی که مبتلا به ایدز شده در سال ۱۹۵۹ در کنگو جان خود از دست دادهاست. این نخستین و قدیمیترین مورد مرگ شناخته شده در اثر ابتلاء به این بیماری محسوب میشود.[256] همچنین ممکن است ویروس اچآیوی نخستین بار در سال ۱۹۶۶ به آمریکا رسیده باشد،[257] ولی عمده شیوع HIV مربوط به خارج از صحرای آفریقا (و همچنین آمریکا) میشود و میتوان آن را به فردی ناشناس و مبتلا به ایدز نسبت داد که در هائیتی زندگی میکردهاست و با ورود به آمریکا در سال ۱۹۶۹ به آن شیوع بخشیدهاست.[258] پس از آن به سرعت بین گروههای پرخطر (در ابتدا در بین مردان همجنسگرا) پخش شد. در سال ۱۹۷۸ شیوع ویروس HIV-1 در بین مردان همجنسگرای ساکن نیویورک و سان فرانسیسکو، ۵ درصد تخمین زده شد که بیانگر این است که هزاران نفر در کشور مبتلاً به ایدز بودهاند.[258]
در سراسر دنیا داغ ننگ به طرق مختلف در مورد ایدز وجود دارد، از قبیل محرومیت از حقوق اجتماعی، عدم پذیرش از سوی جامعه، تبعیض و دوری از افراد مبتلا به HIV، اجبار به انجام آزمایش HIV بدون رضایت قبلی یا مخفی نگه داشتن این راز، خشونت علیه افراد مبتلا به HIV که بیمار بودن آنها فاش شدهاست و قرنطینه افراد مبتلا به HIV.[259] خشونتهای مربوط به داغ ننگ یا ترس از خشونت مانع از آن میشود که بسیاری از افراد به دنبال آزمایشهای HIV، گرفتن جواب آزمایش، یا انجام درمان آن باشند، مسایلی که میتوانند چنین بیماری مزمن مدیریتپذیری را تبدیل به حکم مرگ کنند و باعث گسترش آن بشوند.[260]
داغ ننگ ایدز را میتوان به سه مقوله تقسیم کرد:
غالباً، داغ ننگ ایدز در ارتباط با سایر داغهای ننگ بیان میشود به خصوص داغهای مربوط به همجنسگرایی، دوجنسگرایی، بیبندوباری جنسی، تنفروشی و تزریق درون وریدی مواد مخدر.[263]
در بسیاری از کشورهای توسعهیافته، ارتباط نزدیکی بین ایدز و همجنسگرایی، یا دوجنسگرایی وجود دارد، و این تداعی مرتبط است با سطوح بالاتری از نگرشهای موجود دربارهٔ قضاوتهای جنسی از قبیل ترس از همجنسگرایی/دوجنسگرایی.[264] همچنین بین ایدز و رفتارهای جنسی مرد با مرد، مانند رابطه جنسی میان افراد غیرآلوده رابطه نزدیکی وجود دارد.[261] البته حالت غالب در گسترش HIV در تمام دنیا انتقال از طریق دوجنسگرایان است.[265]
ایدز هم بر اقتصاد افراد و هم کشورها تأثیر میگذارد.[266] تولید ناخالص داخلی بیشتر کشورهای تحت تأثیر به خاطر فقدان سرمایه انسانی کاهش یافتهاست.[266][267] بدون تغذیه، بهداشت و داروی مناسب، بسیاری از مردم به دلیل اثرات ناشی از ایدز جان خود را از دست خواهند داد. آنها نه تنها قادر به کار کردن نیستند، بلکه نیازمند مراقبتهای پزشکی خاصی نیز هستند. برآورد شدهاست که از سال ۲۰۰۷ تعداد ۱۲ میلیون کودک به خاطر ایدز یتیم شدهاند.[266] بسیاری از آنها توسط پدربزرگ و مادربزرگهای پیر خود نگهداری میشوند.[268]
از آنجا که غالباً جوانان مبتلا به ایدز میشوند، این بیماری جمعیت مشمول مالیات را کاهش میدهد، و در عوض منابع موجود برای هزینههای عمومی از قبیل آموزش و پرورش و خدمات بهداشتی که ارتباطی با ایدز ندارند کاهش مییابند و در نتیجه فشارها بر منابع مالی دولت افزایش یافته و رشد اقتصاد کاهش مییابد. این مسئله موجب کند شدن رشد پایه مالیاتی میشود، و اگر هزینههای عمومی برای درمان بیماران، آموزش افراد جدید (برای جایگزین کردن کارگران بیمار)، حقوق بیمار و مراقبت از کودکان یتیم شده به خاطر ایدز افزایش یابند، وضعیت بغرنجتر خواهد شد.[268]
در سطح خانواده، ایدز هم بر پایین آمدن سطح درآمد تأثیر خواهد گذاشت و هم موجب افزایش هزینههای درمانی میشود. مطالعهای در ساحل عاج نشان دادهاست هزینههای درمانی خانوادههایی که بیماران HIV/ایدز دارند، دو برابر سایر خانوادههاست. این هزینههای اضافی همچنین باعث میشود که برای آموزش و پرورش و سایر سرمایهگذاریهای شخصی و خانوادگی هزینههای کمتری مصرف شود.[269]
تحقیقات نشان میدهد که ادیان میتوانند نقش مهمی در مقابله با همهگیری اچآیوی/ایدز ایفا کنند. آنها میتوانند به کاهش انگ و تبعیض علیه افراد مبتلا به اچآیوی/ایدز و ترویج آموزش بهداشت و پیشگیری از این بیماری کمک کنند.[270] در سالهای اولیه همهگیری ایدز، واکنشهای مذهبی بهطور کلی منفی بود. بسیاری از گروههای مذهبی، به ویژه آنهایی که دیدگاههای محافظهکارانه در مورد همجنسگرایی داشتند، ایدز را مجازات الهی برای گناه میدانستند. این نگرشها منجر به تبعیض و طرد افراد مبتلا به ایدز، حتی در داخل جوامع مذهبی شد. برخی از گروههای مذهبی از افراد مبتلا به ایدز حمایت کردند. با این حال، این موارد استثنا بودند و واکنش عمومی مذهبی به ایدز در سالهای اولیه این بیماری همهگیر منفی بود. این واکنشهای منفی به ایدز ناشی از عوامل مختلفی بود، از جمله عدم آگاهی در مورد نحوه انتقال HIV، ترس از سرایت و دیدگاههای اخلاقی در مورد همجنسگرایی.[271]
موضوع مذهب و ایدز چند دهه گذشته به شدت بحثبرانگیز بودهاست، برخی از مقامات دینی بهطور عمومی مخالفت خود را با استفاده از کاندوم بیان داشتهاند.[272][273] در اوایل شیوع این بیماری، ترس از بیماری و مرگ، همراه با دیدگاههای مذهبی دربارهٔ جنسیت و رفتارهای ناشناخته، به ویژه در جوامع مذهبی، تشدید شد. برخی رهبران مذهبی از ایدز به عنوان دلیلی منزوی کردن مبتلایان استفاده کردند و آن را با دلایل اخلاقی توجیه کردند. به عنوان مثال، کشیش جری فالول ادعا کرد که ایدز ناشی از گناهان جنسی بود و محکومیت شدیدی را بر تمایلات جنسی همجنسگرایان اعمال کرد.[271]
برخی از سازمانهای مذهبی ادعا کردند که عبادت میتواند ایدز را درمان کند. در سال ۲۰۱۱، بیبیسی گزارش کرد که برخی از کلیساها در لندن ادعا میکردند که عبادت موجب درمان ایدز میشود، و مرکز مستقر در هاکنی در مطالعه بهداشت جنسی و HIV گزارش داد که چندین نفر به پیشنهاد پیشوای روحانی خود درمان بیماریشان را متوقف کردند و جان خود را از دست دادند.[274] یکی از کلیساهای کاتولیک، «آب تدهین» را به عنوان چیزی تبلیغ میکرد که باعث شفای بیمار از طرف خدا میشد، این درحالیست که پزشکان و متخصصان تأکید دارند که این بیماران حتماً باید دارو مصرف کنند.[274]
برخی پژوهشها، سطح پایینتری از رفتارهای جنسی پرخطر مرتبط با HIV را در میان مسلمانان یافتهاند، اما بسیاری از این پژوهشها بیشتر بر شیوع ایدز متمرکز بودند تا نتایج رفتاری خاص. اکثر پژوهشها رابطهای را بین افزایش میزان مذهبی بودن و کاهش سطح رفتارهای جنسی پرخطر مرتبط با ایدز شناسایی کردند.[275]
یکی از مشهورترین شخصیتهای مبتلا به ایدز راک هادسن آمریکایی، بازیگر همجنسگرایی است که در ابتدای زندگی خود یک بار ازدواج کرد و طلاق گرفت، وی در ۲ اکتبر ۱۹۸۵ اعلام کرد که در ۲۵ ژوئیه آن سال مبتلا به ویروس شدهاست. بیماری او در سال ۱۹۸۴ تشخیص داده شدهبود.[276] قابل توجهترین تلفات بریتانیا از ایدز در آن سال نیکولاس ادن، سیاستمدار همجنسگرا و پسر نخستوزیر سابق آنتونی ادن بود.[277] در ۲۴ نوامبر ۱۹۹۱، ویروس زندگی ستاره راک بریتانیایی فردی مرکوری، خواننده گروه کوئین را گرفت، وی در حالی از بیماری مرتبط با ایدز جان سپرد که تنها روز قبل از مرگش بیماری خود را در رسانهها اعلام کرده بود.[278] البته، در سال ۱۹۸۷ تشخیص داده شده بود که وی مبتلا به HIV است.[279] یکی از معروفترین چهرههای دگرجنسگرای مبتلا به ایدز آرتور اش، بازیکن آمریکایی تنیس است. در ۳۱ اوت ۱۹۸۸ تشخیص داده شد که وی مبتلا به HIV است، ویروس از راه انتقال خون طی جراحی قلب در اوایل دهه ۱۹۸۰ به او منتقل شده بود. آزمایشهای بیشتر در عرض ۲۴ ساعت بعد از تشخیص اولیه نشان دادند که اش ایدز دارد، اما او تا آوریل ۱۹۹۲ به عموم چیزی نگفت.[280] وی در سن ۴۹ سالگی در تاریخ ۶ فوریه ۱۹۹۳ بر اثر این بیماری جان خود را از دست داد.[281]
عکس ترزا فرار از یکی از فعالان هم جنسگرای، دیوید کیربی، درحالیکه بر روی تخت به دلیل بیماری ایدز جان خود را از دست داده بود و خانوادهاش در اطرافش بودند، در آوریل ۱۹۹۰ گرفته شده بود. مجله لایف ادعا کرد که این عکس تبدیل به تصویری شد که «به نحوی قدرتمند مسری بودن ایدز را نشان میدهد.» این عکس که در مجله لایف نمایش داده شده بود برنده عکس مطبوعات جهان شد، و بعد از اینکه در سال ۱۹۹۲ در یک تبلیغ برای کمپین یونایتد کالر آو بنتون استفاده شد در سراسر جهان بدنام شد.[282] در سال ۱۹۹۶ فردی اهل اوگاندا با نام جانسون آزیگا که به کانادا مهاجرت کرده بود، حامل ویروس HIV تشخیص داده شد و علیرغم آگاهی از بیمار بودن خود، با ۱۱ زن نزدیکی داشت بدون آنکه از کاندوم استفاده کند یا اینکه آنها را از بیماری خود آگاه سازد. این کار وی منجر به مبتلا شدن هفت نفر از آنها به HIV و همچنین کشته شدن دو نفر از آنان بر اثر ایدز شد که این موضوع در سال ۲۰۰۳ فاش شد.[283][284] پس از برگزاری دادگاههای متوالی، در نهایت آزیگا در سال ۲۰۰۹ به قتل عمد متهم شده و به حبس ابد محکوم شد.[285]
عده کمی هنوز دربارهٔ ارتباط بین HIV و ایدز[286] وجود خود HIV، یا اعتبار آزمایش HIV و روشهای درمان آن اختلاف نظر دارند.[287][288] جامعه علمی این ادعاها، که به انکارگرایی ایدز معروفند، را مورد بررسی قرار داده و آنها را رد کردهاست.[289] البته، آنها تأثیرات سیاسی چشمگیری داشتهاند، بهخصوص آنکه در آفریقای جنوبی، جایی که دولت با آغوش باز از انکارگرایان ایدز استقبال میکند، آنها مسئول بیمبالاتی دولت در خصوص اپیدمی ایدز در کشور هستند، و مقصر صدها هزار مرگ قابل اجتناب و عفونتهای HIV نیز میباشند.[290][291][292] عملیات اینفکشن عملیات جهانی سنجش فعال اتحاد جماهیر شوروی بود تا همگان را از این امر مطلع کند که ایدز را آمریکا به وجود آوردهاست. تحقیقات نشان میدهند که تعداد زیادی از مردم این ادعا را باور داشته و هنوز هم دارند.[293]
تصورات غلط زیادی دربارهٔ HIV و ایدز وجود دارد. سه نوع رایج آنها عبارتند از اینکه ایدز میتواند از راه تماس معمولی منتقل شود، و اینکه نزدیکی جنسی با یک باکره بیماری ایدز را درمان میکند، و نیز HIV تنها میتواند مردان همجنسگرا و مصرفکنندگان مواد مخدر را آلوده کند. سایر تصورات غلط عبارتند از اینکه هر نوع نزدیکی مقعدی بین دو مرد همجنسگرا غیرآلوده میتواند منجر به ابتلاء به HIV شود، و بحثهای باز و آزاد دربارهٔ همجنسگرایی و HIV در مدارس منجر به افزایش میزان همجنسگرایی و ایدز میشود.[294][295]
پژوهشهای انجام شده برای بهبود درمانهای فعلی شامل کاهش عوارض جانبی داروهای کنونی، برنامههای دارویی سادهتر با هدف تعیین برنامههای مناسبتر برای مقاومت در برابر دارو میشود. با این حال، به نظر میرسد که فقط با یک واکسن میتوان این بیماری همهگیر را متوقف کرد؛ زیرا واکسن هزینه کمتری دارد و برای کشورهای در حال توسعه مقرون به صرفهتر است و به درمان روزانه نیاز ندارد.[296] با این حال، پس از بیش از ۲۰ سال تحقیق، واکسن HIV-1 به هدفی دشوار تبدیل شدهاست،[296][297] و هنوز هیچ درمانی برای آن وجود ندارد.
در سال ۲۰۰۷، به تیموتی ری براون،[298] یک فرد ۴۰ ساله مبتلا به HIV، که با نام «بیمار برلین» نیز شناخته میشود، پیوند سلولهای بنیادی به عنوان بخشی از درمانش برای لوسمی میلوئید حاد (AML) داده شد.[299] پیوند دوم یک سال پس از عود کردن بیماری انجام شد. اهداکننده نه تنها برای سازگاری ژنتیکی بلکه همچنین برای هموزیگوت بودن برای جهش CCR5-Δ۳۲ انتخاب شد تا مقاومت بیشتری در برابر عفونت HIV صورت گیرد.[300][301] پس از ۲۰ ماه بدون هیچ گونه درمانی با داروی ضدویروسی، گزارش شد که سطح HIV در خون، مغز استخوان و روده براون زیر حد تشخیص داده شده بود.[301] این ویروس تا بیش از سه سال پس از اولین پیوند قابل شناسایی نبود.[299] اگر چه محققان و برخی از مفسران، نتیجه را درمان بیان کردهاند، اما دیگران بر این عقیدهاند که این ویروس ممکن است به صورت پنهان در بافتها[302] مانند مغز (که به عنوان منبع ذخیره ویروسی عمل میکند) وجود داشته باشد.[303] درمان از طریق سلولهای بنیادی به دلیل طبیعت داستانگونهای خود، بیماری و احتمال از بین رفتن پیوند سلولهای بنیادی، و دشواریهای تحقیقاتی پیدا کردن اهداکنندگان مناسب، در حال بررسی است.[302][304]
در طی تلاشهای انجام شده برای کنترل تکثیر ویروس، ایمن درمانی که میتواند به بهبود دستگاه ایمنی کمک کند، در آزمایشهایی از جمله IL-۲ و IL-۷ بررسی گردیدهاست.[305]
ناتوانی محافظت داوطلبان واکسن در برابر عفونت HIV و پیشرفت ایدز در ساختمان زیستشناختی، به پنهان شدن HIV منجر شدهاست. شاید روزی با یک دوره محدود درمان ترکیبی ضدویروس و داروی منبع ذخیره نهانی پنهان بتوان عفونت HIV را ریشهکن کرد.[306] محققان آبزیمی کشف کردهاند که میتواند پروتئین gp120 متصل به CD4 را از بین ببرد. از آنجا که این پروتئین نقطه اشتراک لنفوسیتهای بی و خطرات احتمالی دستگاه ایمنی بدن است، در همه انواع HIV شایع است.[307]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.