لواسان
شهری در شهرستان شمیرانات استان تهران، ایران From Wikipedia, the free encyclopedia
شهری در شهرستان شمیرانات استان تهران، ایران From Wikipedia, the free encyclopedia
لَواسان یکی از شهرهای شهرستان شمیرانات در استان تهران و بخش لواسانات است.
شهر لواسان در درّهای واقع در دامنههای جنوبی کوههای البرز ساخته شده که رودخانه جاجرود و شعبههای آن (بخشی از حوضه آبریز دریاچه نمک) در همسایگی آن قرار دارد.
شهر لواسان در ۱۱ کیلومتری شمال شرق تهران قرار دارد. فاصله لواسان تا اتوبان بابایی تهران حدود ۷ کیلومتر میباشد که در کمتر از ۳۰ دقیقه میتوان به آن دسترسی داشت. همچنین این باغشهر از طریق جاده لشگرک، جاده تلو و بلوار استخر به تهران دسترسی دارد.
این شهر در سرشماری سال ۱۳۹۵ دارای ۱۸٬۱۴۶ نفر جمعیت بودهاست که شامل ۹۳۱۸ نفر مرد، ۸۸۲۸ زن و ۶۱۳۰ خانوار بودهاست.
شهر لواسان در دامنهٔ رشته کوه البرز و در موقعیت ۳۵٫۸° عرض شمالی و ۵۱٫۶° طول شرقی واقع شدهاست. متوسط ارتفاع شهر ۱۷۰۰ متر از سطح دریا است که در ساحل دریاچه سد لتیان به ۱۶۰۰ متر و در شمالیترین نقاط شهر به ۱۸۵۰ متر میرسد.[3]
شهر لواسان را از شمال، کوههای ورجین، باغدره، کند و سینک* افجه، از سمت باختر کوههای قصران، از سمت شمال خاوری و خاور کوههای ایرا، فیل زمین، لواسانکوه و جاجرود و از جنوب کوههای تلو، قوچک، زینکوه و اراکوه در بر میگیرند.
این شهر مرکز بخش لواسانات میباشد. بخش لواسانات مناطق زیادی را دربر میگیرد اما بدنهٔ شهر لواسان را از باختر به خاور محلههای لشگرک، باغ سرهنگ قریب، نوشانی، اصطلک، توک مزرعه، اصطلک پایین (کشفیا)، چناربن، احمدآباد، باستی، شورکاب، جائیج (جاج)، گلندوک (گلهم دو رودک)، نجارکلا (شامل سیدپیاز)، دستگرد، قاضیآباد، ناران، کلاک، باغ دره، سبو کوچک، تیمورآباد، ناظم آباد و سبو بزرگ و افجه، تشکیل میدهند. هر یک از محلههای نامبرده فوق تا قبل از تأسیس شهرداری لواسان در سال ۱۳۴۹ توسط باغات و مزارع احاطه شده بودند اما با رشد شهرنشینی و مهاجرت و گسترش شهر لواسان که ناگزیر همراه با تخریب باغات و مزارع و تبدیل آنها به ساختمانهای مسکونی و ویلاها بودهاست؛ به مرور بزرگتر شده و به همدیگر چسبیده، یکپارچه و ادغام گردیدهاند.
زبان پهلوی هر کو شناسد | خراسان آن بود کز وی خور آسد | |
خور آسد پهلوی باشد خور آید | عراق و پارس را خور زو بر آید | |
خورآسان را بود معنی خورآیان | کجا از وی خورآید سوی ایران |
دیگر موارد نیز اثبات مینماید که شبههای در این که آسان به معنی برآینده و سرزنندهاست، وجود ندارد، مثلاً به همین معنی کلمه آسغ در لهجه بلوچی و آسین در لهجه استرآبادی (گرگانی) که به معنی آمدن میباشند در این گویشها وجود دارند و در لهجه بلوچی نیز آسان با کلمه روش (از ریشه روشن و روشنائی) ترکیب شده و به صورت "روش آسان" معنی برآمدن آفتاب و برخاستن خورشید گرفتهاست. در زبان ارمنی نیز کلمه اَسَن که از زبانهای ایرانی (پهلوی) به عاریت گرفته شده به همین معنی موجود است. همچنین استاد پورداوود در مقاله خورشید، مندرج در یشتها ذکر کردهاست: «خراسان نیز که از قدیم تا به امروز اسم ایالت شرقی ایران است به معنی مشرق است، که جزء اخیر این اسم (آسان) به معنی برآینده و بالاروندهاست»، با توجه به تفصیلات فوق لواسان نیز به همان صورت به معنای لبه یا جایی است که در آن «بالا آمدن» (اشاره به خورشید) صورت میپذیرد بنابراین با لفظی بهتر میتوان گفت لواسان به معنای تیغه کوهی است که محل برآمدن خورشید میباشد زیرا در اصطلاح و شیوه ایرانیان اینطور بودهاست که آغاز بامداد را به برآمدن خورشید از پشت کوه یاد میکردهاند و به ویژه رشته کوه البرز را جایگاه طلوع خورشید میدانستهاند که مثال از این باب فراوان است. در اوستا، البرز محل طلوع و غروب خورشید دانسته شده و در مهریشت بند ۱۱۸ آمدهاست: (با ستایش پسین، یا ستایش پیشین، من تقرب میجویم مادامی که خورشید از بالای آن (کوه) بلند هرا (هرابرز یا البرز) طلوع کند و غروب نماید) و در وندیداد چنین آمدهاست: (برخیز ای خورشید با اسبان تندرو از میان کوه البرز عبور کن و جهان را منور و روشن گردان).[4][5][6][7][8][9]
نام شهر لواسان بدون پسوند یا پیشوند میباشد و نباید آن را با دهستان لواسان کوچک یا دهستان لواسان بزرگ که دیگر مناطق بخش لواسانات هستند، اشتباه گرفت. گاهی اشتباهاً آن را شهر گلندوک یا شهر لواسان کوچک مینامند که این اسامی غیررسمی بوده و کاربرد ندارند زیرا دهستان لواسان بزرگ یا مرکز آن یعنی روستای لواسان بزرگ، شهر نیستند که برای رفع تشابه اسمی با آنها از پسوند استفاده شود و اگر هم روزی شهر شوند وسعت آنها به اندازهای نیست که بزرگتر از شهر لواسان باشند. گذاشتن نام: "محله گلندوک" بر کل شهر لواسان که تنها یکی از چندین محله شهر لواسان است نیز یک غلط مصطلح دیگر است که در برخی موارد دیده میشود در حالی که برخی محلههای شهر لواسان مثل نجارکلا و سبو از وسعت بیشتری برخوردارند و تنها دلیل این امر این است که شهرداری لواسان در بدو تأسیس در محله گلندوک احداث گردیدهاست. شهر فرحناز نام سابق لواسان بود که در دوره پهلوی دوم برای مدت کوتاهی بر روی این شهر نهاده بودند که با اعتراض اهالی شهر مجدداً به صورت شهر لواسان نامگذاری شد.[13]
بومیان لواسان و بیشتر آبادیها بخش لواسانات به گویش لواسانی صحبت میکنند با این حال برخی آبادیهای لواسان همچون همچون ایرا و وسکاره به زبان مازندرانی صحبت میکنند.[14] گویش لواسانی گونه ای از گویشهای فارسی-مازندرانی میباشد که شباهت بسیاری به زبان مازندرانی دارد. دانشنامه ایرانیکا درباب زبان مردم لواسان آوردهاست: مردم لواسان زبان بومی آمیختهای از زبان فارسی و زبانهای کاسپین دارند تا جایی که به زبان مازندرانی در روستاهای جنوب شرق لواسان چون وسکاره و ایرا میرسد[15]گیتی دیهیم در کتاب بررسی خردهگویشهای منطقهٔ قصران به انضمام واژهنامهٔ قصرانی آوردهاست: البته زبان رایج در لالان مانند اوشان، فشم، میگون و لواسان، کاملاً تاتی نیست و زبان مازندرانی بسیار در آن نفوذ یافتهاست. گویش مردم لالان به گویش روستاهای امامه، زایگان، آبنیک، گرمابدر، میگون و شمشک در قصران بسیار نزدیک است. نفوذ مازندرانی در زبان تاتی قصران به این دلیل است که قصران در گذشته تحت حاکمیت طبرستان قرار داشته اما در تقسیمات کشوری معاصر جزو استان تهران محسوب میشود.[16][17][18][19]
نژاد مردم بومی شهر لواسان و مناطق دیگر لواسانات آریائی و همانند شهر ری باستان از شاخه مادها میباشد که به مرور زمان در پی مهاجرتهای اقوام بنا به دلایل گوناگونی مثل جنگ، تجارت، کار، تبعید، حکمرانی و… اختلاطهایی با یونانیها، سادات هاشمی و نیز اقوام دیگر ساکن در فلات ایران داشتهاست.[20][21]
پروانه مافی، فرماندار سابق شهرستان شمیران، در دی ماه سال ۱۳۸۵ ضمن خبر از نامزدی شهر لواسان برای عضویت در جامعه جهانی ایمن، انتخاب لواسان به عنوان نخستین شهر امن ایران و صد و یکمین شهر امن جهان را اعلام نمود.[22]
لواسان نخستین شهر هوشمند در ایران و ۱۳۱اُمین شهر هوشمند جهان میباشد. در راستای پروژه هوشمندسازی لواسان، این شهر مجهز به سیستم مانیتورینگ (نصب حدود ۴۰ دوربین در سطح شهر) گردید تا علاوه بر کنترل سرعت غیرمجاز، از ساخت و سازهای غیرقانونی در سطح شهر جلوگیری شود. همچنین مجهزسازی شهر به لرزهسنج و کنترل آب و هوا و نیز مجهزسازی مینی بوسها به سیستم جی پی اس در دستور کار قرار دارد و در آیندهای نه چندان دور ابر وای فایِ اینترنتِ پرسرعت و رایگان، در شهر لواسان راه اندازی خواهد شد.[23]
در جنوب لواسان سد لَتیان قرار دارد که در سال ۱۳۴۶ به بهرهبرداری رسیدهاست. این سد بتونی نقش بسزایی در تأمین آب و برق شهر تهران دارد. نام این سد قبل از انقلاب فرحناز بودهاست. رودخانهٔ جاجرود که از ارتفاعات کوههای دربندسر، گرمابدر، ایگل، زایگان و قسمت جنوبی توچال (بخشی از کوههای البرز مرکزی) سرچشمه میگیرد، آبریز اصلی سد است. رودخانههای لوارک (کند)، افجه و لار (برگ جهان) و نیکنامده که قبل از احداث سد شاخههایی از رود جاجرود بودند و به جاجرود میریختند با گذر از لواسان، امروزه به خود دریاچهٔ سد میریزند. قبل از احداث سد در مکان امروزی دریاچهٔ سد، روستای آباد گارکلو و باغستانی که به آن شانی (شاهانی) میگفتند وجود داشته که دولت با قیمت خوبی زمینهای اهالی را در سال ۱۳۴۳ خریداری نمود و اهالی در محلههای نجارکلا، شورکاب، ناران و کلاک ساکن شدند.
در شهر لواسان سه امامزاده بنامهای امامزاده عبدالله و امامزاده فضلعلی و امامزاده پیرعطا به ترتیب در محلههای جائیچ (جاج)، ناران و سبو بزرگ شهر مدفون هستند. متولیان امامزادههای لواسان اغلب افراد بومی هستند. هر محله شهر لواسان حداقل یک مسجد و چند حسینیه و تکیه دارد. حسینیه علی پروین در منزل شخصی اش واقع در محله شورکاب لواسان احداث گردیدهاست.[24]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.