فخرالدین اسعد گرگانی

فخرالدین اسعد گرگانی شاعر داستانگوی ایرانی،ترکمن نیمهٔ نخست سده پنجم هجری است. ولادت او در آغاز قرن پنجم هجری در گرگان قدیم زندگی میکرده که الان حوالی شهر گنبد کاووس قرار دارد و اعراب به آن جرجان میگفتن و با گرگان الان هیچ نسبتی ندارد.^[۱] وفات فخرالدین اسعد بعد از سال ۴۴۶ و گویا در اواخر عهد طغرل سلجوقی اتفاق افتاده است.

فخرالدین اسعد گرگانی
زاده	آغاز قرن پنجم هجری گرگان
درگذشته	بعد از سال ۴۴۶ ه‍.ق گویا در اواخر عهد طغرل سلجوقی
زمینه کاری	شعر، داستان
ملیت	ایرانی
دوره	طغرل سلجوقی
کتاب‌ها	داستان ویس و رامین
دلیل سرشناسی	داستان سرایی

وی زاده شهر باستانی جرجان (معرب گرگان) و از داستان‌سرایان بزرگ ایران است و سنی معتزلی مذهب بوده است. او همزمان با سلطان ابوطالب طغرل (۴۲۹–۴۵۵) می‌زیسته است. او در فتح اصفهان با طغرل همراه بوده و بعد از آنکه سلطان از اصفهان به قصد تسخیر همدان خارج شد، فخرالدین اسعد با وی به همدان نرفت و با عمید ابوالفتح مظفر نیشابوری حاکم اصفهان در آن شهر ماند و تا زمستان سال ۴۴۳ را در آن شهر به‌سر برد. گفتگوهای او با امیر ابوالفتح مظفر به نظم داستان ویس و رامین توسط او انجامید.

بعدها بسیاری از گویندگان در منظومه‌های خویش به شیوهٔ شاعری وی توجه نمودند که ازآن‌جمله نظامی گنجوی را باید نام برد که هنگام سرودن خسرو و شیرین به برخی از موارد این کتاب نظر داشته است.^[۲]

ویس و رامین

پیش کشیده شدن حدیث ویس و رامین بین او و عمید ابوالفتح مظفر نیشابوری، حاکم اصفهان، موجب شد که فخرالدین آن داستان را به نظم درآورد. این داستان از زبان پهلوی به فارسی درآمده و تأثیر زبان پهلوی بر شاعر در این منظومه باعث شده که صورت اصل و کهنهٔ بسیاری از لغات را در کتاب خویش حفظ کند و علاوه بر آن سادگی و بی‌پیرایگی نثر پهلوی شعر وی را بسیار روان و ساده و بی‌تکلف سازد. از این شاعر به جز «ویس و رامین» و چند بیت پراکنده اثر دیگری در دست نیست.^[۳]

جستارهای وابسته

• انوشیروان زیاری

پانویس

1. Gorgāni also came from the east—from Gorgān, as his nesba indicates, where, it would seem” Encyclopædia Iranica, online edition
2. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۴.
3. گنجور. «فخرالدین اسعد گرگانی».

منابع

• حاکمی والا، اسماعیل. منبع:خلاصهٔ ویس و رامین به کوشش اسماعیل حاکمی والا
• فروزانفر، بدیع‌الزمان، سخن و سخنوران (جلد دوم)
• صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران (جلد دوم)
• مینوی، مجتبی، مقاله در دورهٔ ششم مجلهٔ سخن
• عوفی، محمد: لباب‌الالباب، مصحح: عزیزالله علیزاده
• مینورسکی مقاله فرهنگ ایران زمین، ترجمه مصطفی مقربی (دفتر ۱و۲ از جلد ۴)
• خلاصه ویس و رامین: به اهتمام جلال متینی
• مقدمه ویس و رامین: مصحح محمدجعفر محجوب
• تذکره‌های مختلف مانند مجمع‌الفصحاء رضاقلی‌خان هدایت؛ آتشکده آذر؛ تذکرةالشعرا دولتشاه سمرقندی

پیوند به بیرون

• امکان اشکانی و واقعی بودن «ویس و رامین»