سورانی
یکی از گویش های زبان کردی / From Wikipedia, the free encyclopedia
سورانی (سۆرانی، Soranî) یا کردی میانی (کوردیی ناوهندی) یکی از گویشهای زبان کردی است.[1]
سورانی در بخش میانی مناطق کردنشین ایران و همچنین در کردستان عراق صحبت میشود. شهرهای اصلی گویشوران سورانی عبارتند از مهاباد، سنندج، مریوان، بوکان، سقز، پیرانشهر، بانه، اُشنَویه، جوانرود، روانسر، کامیاران، سروآباد، دیواندره، دهگلان، و ... در ایران، و سلیمانیه، اربیل، کرکوک، حلبجه، سوران، رانیه، کویسنجق، در عراق.
اتنولوگ شمار گویشوران سورانی را در سال ۲۰۰۴ میلادی جمعاً ۳٬۰۱۲٬۰۰۰ نفر برآورد میکند.[2]
لهجههای سورانی شامل:کردی سقزی اردلانی، بابانی، و مکریانی و جافی و ... است.
جمعیت گویشوران سورانی عراق ۲٫۸ میلیون نفر (۱۰٫۶ درصد جمعیت عراق) و جمعیت گویشوران بادینی (کرمانجی) عراق ۲٫۲ میلیون نفر (۸٫۴ درصد جمعیت عراق) است.[3]
در عراق، لهجهٔ بابانی از گویش سورانی (که در سلیمانیه متداول است) در زمان سلطهٔ انگلیسها (۱۹۳۲–۱۹۱۸) و در ایران لهجهٔ مکری در دورهٔ فعالیت حزب دموکرات کردستان (۴۶–۱۹۴۰) بهعنوان معیار سورانی برگزیده شد. پیش از آن در سدههای ۱۷ و ۱۸ میلادی زبان کردی اورامانی بهعنوان زبان نوشتار کردی بهکار رفتهبود.[4]
بر اساس منابع بسیاری گفته شدهاست که کردی تنها بازمانده از زبان هندی قدیم است، اما از زبان هندی قدیم تنها چند واژه باقی ماندهاست و نمیتوان براساس آن چنین قضاوتی کرد.[5]
در میان سورانینویسان پافشاری بر دوری گزیدن از واژههای عربی، فارسی و ترکی که کردی تحت سلطهٔ این سه زبان قرار داشته نمایان است و اما این سختگیری و سرهگرایی سورانی نسبت به واژههای اروپایی وجود ندارد.[6]
سورانی اصطلاح رایج این گویش در بین مردم است، و برخی از زبانشناسان از عبارتهای «کردی میانی یا کردی مرکزی» و «کرمانجی میانی»[7] (به کردی: کوردیی ناوهندی، Kurdîya Nawendî) استفاده میکنند.[8]