Taxelhiyt
amazig hizkuntza From Wikipedia, the free encyclopedia
Taxelhiyt[1] (amazigeraz: ⵜⴰⵛⵍⵃⵉⵢⵜ, Taclḥiyt, tæʃlħijt ahoskatua, endonimotik ekarria) edo shilha (marokoar arabierazko Šəlḥa hitzetik ekarria) Marokoko berbereen hizkuntzarik handiena da hiztun kopuruagatik (iturrien arabera, 3 milioi[2] edo 8 eta 9 milioi[3] artean) eta bere eremuaren hedaduragatik. Taxelhiyt Marokoko hegoaldean hitz egiten dute, Atlas Garaiaren magaletatik Antiatlas mendikateko hegoaldeko magaletara doan eremuan, Ozeano Atlantikoak mendebaldera mugatzen duenean. Taxelhiytaren ekialdeko mugak zehaztea zaila da, Erdialdeko Atlaseko amazigerarako trantsizio mailakatua egin baitzuen.
| Taxelhiyt | |
|---|---|
| Taclḥit — ⵜⴰⵛⵍⵃⵉⵜ — تشلحيت | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Hiztunak | 8.000.000 |
| Araugilea | Marokoko Amazig Kulturaren Errege Institutua |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza afroasiar hizkuntzak amazigera iparraldeko amazigera Atlas (en) | |
| Alfabetoa | Arabic script (en) , latindar alfabetoa eta tifinaga |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-3 | shi |
| Ethnologue | shi |
| Glottolog | tach1250 |
| Wikipedia | shi, shi-latn, shi-tfng eta shi-arab |
| IETF | shi |
Fonetika
Bokalak
Hona hemen taxelhiyteko bokalen taula:[4]
Kontsonanteak
Hona hemen taxelhiyteko kontsonanteen taula:[5]
| Ezpainkari | Hortzartekari | Sabaiaurreko | Belar | Ubular | Faringari | Glotal | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Arrunt | Faringaritu | Arrunt | Ezpainkaritu | Arrunt | Ezpainkaritu | ||||||
| Sudurkari | m | n̪ | |||||||||
| Leherkari | Ahoskabe | t̪ | t̪ˤ ⟨ṭ⟩ | k | kʷ ⟨k°⟩ | q | qʷ ⟨q°⟩ | ||||
| Ahostun | b | d̪ | d̪ˤ ⟨ḍ⟩ | g | gʷ ⟨g°⟩ | ||||||
| Igurzkari | Ahoskabe | f | s̪ | s̪ˤ ⟨ṣ⟩ | ʃ ⟨c⟩ | χ ⟨x⟩ | χʷ ⟨x°⟩ | ʜ ⟨ḥ⟩ | |||
| Ahostun | z̪ | z̪ˤ ⟨ẓ⟩ | ʒ ⟨j⟩ | ʁ ⟨ɣ⟩ | ʁʷ ⟨ɣ°⟩ | ʢ ⟨ɛ⟩ | ɦ ⟨h⟩ | ||||
| Hurbilkari | l̪ | l̪ˤ ⟨ḷ⟩ | j ⟨y⟩ | w | |||||||
| Dardarraniztun | r̪ | r̪ˤ ⟨ṛ⟩ | |||||||||
Lexikoa
Hona hemen kabilierazko (taqbaylit), rifterazko (tarifit) eta taxelhiytezko sustraikide batzuk:[6][7]
| Glosa | Taqbaylit | Taxelhiyt | Tarifit |
|---|---|---|---|
| 'zuhaitz' | tejṛa | taddagt | ta-šejar-t |
| 'lore' | ajeĝĝig | ajddig | ta-nuwaš-t |
| 'azal' | agʷlim | ilm | irem |
| 'adar' | icc (sing) acciwn (pl) | isk (sing) iskwen (pl) | |
| 'gazur' | iɣi | aɣu | aɣi |
| 'gurin' | udi | tudit | trussi |
| 'irin' | awren | aggurn | aren |
| 'errauts' | iɣed | iɣḍ | nifest |
| 'ilargi' | agur | ayyur | yur |
| 'gaur' | assa | ɣassa | nhara |
| 'eskutitz' | tavṛaṭ | tabrat | tabrat |
| 'alaba' | yelli | illi | yelli |
| 'txiki' | amezyan | imẓẓiy | amezyan |
| 'gorri' | azgʷaɣ | azggʷaɣ | azeggʷaɣ |
| 'ezker' | azelmaḍ | aẓlmaḍ | azelmaḍ |
| 'bizi' | idir | iddr | dder |
| 'jan' | ečč | icc | eš |
| 'txistua bota' | susef | sufs | skufes |
| 'ikusi' | muqel | smuql | khza |
| 'geratu' | qqim | ɣumu | qqim |
| 'utzi' | eĝĝ | ajj | eĝĝ |
| 'lurperatu' | nṭel | mḍl | ndar |
| 'erre' | ṛeɣ | jdr | sešmed |
| 'galdetu' | seqsi | saqsa | seqsa |
| 'zuek' (giz.) | kunwi | kunni | kenniw |
| 'zuek' (ema.) | kunemti | kuninti | kennimt |
| '-(r)ekin' | yid | diyiḍ | ag |
Erreferentziak
Bibliografia
Kanpo estekak
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.