Sylvia Plath

Sylvia Plath (Boston, Massachusetts, AEB, 1932ko urriaren 27a - Londres, Erresuma Batua, 1963ko otsailaren 11) ingelesezko estatubatuar poeta eta eleberrigile bat izan zen.

Sylvia Plath
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Boston, 1932ko urriaren 27a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Bizilekua	Londres
Heriotza	Londres, 1963ko otsailaren 11 (30 urte)
Hobiratze lekua	Heptonstall (en)
Heriotza modua	suizidioa
Familia
Aita	Otto Plath
Ama	Aurelia Plath
Ezkontidea(k)	Ted Hughes  (1956 -  1963)
Seme-alabak	ikusi Frieda Hughes Nicholas Hughes
Haurrideak	ikusi Warren Joseph Plath (en)
Hezkuntza
Heziketa	Smith College Artean graduatu : literatura zientzia Newnham College
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	poeta, idazlea, eleberrigilea, saiakeragilea, autobiografialaria, eguneroko-idazlea eta haur literaturaren idazlea
Enplegatzailea(k)	Smith College
Lan nabarmenak	ikusi Beirazko kanpaia Ariel (en) The Colossus (en)
Jasotako sariak	ikusi Pulitzer Saria Olerkigintzan  (1982) Glascock Prize  (1955) Fulbright beka
Izengoitia(k)	Victoria Lucas
Genero artistikoa	Poesia konfesionala
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	unitarismoa

Biografia

Zortzi urte zituenean argitaratu zuen bere lehen poema, eta sari ugari eskuratu zituen artean haurra zela. Cambridgeko Unibertsitatean irakaslea izan zen, eta bertan ezkondu zen Ted Hughes poetarekin^[1]. Bere buruaz beste egin zuen Londresen 30 urte zituenean^[2].

Hil ondotik handituz joan da Plathen itzala. 1982an Pulitzer saria eman zioten^[3].

Idazlanak

Silviaren poemek, irudi zorrotzak, sarritan bortitzak, dituzte ezaugarri nagusitzat. Confessional Poetry edo poesia konfesionala deitutako joeraren ordezkari nagusietako bat da Robert Lowellek zabaldu zuen bidearen urratzaile gorenetekoa, Anne Sextonekin batera^[1].

Bere idatziak batera eta bestera bidali zituen arren, bizi zela, bi liburu baino ez zizkioten argitaratu: The Colossus and Other Poems (1960) eta The Bell Jar. 1963an^[4].

Lan nagusiak:

• The Colossus (1960, poemak).
• The Bell Jar (1963, eleberri autobiografikoa, Victoria Lucas izengoitipean argitaratua),
• Ariel (1965ean argitaratua, poema-bilduma).
• Three women (1968)
• Crossing the Water (1971n argitaratua, poema-bilduma),
• Johnny Panic and the Bible of Dreams (1977, kontakizun laburrak; Johnny Panic eta ametsetako Biblia).

Lan euskaratuak

• Hiru emakume (Jatorrizko izenburua: Three women): Berriozar : Denonartean, 2018an. Amatasunaren inguruko poema, ozenki irakurri zuena egileak BBC irratian, hil aurreko urtean, 1962an. Harkaitz Canok euskaratu zuen eta Anuska Allepuzek ilustratu.^[5].

• Ariel eta beste poema batzuk. itzul.: Iñigo Astiz Denonartean, 2013^[6].

• Ispilua. itzul.: Maria Garziarena Garziarena-1, 1992
• Beirazko kanpaia (Jatorrizko izenburua: The Bell Jar (1963)), Itz. Garazi Arrula Ruiz, Txalaparta, 2022^[7].

Ondarea

• Hil ondoren, haren memoriak, gutunak^[8][8], egunerokoak^[9], biografiak^[10] eta beste argitaratu dira.
• Christine Jeffs zinemagileak Sylvia estreinatu zuen 2003an, Sylvia Plath (Gwyneth Paltrow) eta Ted Hughes (Daniel Craig) poeten arteko amodio istorio dramatikoan oinarritutako filma^[1].
• Hiru emakume poema sorta antzezlan bilakatu zuen Mireia Gabilondo zuzendariak eta Bilboko Loraldia jaialdiaren barruan estreinatu 2018ko martxoan^[11].

• Tulips eta Lady Lazarus poemak SECRETISMO nesken musika taldeak kantu bihurtuta^[12].

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12-27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

1. Zabala, Juan Luis. «Mina indar» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
2. Carlos, Ion Olano. «Heriotzan ere, egile» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
3. (Ingelesez) «Sylvia Plath was the first person who won a posthumous Pulitzer Prize» The Vintage News 2016-12-15 (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
4. Irizar, Itziar Ugarte. «Plathen lainobera beltza» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
5. PLATH, Sylvia; CANO, Harkaitz ; ALLEPUZ, Anuska.- Hiru Emakume: Poema Bat Hiru Ahotsetan Argitalpen elebiduna. Berriozar: Denonartean, 2018. ISBN 978-84-16791-67-5, hegal azaletik eta kontrazaletik hartutako datuekin osatutako informazioa
6. Gurrutxaga, Alex. «Plath, poesia oihukatua» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
7. «'Beirazko kanpaia', den-dena nahi zuen poeta gaztearen ahaleginak eta gainbehera» El Diario Vasco 2022-03-05 (Noiz kontsultatua: 2022-03-06).
8. (Ingelesez) Nast, Condé. (2018-10-29). «Sylvia Plath’s Last Letters» The New Yorker (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
9. (Gaztelaniaz) Caballé, Anna. (2016-12-27). «¿La dama o el tigre?» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
10. (Ingelesez) Merkin, Daphne. (2020-10-27). «Shifting the Focus From Sylvia Plath’s Tragic Death to Her Brilliant Life» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
11. Astiz, Iñigo. «Amatasunaren kaleidoskopioa» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
12. (Ingelesez) «Lady Lazarus, by SECRETISMO» Tres incendios records (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).

Kanpo estekak

• Peter K. Steinberg - A celebration, this is: A website for Sylvia Plath

• Datuak: Q133054
• Multimedia: Sylvia Plath / Q133054