Gipuzkoako Bidasoa

Gipuzkoako Bidasoa^[1] —Bidasoaldea, Bidasoa Behea edo Behe Bidasoa izenez ere ezaguna— Gipuzkoako eskualde ekialdekoena da. Irun eta Hondarribia udalerriak hartzen ditu bere baitan. Hendaiarekin batera, Bidasoa-Txingudi mugaz gaindiko eskualdea eratzen du. Gipuzkoako Bidasoak 71,6 km² ditu (Gipuzkoaren azaleraren % 4), eta 76.327 biztanle zituen guztira 2014an. 59.487 biztanlerekin, Irun da eskualdeko herririk jendetsuena, eta Gipuzkoako bigarrena.

Gipuzkoako Bidasoa Bidasoaldea Bidasoa Behea Behe Bidasoa
Euskal Herria
Bidasoaldearen ikuspegia.
Administrazioa
Herrialdea	Gipuzkoa
Udalerriak	Hondarribia eta Irun
Herri handiena	Irun
Geografia
Koordenatuak	43°24′N 1°48′W
Azalera	71,03 km²
Demografia
Dentsitatea	ERROREA: ezin izan da automatikoki kalkulatu, arazoa konpontzeko egin klik hemen biztanle/km²

Geografia

Eskualde mugakideak

Kantauri itsasoarekin egiten du muga iparraldean, Lapurdi Itsasegiarekin ekialdean, Nafarroa Garaiko Bortzirirekin hegoaldean, eta Gipuzkoako Oiartzualdearekin mendebaldean.

Inguru naturala

Zeharkatzen duen Bidasoa ibai mugalariak eman dio izena kostaldeko eskualde honi. Orografiari dagokienez, Aiako Harriaren natura parkea barne hartzen du, eta tontor ikurrak Jaizkibel (547 m) eta Aiako Harria bera (837 m) dira.

Higer lurmuturra da bertzela Kantauri itsasoan ekialdeen dagoen forma geografikoa da.

Ekonomia

1996an 1.930.000 pezetakoa izan zen biztanleko eskualdearen Barne Produktu Gordina (BPG). Euskal Autonomia Erkidegoko indize bateratzailea 100 eta Gipuzkoakoa 102 zelarik, 84an zegoen Gipuzkoako Bidasoa. 1996an eskualdearen balio erantsiaren %68 zerbitzuetatik zetorren, Gipuzkoako batez bestekoa baino 15 puntu gorago. Irunen, esaterako, industriak balio erantsiaren %26 ekarri zuen 1996an, baina Hondarribian %16ra baino ez zen heldu. Hondarribian, aldiz, pisu aipagarria zuen lehen sektoreak, Gipuzkoako batez bestekoa askozaz gainditzen baitzuen. Azken urteotan aldaketa sakonak jasan ditu eskualdearen egitura ekonomikoak, Irunen gehienbat.

Hondarribiak bere erakargarritasun turistikoa sendotu du, azpiegiturak asko hobetuz: hondartza eta kirol portua eraberritu dituzte, esaterako eta, arrantza sektorearen krisialdia latza izan arren, eusten dio oraindik betiko jarduera horri.

Irunen, aldiz, krisialdi gogorra jasan zuten mugen desagerpenaren ondorioz, eta horiei lotutako lanpostu asko galdu ziren. Nolanahi ere, garraioarekin eta beste alor batzuekin zerikusia duten jarduera berriekin bideratu dute egoera. Hizkuntzari dagokionez, nahiko orekatuta daude euskara eta gaztelania eskualde honetan, nahiz eta gaztelania izan nagusi, Irunek duen garrantzi demografikoaren eraginez.

Udalerriak

• Hondarribia
• Irun

Kultura

Hizkuntza

Eskualdean 24.268 euskaldun, 12.087 ia euskaldun eta 31.972 erdaldun bizi ziren 1996an. Irunen erdaldunek ia bikoiztu egiten zuten euskaldunen kopurua, eta erabat alderantzizkoa zen egoera Hondarribian.

Hedabideak

• Txingudi Telebista: gaztelaniaz eta euskaraz egina.
• Antxeta irratia: badian euskaraz egiten duen irratia.
• Oarsobidasoko Hitza: Berria euskarazko egunkariaren tokiko gehigarria, Oiartzualdeko eta Gipuzkoako Bidasoko albisteak dakartzana.

Zerbitzuak

• Bidasoko Ospitalea

Ondasun nagusiak

1. Hondarribia.
   • Jasokunde eta Sagarrondoko Andre Mariaren eliza
   • Guadalupeko baseliza (herrigunetik kanpo)
   • Karlos V.aren gaztelua
   • Harresia
   • Santa Maria atea
   • San Nikolas atea
   • Etxebestenea etxea
   • Casadevante etxea
   • Portu auzoa
   • San Telmo gaztelua (herrigunetik kanpo) (jabego pribatua)
2. Irun.
   • Junkaleko Andre Maria eliza
   • San Martzial baseliza (herrigunetik kanpo)
   • Ama Xantalen ermita
   • Ama Xantalen iturria
   • Oiasso erromatar museoa
   • Udaletxea
   • San Joan Harria
   • Arbelaitz jauregia
   • Urdanibia jauregia
   • Konpantzia edo Faisaien uhartea (herrigunetik kanpo)

Eskualdeko herritar ospetsuak

• Luis Mariano (Irun, 1914-1970), kantaria.
• Remigio Mendiburu (Hondarribia, 1931-1990), eskultorea.
• Txomin Artola (Hondarribia, 1948-), abeslaria.
• Alberto Gorriz (Irun, 1958-), futbolaria.
• Fermin Muguruza (Irun, 1963-), abeslaria.
• Jose Maria Olazabal (Hondarribia, 1966-), golf-jokalaria.
• Amaia Montero (Irun, 1977-), abeslaria.

Erreferentziak

1. Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12-26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Ikus, gainera

• Txingudi
• Bidasoan gora liburua

Kanpo estekak

• Mugaz gaindiko Bidasoa-Txingudi eskualdearen webgunea
• Txingudi Telebista

• Datuak: Q2469756
• Multimedia: Bidasoa / Q2469756