Azkarate (udalerria)
Nafarroa Behereko udalerria From Wikipedia, the free encyclopedia
Azkarate[2][lower-alpha 1] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Baigorri-Ortzaize eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 2,2 kilometrora. Altuera 120 eta 446 metro artekoa da, eta 5,82 km²-ko azalera hartzen du. 2018. urtean 316 biztanle zituen.
- Artikulu hau Nafarroa Behereko udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Azkarate».
| Azkarate | |||
|---|---|---|---|
 Nafarroa Beherea, Euskal Herria | |||
 Irulegiko Arnoko mahastiak, udalerriko gainetan | |||
| |||
 | |||
| Kokapena | |||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||
| Lurraldea | Nafarroa Beherea | ||
| Eskualdea | Baigorri-Ortzaize | ||
| Administrazioa | |||
| Estatua |  Frantzia | ||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||
| Departamendua |  Pirinio Atlantikoak | ||
| Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | ||
| Barrutia | Baiona | ||
| Kantonamendua | Euskal Mendialdea | ||
| Izen ofiziala | .svg){kind=small} Ascarat | ||
| Auzapeza (2020-2026) | Philippe Etchenique (independente) | ||
| Posta kodea | 64220 | ||
| INSEE kodea | 64066 | ||
| Herritarra | azkaratear | ||
| Kokapena | |||
| Koordenatuak | 43°10′13″N 1°15′18″W | ||
| Azalera | 5,82 km2 | ||
| Garaiera | 120-446 metro | ||
| Distantzia | 2,2 km (Donibane Garazitik) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 316 (2018:  5) | ||
| Dentsitatea | 55,67 biztanle/km² | ||
| Zahartzea[1] | % 14,26 | ||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 36,07 | ||
| Ekonomia | |||
| Jarduera[1] | % 70,43 (2011) | ||
| Desberdintasuna[1] | % -6,86 (2011) | ||
| Langabezia[1] | % 4,3 (2013) | ||
| Euskara | |||
| Euskaldunak | % 51,27 (2010) | ||
| Erabilera | % 19,21 (2011) | ||
| Datu gehigarriak | |||
| Sorrera | 1792 (independentzia) | ||
Bertako biztanleak azkaratearrak dira.
Azkarate beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
- frantsesez: Ascarat ("azkagá" ahoskatua)[3]
- gaztelaniaz: Azcárate ("aθkárate" ahoskatua)[4]
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:
- Ascarat (1106)[5]
- Escarat (1300)[5]
- Azcarat (1350)[5]
- Atzcarat (1366)[5]
- Azquarat (1413)[5]
- Axcarat (1513)[6]
- Axcarate (1621)[7]
- Sanctus Julianus d'Ascarat (1763)[8]
Etimologia
Jean-Baptiste Orpustanek dio Azkarate toponimoa aitz ("haitz") eta garate ("toki garaia"), hau da, "haitzezko toki garaia", hitzek osatzen dutela.[5]
Beste toponimoak
Xubitoa Azkarate eta Anhauzeko bazter herrixka da, 1863an "dictionnaire topographique Béarn-Pays basque" hiztegi topografikoak aipatzen duena.[6]
Jauregia Nafarroako Erresumaren manupeko etxe bat zen, 1863eko hiztegi horrek dioenez.[6]
Azkarate Beherobiko ibarran dago.
Mugakideak
Ingurune naturala
Errobi ibaiaren ertzean dago kokaturik udalerria. Udalerriko lurretatik igarotzen da, halaber, Errobira isurtzen den Arnegiko Errobi.
Klima
 Datu klimatikoak (Irulegi, 1981-2010)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 24.8 | 27.0 | 30.0 | 32.6 | 35.0 | 40.0 | 41.0 | 42.0 | 39.2 | 34.0 | 27.0 | 26.0 | 42.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 11.9 | 12.9 | 15.6 | 17.1 | 20.8 | 23.7 | 25.9 | 26.2 | 24.4 | 20.5 | 15.2 | 12.5 | 18.9 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 7.5 | 8.0 | 10.3 | 11.7 | 15.2 | 18.2 | 20.3 | 20.5 | 18.3 | 15.3 | 10.6 | 8.3 | 13.7 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 3.0 | 3.2 | 5.0 | 6.4 | 9.7 | 12.7 | 14.7 | 14.8 | 12.3 | 10.1 | 6.0 | 4.0 | 8.5 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -15.4 | -10.5 | -9.5 | -3.2 | -0.2 | 2.8 | 5.8 | 4.0 | 2.0 | -2.5 | -8.5 | -9.8 | -15.4 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 146.0 | 129.8 | 124.7 | 139.3 | 106.9 | 77.0 | 65.6 | 76.1 | 92.5 | 112.1 | 164.8 | 153.4 | 1398.2 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 96.7 | 115.5 | 128.9 | 78.8 | 70.1 | 66.2 | 103.2 | 80.3 | 69.3 | 88.1 | 124.1 | 110.2 | 128.9 |
| Iturria: Frantziako klimatologia zerbitzua[9] | |||||||||||||
Etxeak eta auzoak
- Herri Barnea
- Basaburu
- Oziarte
- Bentaberria
- Hirueta
- Harginxuria
- Bordda
- Ithurraldea
- Indartea
- Bidartea
- Uhaldea
Azkarateko herria Aldudeko ibarra osatzen zuen hamaika herrixketarik bat zen. Erdi Aroan, hamaika herri horiek ondoko hauek ziren: Anhauze, Sorhoeta, Donostei, Lasa, Irulegi, Urdoze, Leizparze, Okoze, Otikorene, Gernieta eta Azkarate, denak ibarraren iparraldean daudenak. Hegoaldea, berriz, geroxeago jendeztatu zen.
1023 inguruan Antso III.a Gartzeitzek Lupo Antso lehengusuarentzat Baigorriko Bizkonderria sortu zuen. Herrixkaren sortzea garai hortakoa da.[10]
1792an udalerri independente gisa eratu zen.
| 1793 | 1800 | 1806 | 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 | 1856 | 1861 | 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 | 1901 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 334 | 260 | 279 | 369 | 402 | 441 | 440 | 445 | 403 | 340 | 375 | 354 | 360 | 353 | 350 | 354 | 346 | 412 | 338 |
| 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1946 | 1954 | 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2011 | 2016 | 2018 | |
| 350 | 354 | 321 | 323 | 355 | 353 | 348 | 325 | 274 | 283 | 282 | 294 | 294 | 275 | 280 | 315 | 318 | 318 |
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Udalerriko ekonomiaren oinarria laborantza da, eta Irulegiko Arnoa jatorri-izendapena duen ardoa ekoizteko sor-markaren barruan dago.
Auzapezak
| Hasiera | Amaiera | Auzapeza | Alderdia |
|---|---|---|---|
| 1995 | 2020 | Jean-Michel Galant | Euskal Herria Bai |
| 2020 | karguan | Philippe Etchenique | |
| falta diren datuak osatu egin behar dira | |||
Erakunde publikoak
2017ko urtarrilaren 1era arte, Azkarate Garazi-Baigorri herri elkargoaren kide zen. Une horretatik aurrera, sortu berria zen Euskal Hirigune Elkargoaren parte izatera pasa zen.[11]
Euskal Hirigune Elkargoaren esku dagoko Car Express hiriarteko autobus sareak zerbitzatzen du herria. Guztira, line batek eskaintzen du zerbitzua.[12]
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Baigorriko ibarreko herri guztiak sailkatu zituen, mendebaldeko behe-nafarrera euskalkian, Arberoa eta Ortzaize ibarretan hitz egiten zena.[16]
Koldo Zuazok, 2010ean, Azkaratek nafar-lapurtera euskalkian sailkatu zituen.[17]
- Piarres Narbaitz (1910-1984), idazle, historialari eta apaiza.
- Jean Irigarai (1937-), idazlea.
- Jean-Michel Galant (1953-), politikaria.
- Joxe Mari Auzmendi Matxain (1954-2020), euskarazko hezkuntzaren defendatzailea.
Pilotalekua
Done Julengo eliza
Baserri
Irulegiko arnoaren mahatsak
- /as̻kaʁ̞ate/ ahoskatua (laguntza)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
