From Wikipedia, the free encyclopedia
Aza landarea[1] (Brassica oleracea) landare espezie bat da, barazki kultibar ugari dituena, horien artean aza bera (edo buru-aza), brokolia, azalorea, bruselaza eta abar. Antzinatetik landatu izan da. Bere jatorrizko forma landugabea, basaza edo aza basa, jatorriz Europa hego-mendebaldeko kostaldekoa da.
| Aza landare | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Daturik gabe (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Ordena | Brassicales |
| Familia | Brassicaceae |
| Leinua | Brassiceae |
| Generoa | Brassica |
| Espeziea | Brassica oleracea |
| Genomaren kokapena | plants.ensembl.org… |
Jatorriz Europako hegoaldeko eta mendebaldeko kostaldeetakoa den landarea da. Bere jatorrizko ingurune geografikoan gainerako espezieekin duen lehiak itsaslabar kareharritsuetara baztertu dute, gatza eta karea ondo jasaten baititu.
B. olearacea berez biurtekoa da eta lehen urtean hosto handiko erroseta sendoa eratzen du. Hostoak mamitsuagoak eta lodiagoak dira beste Brassica generoko espezieak baino, inguru zailetan ura eta elikagaiak metatzeko oso erabilgarri direnak. Bigarren urtean, gordetako elikagaiak erabiltzen ditu 1-2 m garai lore gara handia osatzeko, lore hori ugarirekin.
Aza aberatsa da C bitamina, A bitamina, kaltzioa eta β-karotenoan, eta zuntz ugari du.
Landareak atal hauek ditu lurretik kanpo:
Brassica oleracea espezieko kultibarrak taldetan sailkatzen dira, zeinen artean Acephala ("burugabea") taldekoak diren jatorrizko espeziearen antz handiena dutena:
Nekazaritzaren etorrerarekin eta basalandareen etxekotzearekin batera, Mediterraneo iparraldeko jendea basa landarea kultibatzen hasi zen. B. oleracea milaka urtez landu dela uste bada ere, greziarren eta erromatarren garaiak baino lehen etxeko landare gisa izan zuen historia ez da ezagutzen. Bi zibilizazio hauek lorategietako landare gisa erabiltzen zuten. Fenotipoaren ezaugarri batuzk artifizialki hautatuz, itxura-ezberdintasun handiko aldaeren agerpenak mila urte gutxi batzuk hartu zituen. Hosto, buru, zurtoin eta infloreszentzia mota bat hobetsiz, gaur egun ezagutzen diren kultibar ugariak sortu ziren:
 Txina | 30.584.911 | 46 % | 32.601.000 | 48 % | |
 India | 5 800 000 | 9 % | 6 000 000 | 9 % | |
 Errusia | 4 440 570 | 7 % | 4 500 000 | 7 % | |
 Hego Korea | 2 959 855 | 4 % | 2 800 000 | 4 % | |
 AEB | 2 433 110 | 4 % | 2 450 000 | 4 % | |
 Japonia | 2 343 000 | 4 % | 2 300 000 | 3 % | |
 Indonesia | 1 551 430 | 2 % | 1 551 430 | 2 % | |
| Besteak | 1 6714 708 | 25 % | 16 177 163 | 24 % | |
| Guztira | 66.827.584 | 100 % | 68.379.593 | 100 % | |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
