La Internacia Astronomia Unio aŭ Internacia Astroscienca Unio (oficiale IAU, angle International Astronomical Union) estas internacia, neregistara astronomia tegmenta organizaĵo kiu kunigas naciajn astronomiajn asociojn, profesiajn esploristojn kaj astronomian entuziasmulojn el la tuta mondo. La celo de la asocio estas progresigi la sciencon de astronomio en ĉiuj ĝiaj aspektoj, per internacia kunlaboro kaj gvidado de la tutmonda kunordigo de astronomio. La agadoj de la organizaĵo inkludas edukon, komunikadon, esploradon kaj evoluon, publikaĵojn, aliron al la scienco de astronomio por la ĝenerala publiko per la establado de dediĉitaj oficejoj, iniciatado de projektoj, konferencoj kaj prelegoj.
| Internacia Astronomia Unio | ||
|---|---|---|
 | ||
 | ||
| scienca organizaĵo internacia organizaĵo  | ||
| Komenco | 1919 vd | |
| Geografia situo | 48° 50′ 5″ N, 2° 20′ 7″ O (mapo)48.834792.33524 | |
| Lando(j) | Francio vd | |
| Sidejo | Parizo | |
| ||
 Internacia Astronomia Unio | ||
| Fondinto(j) | Benjamin Baillaud vd | |
| Ĝenerala(j) Sekretario(j) |
Teresa Lago (en)  (2018–2021) vd | |
| Lingvoj | ||
| Filioj | Laborgrupo de IAU pri Nomoj de Steloj vd | |
| Retejo | Oficiala retejo | |
| Jura formo | ne-registara organizaĵo | |
La kerna agado de la IAU estas la organizaĵo de sciencaj renkontiĝoj. Ĉiun jaron la unuiĝo sponsoras naŭ internaciajn simpoziojn kaj ĉiujn tri jarojn, la unuiĝo okazigas ĝeneralan kunvenon kie ses simpozioj estas okazigitaj, proksimume 15 fokusrenkontiĝoj, kaj individuaj komercaj kaj sciencaj renkontiĝoj de la sekcioj, komisionoj kaj laborgrupoj. La asocio havas kvar partnerojn kaj reprezentantojn en tridek kvar internaciaj organizaĵoj [1]. Krome, ĝi estas membro de la Internacia Konsilio de Sciencoj, kiu unuigas sciencajn asocioj je diversaj niveloj en ĉiuj sociaj kaj natursciencoj [2]. Tiele, ĝi estas la agnoskita aŭtoritato por nomi stelojn, planedojn, asteroidojn, aliajn ĉielajn korpojn kaj surfacaĵojn de ĉiuj ĉi. La kvar partneroj de la unuiĝo estas la jenaj: la Interuniversitata Centro por Astronomio kaj Astrofiziko (angle, Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics, IUCAA), Development in Africa with Radio Astronomy, kaj la Reĝa Societo por Astronomio (AN), kaj la Konsila Konsilio por la Spaca Generacio (AN). La Internacia Astronomia Unio havas strategian planon skizantan la kvin celojn de la organizaĵo por la jaroj 2020-2030 kaj la agadojn postulatajn por renkonti tiujn celojn [3]. La celoj estas:
- gvidi la tutmondan kunordigon de astronomio, plibonigi komunikadon kaj disvastigi astronomian scion inter profesiaj astronomoj.
- promocio de astronomio en ĉiu lando.
- antaŭenigi la uzon de astronomio kiel ilo por evoluo en iu ajn lando.
- publika aliro al astronomiaj informoj.
- edukado kaj instruado de astronomio en lernejoj.
Historio
La IAU fondiĝis en 1919. Ĝia celo estas antaŭenigi kaj protekti la sciencon de astronomio en ĉiuj ĝiaj aspektoj per internacia kunlaboro. Ĝiaj individuaj membroj estas profesiaj astronomoj el la tuta mondo, je la doktora nivelo aŭ pretere kaj aktivaj en profesia esplorado kaj edukado pri astronomio. Tamen, IAU tenas amikajn rilatojn ankaŭ kun organizaĵoj kiuj inkluzivas amatorajn astronomojn inter la membraro. Kun 8858 individuaj membroj el 85 landoj (el tiuj 66 aliĝintaj landoj; laŭ statistiko en 2006) la IAU grave rolas en la instigado kaj kunorganizado de tutmonda kunlaboro pri astronomio.
Publikan atenton la Unio kaptis la 24an de aŭgusto 2006 en Prago, kiam ĝi akceptis novan difinon de planedo, tiel forigante Plutonon el la listo de planedoj kaj nomante ĝin (kune kun la trans-Neptuna objekto 2003 UB313 kaj la plej granda asteroido Cereso) membro de la nova astrokategorio nanplanedoj.
Internacia Jaro de Astronomio
La jaro 2009 estis deklarita Internacia Jaro de Astronomio fare de la Internacia Astronomia Unio kaj la Eduka, Kultura kaj Scienca Organizo de Unuiĝintaj Nacioj, Unesko. La jaro 2009 markas kvarcent jarojn ekde la unua astronomia uzo de teleskopo fare de Galileo Galilei. Dum la Internacia Jaro de Astronomio okazis multaj edukaj agadoj kaj diversaj projektoj en multaj landoj, kies celo estas alproksimigi la publikon al astronomio. Al la iniciato aliĝis naciaj akademioj de sciencoj en ĉirkaŭ 140 landoj, kune kun la ĉefaj kosmoagentejoj de la mondo (nome NASA, kaj la Eŭropa Kosma Agentejo (ESA)).
Membreco
Sindikataj membroj estas klasifikitaj en plurajn kategoriojn [4]:
- Naciaj membroj - reprezentantaj profesiajn astronomiajn asociojn, entute 82 membroj.
- Privataj membroj - profesiaj sciencistoj kun almenaŭ doktoreco, kiuj okupiĝis pri esplorado kaj instruado, entute 13 059 el kiun 10 569 aktivas; Junioraj membroj - junaj sciencistoj, kiuj finis siajn doktorajn studojn inter 2020 kaj 2015, estas en la komenca etapo de sia kariero, okupiĝas en unu el la astronomiaj branĉoj kaj estas klasifikitaj en ĉi tiu klaso dum ses jaroj. Tiuj nombras 533 el kiuj 531 estas difinitaj kiel aktivaj;
- Honoraj membroj - homoj kiuj grave kontribuis al la evoluo de astronomia esplorado en sia lando, kiuj ne estas profesiaj astronomoj. En ĉi tiu nova kategorio de 2018, entute estis elektitaj 9 membroj [5];
- Samideanoj - Ĉi tiu statuso estas donita al individuoj, kiuj ne estas membroj de la asocio, sed estas engaĝitaj en agadoj ene de laborgrupo, komitato aŭ fako, en ĉi tiu statuso, estas entute 75 membroj, la statuso estas provizora.
Entute 13 593 (11 091 viroj, 2 502 virinoj) (el kiuj 533 estas junioraj membroj) estas profesiaj kaj junioraj membroj, el kiuj estas entute 11 100 aktivaj membroj (profesiaj kaj junioraj). Ĝis marto 2020, la unio havas entute 82 naciajn membrojn, kaj entute 13 677 privataj membroj venantaj, entute 107 landoj tra la mondo [6].
Listo de Naciaj Membroj
La sekvanta estas listo de organizaĵoj reprezentantaj naciajn profesiajn astronomiajn komunumojn (aktuale de marto 2020): Lando | Organizo | Jaro de aliĝo Nombro de amikoj Statuso | Kategorio (1-8)
Oceanio
Aŭstralio | Aŭstralia Akademio de Sciencoj (AN) 1939 | 356 | membro | 4
Nov-Zelando | Reĝa Societo de Astronomio de Nov-Zelando (AN) 1964 | 38 | membro | 2
Eŭropo
Aŭstrio | Aŭstra Akademio de Sciencoj (AN) 1955 | 66 | membro | 2
Belgio Reĝa Akademio de Sciencoj kaj Artoj de Belgio (AN) 1920 | 149 | membro | 4
Bulgario Bulgara Akademio de Sciencoj (AN) | 1957 | 69 | membro | 1
Ĉeĥio Ĉeĥa Astronomia Societo 1922, 1993 | 141 | membro | 3
Danio | La Reĝa Dana Akademio de Sciencoj kaj Artoj (AN) 1922 | 96 | membro | 3
Estonio | Akademio de Sciencoj de Estonio (AN) 1935, 1992 | 3 | membro | 1
Finnlando | Finna Akademia Konsilio 1948 | 89 | membro | 2
Francio | Nacia Komitato de Astronomio en Francio 1920 | 880 | membro | 7
Italio | Nacia Instituto de Astrofiziko 1920, 1921 | 710 | membro | 7
Islando | Direktoro de la Ministerio pri Financo, Ministerio pri Edukado, Scienco kaj Kulturo 1988 | 6 | membro | 1
Irlando | La Reĝa Irlanda Akademio (AN) 1947 | 57 | membro | 1
Hispanio Nacia Astronomia Komisiono 1922 | 400 | membro | 4- Hungario | Hungara Scienca Akademio 1947 | 81 | membro | 8
Germanio Observatorio-Konsilio (GR) 1951 | 725 | membro | 7
Grekio | Edukministerio (AN) 1920 | 124 | membro | 3
Kipro | Spaca Esplororganizaĵo en Kipro (AN) 2018 | 5 | membro | 1
Kroatio Kroata Astronomia Societo 1935, 1994 | 27 | membro | 1
Latvio | Universitato de Latvio 1996 | 14 | membro | 1
Litovio | Litova Astronomia Societo 1935, 1993 | 25 | membro | 1
Nederlando | La Nederlanda Astronomia Komisiono 1922 | 294 | membro | 5
Norvegio Norvega Akademio de Sciencoj kaj Arto (AN) 1922 | 49 | membro | 2
Pollando | Pola Scienca Akademio 1922 | 181 | membro | 4
Portugalio | Portugala Astronomia Societo 1924 | 7 | membro | 2
Rumanio Rumana Akademio 1922 | 38 | membro | 1
Serbio Asocio de Serbaj Astronomoj 1935, 2003 | 60 | membro | 1
Slovakio Slovaka Akademio de Sciencoj 1922, 1993 | 46 | membro | 1
Slovenio Slovena Asocio de Matematikistoj, Fizikistoj kaj Astronomoj 2018 | 14 | membro | 1
Svedio | Reĝa Sveda Akademio de Sciencoj 1925 | 163 | membro | 3- Svislando Svisa Akademio de la Sciencoj 1923 | 145 | membro | 3
Unuiĝinta Reĝlando La Reĝa Societo por Astronomio 1920 | 735 | membro | 7
Ukrainio | Nacia Akademio de Sciencoj de Ukrainio (AN) 1935, 1993 | 181 | membro | 8
Vatikano | Guberniestro de la Vatikanurbo Ŝtato 1932 | 11 | membro | 1
Suda Ameriko
Argentino Argentina Astronomia Societo 1927 (ES) | 156 | membro | 2
Bolivio Bolivia Nacia Akademio de Sciencoj (ES) 1998 | portempe ĉesigita
Brazilo | Brazila Astronomia Societo 1922 (AN), 1961 | 216 | membro | 3
Ĉilio | Ĉilia Astronomia Societo 1947 | 128 | membro | 2
Kolombio Kolombia Akademio de Ekzaktaj, Fizikaj kaj Naturaj Sciencoj 2015 | 30 | membro | 1
Peruo | Nacia Konsilio de Scienco kaj Teknologio 1988 | portempe ĉesigita
Urugvajo Ministerio pri Edukado kaj Kulturo 1970 | observanta membro | 5
Venezuelo Centro por Astronomiaj Studoj 1953 | 21 | membro | 1
Norda Ameriko
Honduro Nacia Aŭtonoma Universitato de Honduro | 2009 | 9 | observanta membro
Kostariko Universitato de Kostariko 2009 | 2 | observanta membro
Kanado | Nacia Esplora konsilio de Kanado (AN) 1920 | 336 | membro | 5
Meksiko | Nacia Aŭtonoma Universitato de Meksiko 1921 | 171 | membro | 3
Panamo | Universitato de Teknologio de Panamo (AN) | 2009 | 5 | membro | observanta membro
Usono Naciaj Akademioj de Scienco, Inĝenieristiko kaj Medicino (AN) | 1920, 2000 | 10
Azio
Armenio | Armena Akademio de Sciencoj 1935, 1994 | 29 | membro | 1
Barato | Nacia Akademio de Hinda Scienco (AN) 1964 | 354 | membro | 6
Popola Respubliko Ĉinio | Ĉina Astronomia Societo 1935 | 765 | membro | 6
Filipinoj | Sekcio de Scienco kaj Teknologio (AN) 2001 | 6 | membro | 1
Indonezio Bandung Instituto de Teknologio (AN) | 1964, 1979 | 20 | membro | 1
Irano | La Irana Astronomia Societo 1969 | 40 | portempe ĉesigita
Kartvelio Kartvela Akademio de Sciencoj (AN) 1935, 1994 | portempe ĉesigita
Kazaĥio | Nacia Centro por Spaca Esplorado kaj Teknologio 2012 | 10 | membro | 1
Israelo | Israela Akademio de Sciencoj kaj Beletroj 1954 | 106 | membro | 3
Japanio | Japana Scienca Konsilio (AN) 1920 | 763 | membro | 7
Jordanio | Okcidenta Azia Regiona Scienco kaj Teknologio-Eduka Centro 2001, 2018 | 3 | membro
Libano | Nacia Konsilio por Scienca Esploro 2006 | 6 | provizora
Malajzio Nacia Kosma Agentejo 1988 | 20 | membro | 1
Mongolio Mongola Akademio de Sciencoj (AN) 2006 | membro | 6 | provizora
Nord-Koreio Pjongjanga Akademio de Astronomia Observatorio | 1961, 2012 | 18 | provizora
Rusio Rusa Akademio de Sciencoj 1935, 1992 | 478 | membro | 5
Sirio | Siria Astronomia Societo 2018 | 2 | observanta membro
Saŭdi-Arabio KACST (AN) | 1988 | 12 | portempe ĉesigita
Sud-Koreio Korea Astronomia Societo (AN) 1973 | 172 | membro | 3
Taĝikio | Taĝika Akademio de Sciencoj (AN) 1935, 1993 | 8 | membro | 1
Tajlando | Nacia Instituto de Nacia Astronomia Esplorinstituto de Tajlando (AN) 2006 | 42 | membro | 1
Tajvano | Akademio de Scenaĵoj (AN) | 1959 | 811 | membro | 3
Turkio Turka Astronomia Societo 1961 | 89 | membro | 1
Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj Ŝarĝa Akademio de Astronomio kaj Spacsciencoj kaj Teknologio 2018 | 8 | membro | 2
Vjetnamio | Vjetnama Astronomia Societo 2009 | 13 | provizora
Afriko
Alĝerio Esplorcentro por Astronomio, Astrofiziko kaj Geofiziko (AN) 1988, 2018 | 8 | membro | 1
Egiptio | Akademio de Scienca Esploro kaj Teknologio 1925 | 85 | membro | 3
Etiopio Etiopa Instituto de Kosmoscienco kaj Teknologio 2012 | 2 | membro | 1
Ganao Ganaa Instituto de Kosmoscienco kaj Teknologio (AN) 2018 | 2 | membro | 1
Madagaskaro Asocio de Astronomio kaj Spacsciencoj en Malagasio 2018 | observanta membro
Maroko Nacia Maroka Astronomia Komisiono 1988, 2001, 2018 | 17 | observanta membro
Mozambiko Sekcio de Astrofiziko kaj Scienco 2018 | 1 | observanta membro
Niĝerio | Niĝeria Akademio de Sciencoj 2003 | 3 | membro | 1
Sud-Afriko Nacia Esplorfonduso (AN) 1922, 1938 | 140 | membro | 3
Naciaj Membroj, kies membreco estis ĉesigita
Azerbajĝano 1997 | 5- Kubo 2001 | 5
- Norda Makedonio 1998 | 1
Uzbekio 1999 | 9
Administro kaj organizaĵo
La asocio estas organizita en naŭ temaj sekcioj (A-J), 35 fakoj kaj 54 laborgrupoj organizitaj de la estraro, de la sekcioj aŭ de komitatoj, por plenumi bone difinitajn taskojn por difinitaj tempodaŭroj. Krome, ekzistas regionaj esplorcentroj kaj dediĉitaj oficejoj ĉirkaŭ la mondo. Unu el la oficejoj estas la Ministerio de Astronomio por Evoluo (AN) kiu estis establita en 2011 kun la celo antaŭenigi la uzon de astronomio kiel ilo por evoluo. Du bonkonataj esplorgrupoj funkciigas ene de la F-sekcio kaj estas: la unua grupo estas la laborgrupo por terminologio de ĉielaj korpoj (AN) kaj ĝia rolo estas doni la nomojn al ĉiuj ĉielaj korpoj. Dua grupo estas la centro de malgrandaj planedoj, kiu respondecas pri ĉiuj ĉielaj korpoj en la sunsistemo de la etplanedtipo.
Listo de sekcioj, areoj de esplorado kaj okupo:
- sekcio A - baza astronomio
- sekcio B - instalaĵoj, teknologioj kaj datensciencoj
- sekcio C - eduko, publika alirebleco kaj heredaĵo
- sekcio D - altenergia fenomeno kaj baza fiziko
- sekcio E - suno kaj heliosfero
- sekcio F - planedsistemoj kaj astrobiologio
- sekcio G - steloj kaj stela fiziko
- sekcio H - interstela materialo kaj loka universo
- sekcio J - galaksioj kaj kosmologio
Nomigado
La Internacia Astronomia Unio interalie okupiĝas pri nomado de asteroidoj. Ĝis la 31-a de marto 2020, jam 22 023 asteroidoj ricevis nomon. Ĉi tiu kutimo, nomigi asteroidoj, permesas memorigi en la asteroida zono milojn da homoj el ĉiuj medioj de la vivo: komponistoj kiel Bach kaj Palestrina, kantistoj kiel Elvis kaj Piaf, sciencistoj kiel Godel, Einstein kaj von Neumann, astronomoj kiel Herschel kaj Olbers, pentristoj Kiel Renoir kaj Picasso, astronaŭtoj kaj eĉ famaj gimnazianoj. Ekzistas ankaŭ nomoj kiuj ne estas nomitaj laŭ homoj: ASCII, Namibio, Afriko, Apofiso, Linukso, Vikipedio kaj pli.
Eldonado
.jpg)
La asocio havas ekde 2004 kunlaboran interkonsenton kun la eldonejo Cambridge University Press por eldoni la publikaĵojn de la asocio. La asocio publikigas ĉiujarajn temajn raportojn, raportojn de la sekcioj, komisionoj kaj laborgrupoj, libroj, flugfolioj, kolokvo, simpozio, teknikaj kunvenoj, protokoloj, astronomiaj raportoj, ĵurnaloj de la Ĝenerala Asembleo, regionaj kunvenoj, ĉefaj punktoj de astronomio, broŝuroj, el kiuj la plimulto estas alireblaj interrete en la oficiala retejo de la Internacia Astronomia Unio.
Subvencioj kaj Premioj
La Internacia Astronomia Unio aljuĝas kelkajn stipendiojn kaj premiojn [7]:
- Kavli Prize for Astrophysics de la Kavli fonduso kaj en kunlaboro kun la Norvega Akademio de Sciencoj
- Subvencioj por sindikataj kunvenoj
- Stipendio de Gruber fonduso en Astrofiziko
- Scienca Stipendio de la Gruber fonduso ĉe Universitato Yale
- Premio Gruber en Kosmologio en kunlaboro kun la Gruber fonduso
- Subvencioj al la Ĝeneralaj Kunsidoj de la Unio
- Subvencioj por simpozioj kaj regionaj renkontiĝoj
- Premio por PhD-esplorado en astrofiziko
Vidu ankaŭ
Eksteraj ligiloj
- Adriaan Blaauw, History of the IAU: The Birth and First Half-Century of the International Astronomical Union, 1st ed, Springer Netherlands, 1994, eBook (ISBN 978-94-011-0978-9).
- Johannes Andersen, David Baneke and Claus Madsen, The International Astronomical Union: Uniting the Community for 100 Years, Springer International Publishing, 2019, eBook (ISBN 978-3-319-96965-7).
- Christian Sterken, John Hearnshaw and David Valls-Gabaud, Under One Sky: The IAU Centenary Symposium (IAU S349), Cmbridge University Press, 2019, (ISBN 9781108471596).
Referencoj
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
